Vương (tước hiệu)
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Xem các nghĩa khác tại Vương.
Vương (chữ Hán: 王) là xưng vị hay tước vị cao nhất của chế độ phong kiến Việt Nam và Trung Quốc.
Mục lục |
[sửa] Trung Quốc
Vương là xưng vị cao nhất của các vị vua Trung Hoa kể từ đời Hạ Vũ cho đến trước thời Tần Thủy Hoàng.
Trước đời Hạ Vũ, các vị vua Trung Hoa xưng vị là Hoàng hoặc Đế. Những vị vua nổi tiếng nhất trong cổ sử Trung Hoa được gọi chung là Tam Hoàng, Ngũ Đế.
Các triều đại Hạ Thương Chu, vua đều xưng là Vương, gọi là thiên tử. Sau khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc, lập tước vị Hoàng đế thì Vương trở thành danh hiệu cao thứ hai.
Đặt biệt, trong lịch sử Trung Hoa có một tước vị cao hơn Vương nhưng thấp hơn Hoàng Đế. Tước vị này chỉ phong cho con cháu của Khổng Tử, gọi là Diễn Thánh Công. Vào thời Thanh, địa vị của Diễn Thánh Công lên đến tột đỉnh. Xa giá của Diễn Thánh Công có thể đi thẳng qua cổng chính Ngọ Môn, nơi chỉ dành riêng cho Hoàng Đế.
[sửa] Việt Nam
Trong lịch sử Việt Nam, Vương là xưng hiệu của vua, sau đó Vương có thể là tước phong cho con vua, tước phong cho hoàng tộc, hay tước phong cho tản quan.
- Vương là xưng hiệu của vua: Kinh Dương Vương cai trị nước Xích Quỷ và 18 vua Hùng (Hùng Vương) cai trị Văn Lang là những vua xưng hiệu Vương đầu tiên. Tiếp đó, nước Âu Lạc, vua cũng xưng Vương là An Dương Vương. Năm Canh Tý (40), Trưng Trắc tự làm vua cũng xưng Trưng Nữ Vương. Khi vua xưng là Đế, thì Vương là một tước hiệu.
- Khi xưng hiệu của vua là Đế thì Vương là tước hiệu vua phong cho con: Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, xưng Hoàng đế cai trị nước Đại Cồ Việt, vua phong cho con trai Đinh Liễn là Nam Việt Vương. Lý Công Uẩn lên ngôi xưng Hoàng đế phong Hoàng Thái tử Lý Phật Mã là Khai Thiên Vương.
- Vương là tước phong cho người hoàng tộc: Năm Giáp Ngọ (1234), vua Trần Thái Tông gia phong Thái phó triều Lý là Phùng Tá Chu là Hưng Nhân Vương, năm 1236 lại gia phong Đại Vương, năm Đinh Dậu (1237) phong Trần Liễu là Yên Sinh Vương. Khi tước Vương đã phong cho nhiều người thì phân ra nhiều bậc cao thấp theo thứ tự: Quận Vương, Đại Vương, Vương, Á Vương.
- Vương là tước phong cho tản quan [1]: Năm Mậu Tý (1228), Trần Thủ Độ đã gia phong Nguyễn Nộn làm Hoài Đạo Hiếu Vũ Vương.
- Đời nhà Trần thay đổi quy chế, theo đó, các tước Vương vào làm tướng đều xưng là Công, chỉ có thân vương thì được phục lại tước Vương.
- Theo quan chế nhà Lê thì: tước Vương chỉ phong cho thân vương. Hoàng tử được phong lấy tên phủ làm hiệu ví như phủ Kiến Hưng được gọi là Kiến Hưng Vương, con cả của thân vương được phong thì lấy tên huyện làm hiệu ví như Hải Lăng gọi là Hải Lăng Vương.
- Thời Nguyễn, Vương là tước vị cao nhất trong 20 bậc tôn tước phong cho hoàng tộc.
[sửa] Trong văn học dân gian Việt Nam
Theo giai thoại dân gian Việt Nam, vào thời Nguyễn, đã từng có một câu đối được đưa ra có liên quan đến chữ Vương, câu đối do một người Pháp đưa ra : 'Vương là vua, rút ruột vua phân chia ba đoạn". Giải nghĩa là : chữ Vương (viết bằng chữ Hán: 王) nếu bỏ gạch ở chính giữa sẽ thành chữ Tam (三) và có nghĩa là ba (3). Ý của người ra vế đối là có ý chê vua không có tài, để cho đất nước bị chia cắt làm ba miền. Và câu đối này đã được một nho sinh Việt nam đối lại khá chỉnh : "Tây là tây, chặt đầu tây phanh thây bốn mảnh", trong đó Tây viết bằng chữ Hán là 西, bỏ đầu thì thành 四, tức là tứ (4).
Còn có một câu đối Việt Nam khác nữa là "Dầu vương cả đế".
[sửa] Xem thêm
[sửa] Chú thích
- ^ Tản quan là quan chỉ có hàm, không có chức
[sửa] Tham khảo
- Từ điển chức quan Việt Nam, tác giả Đỗ Văn Ninh, Nhà xuất bản Thanh niên, xuất bản năm 2006
