Kinh độ Mặt Trời
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Kinh độ Mặt Trời là một góc chỉ vị trí hành tinh trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Nó thường được ký hiệu là Ls. Nó bằng góc giữa đường nối Mặt Trời và hành tinh và phương xuân phân trên mặt phẳng quỹ đạo.
Mục lục |
[sửa] Trên Trái Đất
Kinh độ Mặt Trời của Trái Đất cũng bằng xích kinh độ của Mặt Trời trong hệ tọa độ xích đạo.
[sửa] Ứng dụng
Kinh độ Mặt Trời thường được dùng để chỉ thời điểm trong năm và mùa trên hành tinh:
- mùa xuân bắc bán cầu/mùa thu nam bán cầu bắt đầu từ Ls=0° (xuân phân)
- mùa hạ bắc bán cầu/mùa đông nam bán cầu bắt đầu từ Ls=90° (hạ chí)
- mùa thu bắc bán cầu/mùa xuân nam bán cầu bắt đầu từ Ls=180° (thu phân)
- mùa đông bắc bán cầu/mùa hạ nam bán cầu bắt đầu từ Ls=270° (đông chí)
Nó đặc biệt được dùng khi nói về các quan sát có chu kỳ lặp lại theo năm trên Sao Hỏa, Sao Kim, và các hành tinh khác. Trên Trái Đất, kinh độ Mặt Trời hay được dùng khi quan sát các trận mưa sao băng, vì đây là hiện tượng lặp lại khi Trái Đất ở vào những vị trí nhất định trên quỹ đạo.
Đối với trường hợp Trái Đất, kinh độ Mặt Trời đã được sử dụng trong lịch Trung Quốc để xác định 24 tiết khí từ thời Hán Vũ Đế. Bảng dưới đây liệt kê các tiết khí:
| Kinh độ Mặt Trời | Tiếng Việt | Tiếng Hoa1 | Tiếng Nhật | Tiếng Triều ² | Ý nghĩa ³ | Ngày dương lịch 4 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 315° | Lập xuân | 立春 | 立春 | 입춘(立春) | Bắt đầu mùa xuân | 4 tháng 2 |
| 330° | Vũ thủy | 雨水 | 雨水 | 우수(雨水) | Mưa ẩm | 19 tháng 2 |
| 345° | Kinh trập | 驚蟄(惊蛰) | 啓蟄 | 경칩(驚蟄) | Sâu nở | 5 tháng 3 |
| 0° | Xuân phân | 春分 | 春分 | 춘분(春分) | Giữa xuân | 21 tháng 3 |
| 15° | Thanh minh | 清明 | 清明 | 청명(清明) | Trời trong sáng | 5 tháng 4 |
| 30° | Cốc vũ | 穀雨 | 穀雨 | 곡우(穀雨) | Mưa rào | 20 tháng 4 |
| 45° | Lập hạ | 立夏 | 立夏 | 입하(立夏) | Bắt đầu mùa hè | 6 tháng 5 |
| 60° | Tiểu mãn | 小滿(小满) | 小満 | 소만(小滿) | Lũ nhỏ, duối vàng | 21 tháng 5 |
| 75° | Mang chủng | 芒種(芒种) | 芒種 | 망종(芒種) | Chòm sao tua rua mọc | 6 tháng 6 |
| 90° | Hạ chí | 夏至 | 夏至 | 하지(夏至) | Giữa hè | 21 tháng 6 |
| 105° | Tiểu thử | 小暑 | 小暑 | 소서(小暑) | Nóng nhẹ | 7 tháng 7 |
| 120° | Đại thử | 大暑 | 大暑 | 대서(大暑) | Nóng oi | 23 tháng 7 |
| 135° | Lập thu | 立秋 | 立秋 | 입추(立秋) | Bắt đầu mùa thu | 7 tháng 8 |
| 150° | Xử thử | 處暑(处暑) | 処暑 | 처서(處暑) | Mưa ngâu | 23 tháng 8 |
| 165° | Bạch lộ | 白露 | 白露 | 백로(白露) | Nắng nhạt | 8 tháng 9 |
| 180° | Thu phân | 秋分 | 秋分 | 추분(秋分) | Giữa thu | 23 tháng 9 |
| 195° | Hàn lộ | 寒露 | 寒露 | 한로(寒露) | Mát mẻ | 8 tháng 10 |
| 210° | Sương giáng | 霜降 | 霜降 | 상강(霜降) | Sương mù xuất hiện | 23 tháng 10 |
| 225° | Lập đông | 立冬 | 立冬 | 입동(立冬) | Bắt đầu mùa đông | 7 tháng 11 |
| 240° | Tiểu tuyết | 小雪 | 小雪 | 소설(小雪) | Tuyết xuất hiện | 22 tháng 11 |
| 255° | Đại tuyết | 大雪 | 大雪 | 대설(大雪) | Tuyết dầy | 7 tháng 12 |
| 270° | Đông chí | 冬至 | 冬至 | 동지(冬至) | Giữa đông | 22 tháng 12 |
| 285° | Tiểu hàn | 小寒 | 小寒 | 소한(小寒) | Rét nhẹ | 6 tháng 1 |
| 300° | Đại hàn | 大寒 | 大寒 | 대한(大寒) | Rét đậm | 21 tháng 1 |
Ghi chú:
- Trong ngoặc là tiếng Hoa giản thể nếu cách viết khác với tiếng Hoa truyền thống.
- Trong ngoặc là cách viết kiểu Hanja
- Ý nghĩa của các tiết về cơ bản là giống nhau trong các nước, tuy nhiên có một vài điểm khác nhau rõ rệt.
- Ngày bắt đầu của tiết khí có thể dao động trong phạm vi ±1 ngày.
Trong khoảng thời gian giữa các tiết khí như Đại tuyết, Tiểu tuyết trên thực tế ở miền bắc Việt Nam không có tuyết rơi. (Trừ một số đỉnh núi cao như Phan Xi Păng, Mẫu Sơn có thể có, tuy vậy tần số xuất hiện rất thấp và lại rơi vào khoảng thời gian của Tiểu hàn-Đại hàn).
[sửa] Tham khảo
[sửa] Liên kết ngoài
- Mùa, thời gian và kinh độ Mặt Trời trên Sao Hỏa
- Tính kinh độ Mặt Trời của Sao Hỏa vào bất kỳ ngày Trái Đất (ngày trong lịch thông thường) nào.
- Công cụ chuyển đổi từ kinh độ Mặt Trời sang ngày Julian và ngày tháng thông thường cho Trái Đất; giúp quan sát các mưa sao băng.
- Trang Sao Hỏa hôm nay cho biết kinh độ Mặt Trời của Sao Hỏa vào ngày mà bạn vào xem trang này.
