Wikipedia:SV-Klankleer
Uit Wikipedia
Binn et West-Vlams zyn d'r nogol wuk verschilln tusschn d'uutsproake van dezelste wordn. Zo es et Nederlansche muis by uus uutgesproken lik muus, muze of meuze. Of ne schoen es sjoe, sjchoe, skoe of sjkoe.
Et Standoardvlams of kortweg SV es de verzoamelinge van spelliengsregels die up de West-Vlamschn Wikipedia de norm es. Dienen norm es deur Wikipedia-gebrukers ountwikkeld. Veel alternatievn woarn der nie want et West-Vlams es ol lange gin geschreevn toale mè. Dat artikel goat specifiek over de uutsproake van SV-tekens..
Inoud |
[bewerkn] SV-Eenklanken (Monoftongen)
Zie ook et IPA-schema van de klienkers. Klik ier vo de genummerde versie.
| Fonet. | Reg.spell. gesl.LG | Reg.spell. open.LG | SV-spell. gesl.LG | SV-spell. open.LG | Voorbeeld SV 1.2 | Regionoale schryfwyze | Upmerkiengn | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 120 | [ɔ]? | o | o + DM | o | o + DM | pot, kobbe, torre (pot, spin, toren) | Uutsproake lik AN-o (kort) | |
| 121 | [ɔː]? | oa | oa | oa | oa | ik kwoame, joar, noazn (ik kwam, jaar, naderen) | Kortryk: loate, kanoal, oarme (laat, kanaal, arm) | |
| 121 | [ɔː]? | oa | oa | oa | oa | groat, kroan, loapt (groot, kroon, loopt) | Brugge: groat, gekroand, loapt (groot, gekroond, loopt) | |
| 140 | [o]? | ou | ou | ou | ou | koud, out, oude (koud, hout, oude) | Kortryk: koud, out, oude | Streekofankelikke uutsproake |
| 140 | [o]? | ou | (--) | ou (vóór n) | (--) | blound, gezound, mound (blond, gezond, mond) | Kortryk: blond, gezond, mond | Streekofankelikke uutsproake |
| 140 | [o]? | ou | ou | oe | oe | broek, doek, ploege (broek, doek, ploeg) | Kortryk: brouk, douk, plouge | Streekofankelikke uutsproake |
| 141 | [oː]? | oo | o | oo | o | rood, blote, rode, zo | rood, blote, rode, zo | Uutsproake lik AN-oo |
| 180 | [u]? | ou | ou | ou | ou | koud, out, oude (koud, hout, oude) | Yper: koed, oet, oede | uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | (--) | ou (vóór n) | (--) | blound, gezound, mound (blond, gezond, mond) | Yper: bloend, gezoend, moend | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | oe | oe | oe | broek, doek, ploege (broek, doek, ploeg) | Yper: broek, doek, ploege | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | oe | ou (vóór ng/nk) | (--) | dounker, jounk, ounger (donker, jong, honger) | Kortryk: doenker, joenk, oenger | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 181 | [uː]? | oe | oe | oe | oe | boer, voern (boer, voeren) | boer, voern | Uutsproake lik AN-oe (lank) |
| 200 | [ɑ]? | a | a + DM | a | a + DM | rap, katte (rap, kat) | rap, katte | Uutsproake lik AN-a |
| 201 | [ɑː]? | aa | a | aa | a | Brugge: maken, ik kwame (maken, ik kwam) (vo p/b/m/f/v/k/g) | Uutsproake lik AN-aa (lank) | |
| 330 | [ə]? | e | e (finoal) | e | e (finoal) | et, nen, je, loater (het, ene, je, later) | et, nen, je, loater | Sjwa (stomme e) |
| 330 | [ə]? | ee | (--) | ee | (--) | een (onbep.lw.) | een (onbep.lw.) | Sjwa (stomme e) |
| 330 | [ə]? | i | i | i | i | sommigste, woazige (enkele, wazige) | sommigste, woazige | Sjwa (stomme e) |
| 520 | [œ]? | u | u + DM | u | u + DM | lucht, up, puppe (licht, op, pop) | lucht, up, puppe | Uutsproake lik de AN u |
| 521 | [œː]? | u | u | sulfer (lucifer) | sulfer (lucifer) | Uutsproake lik œ in 't Fransche sœur | ||
| 540 | [ø]? | eu | eu + DM | Kortryk: eus, meuzze, bleuvvn (huis, muis, blijven) | Uutsproake lik AN-eu (kort) | |||
| 541 | [øː]? | eu | eu | eu | eu | meur, deure (muur, deur) | meur, deure | Uutsproake lik AN-eu (lank) |
| 560 | [ʏ]? | uu | uu + DM | uu | u | uus, vule, bluuvn (huis, vuile, blijven) | Veurne: uus, vuulle, bluuvvn | Streekofankelikke uutsproake |
| 561 | [ʏː]? | uu | u | uu | u | kuurn (kuren) | kuurn (kuren) | uutsproake lik AN-uu (lank) |
| 610 | [æ]? | e | e + DM | e | e + DM | erte, bedde (hart, bed) | Brugge: en, gy et (hebben, jij hebt) | Komt nie voorn in AN |
| 610 | [æ]? | (--) | ê (finoal) | ê [bitje] (een [beetje]) | Komt nie voorn in AN | |||
| 611 | [æː]? | êê | êê | Brugge: êêrde, pêêrd, sjchêêrn (aarde, paard, scheren) | Komt nie voorn in AN | |||
| 620 | [ɛ]? | i | i + DM | i | i + DM | rik, stik, dinne, twidde (rug, stuk, dun, tweede) | rik, stik, dinne, twidde | Uutsproake lik AN-i (wit, lip) |
| 620 | [ɛ]? | (--) | è (finoal) | Wervik: ik è, mè my (ik heb, met mij) | uutsproake lik è in 't Fransche près | |||
| 621 | [ɛː]? | ei | ei | bleitn, peird, weireld (wenen, paard, wereld) | Streekofankelikke uutsproake | |||
| 621 | [ɛː]? | èè | èè | Ostende: twèè, ter èère (twee, ter ere) Kortryk: èèn, te fèète (hebben, straks) |
Uutsproake lik è in 't Fransche élève | |||
| 641 | [eː]? | ee | e | ee | e | veel, vele | veel, vele | Uutsproake lik AN-ee |
| 641 | [eː]? | (--) | ee (finoal) | (--) | ee (finoal) | idee, vee, twee | Roeseloare: een, ik ee (hebben, ik heb) | Uutsproake lik AN-ee |
| 660 | [ɪ]? | i | i | y | y | krygn, tyd, yzer, zyn (krijgen, tijd, ijzer, zijn) | Kortryk: krign, tid, izzer, zin | Tussen AN i en e |
| 680 | [i]? | ie | ie | y | y | krygn, tyd, yzer, zyn (krijgen, tijd, ijzer, zijn) | Poperienge: kriegn, tied, iezer, zien | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | (--) | ie (finoal) | (--) | y (finoal) | my, gy, zy, by (mij, jij, zij, bij (vz.)) | mie, gie, zie, bie | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | ie | ie | ie | ie | blienkn, briengn, die (blinken, brengen, die) | blienkn, briengn, die | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | (--) | i | (--) | i | juni, bikini, taxi | juni, bikini, taxi | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 681 | [iː]? | ie | ie | ie | ie | vier, diere, nievers, wiene (vuur, duur, nergens, wie) | vier, diere, nievers, wiene | Uutsproake lik AN-ie (lank) |
| 681 | [iː]? | (--) | ie (finoal) | (--) | y (finoal) | vry, abdy (vrij, abdij) | vrie, abdie | Uutsproake lik AN-ie (lank) |
Legende
- Reg.spell. gesl.LG = regionoale spellienge in geslootn lettergreepn
- Reg.spell. open.LG = regionoale spellienge in oopn lettergreepn
- SV-spell. gesl.LG = SV-spellienge in geslootn lettergreepn
- SV-spell. open.LG = SV-spellienge in oopn lettergreepn
- + DM = verdubbelienge volgende medeklienker
- (--) = kut in dizze positie nie voorkommn
- "y" komt ook voorn lik medeklienker.
[bewerkn] SV-Meerklanken (Diftongen e.a.)
't West-Vlams kent verschillende twee- en drieklanken die in 't AN nie bestoane. Ier en overzicht.
| SV-spellienge | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|
| ei | [ɛj]? | gezeid, eigentlik, eiers (gezegd, eigenlijk, eieren, zee) | ||
| ye | [i.ə]? | vrye, abdyen (vrije, abdijen) | ||
| ië, ieë | [iːj]? | bieën, financiën (bijen, financiën) | ||
| auw | [ɔw]? | blauw, grauw (blauw, grauw) | ||
| ouw | [ɔw]? | gebouw (gebouw) | ||
| oë | [oːwe]? | poëzie, poëet (poëzie, poëet) | ||
| oeë | [uːwə]? | moeë (moeë) | ||
| ôo | [wo]?, [ow]?, [owe]?, [uw]?, [wɔ]?, [ɔː]?, [oː]? |
dôod, vôrig (dood, lopen, vorig) | Blankenberge: dowd Brugge: doaëd |
uutsproake streekofankelik |
| êe | [je]?, [ji]?, [jɛ]?, [eː]?, [ej]?, [ejə]?, [ɛj]?, [ɛjə]? |
êen, dêel, zêe (deel, zee) | Blankenberge: ein, deil, zeije Ostende: èèn, dèèl, zèè (monoftong) Kortryk: jien, djiel, zjie |
uutsproake streekofankelik |
[bewerkn] SV-Medeklienkers
De meeste medeklienkers zyn 't selste lik in 't AN. Ollene de g en de h zyn anders uutgesproken.
Dat es e typisch West-Vlams kenmerk die ol in de Oudnederlandse periode in uze streek'n bestound.
| SV-karakter | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | AN | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|---|
| b | [b]? | blauw | blauw | uutsproake lik AN-b | |
| c | [k]? | café | café | uutsproake lik AN-c | |
| d | [d]? | doene | doen | uutsproake lik AN-d | |
| f | [f]? | Frans | Frans | uutsproake lik AN-f | |
| g | [h]? | goan | gaan | uutsproake lik AN-h | |
| h | [h]? | helegansn | helemaal | komt bykan nie voorn in SV | |
| j | [j]? | joar | jaar | uutsproake lik AN-j | |
| k | [k]? | kind | kind | uutsproake lik AN-k | |
| l | [l]? | leevn | leven | uutsproake lik AN-l | |
| m | [m]? | moeder | moeder | uutsproake lik AN-m | |
| n | [n]? | noois | nooit | uutsproake lik AN-n | |
| p | [p]? | poar | paar | uutsproake lik AN-p | |
| q | [k]? | quarantaine | quarantaine | uutsproake lik AN-q | |
| [kw]? | quiz | quiz | |||
| r | [r]? | rood | rood | uutsproake lik AN-r | |
| s | [s]? | stoan | staan | uutsproake lik AN-s | |
| t | [t]? | toe | toe | uutsproake lik AN-t | |
| v | [v]? | vertelln | vertellen | uutsproake lik AN-v | |
| w | [w]? | weug | weg (zn) | uutsproake lik AN-w | |
| [v]? | wroake, wryvn, gewrocht | wraak, wrijven, gewerkt | uutsproake lik AN-v | ||
| x | [ks]? | xylofoon | xylofoon | uutsproake lik AN-x | |
| y (*) | [j]? | yoghurt | yoghurt | uutsproake lik AN-j | |
| z | [z]? | zeggn | zeggen | uutsproake lik AN-z |
(*) Komt ook voorn lik klienker.
[bewerkn] SV-Karaktercombinoaties
| SV-spellienge | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | AN | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|---|
| ch | [h]? | lachn, verkocht | lachen, verkocht | gebruuk komt overeen lik in AN | |
| isch | [is]? | fantastisch | fantastisch | gebruuk komt overeen lik in AN | |
| sch | [ʃ]?, [ʃχ]?, [ʃk]?, [sk]? | schole, schoe | school, schoen | uutsproake streekofankelik gebruuk komt overeen lik in AN |
|
| sch | [ʃ]?, [ʃχ]?, [ʃk]?, [sk]?, [s]? | busschn, visschn, Vlamsche | bossen, vissen, Vlaamse | uutsproake streekofankelik ook: bussn, vissn, Vlamse |
