Tristör

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Pasif Elemanlar

Elektrik - Elektronik Devre Elemanları
Direnç
Kondansatör
Endüktans
Aktif Elemanlar
Diyot \| Tristör \| Transistör
Mosfet \| LED \| LCD
Entegre Devre \| Mikroişlemci

Sembolü

Thyristor

Tristör, kontrollü yarı iletken bir anahtarlama elemanıdır. SCR olarak da bilinirler. SCR silikon kontrollü doğrıltucu anlamına gelmektedir. Özellikle güç elektroniği devrelerinde kullanılan tristörler çok hızlı açma ve kapama özelliğine sahiptirler. Son teknikle saniyede 25.000 defa açıp kapama yapan tristörler yapılmıştır. Dört katlı bir yarı iletkenden meydana gelen tristörler (P-N-P-N) kapı (gate) ucu ile iletken yapılabilmektedir. Doğru akımda çalışırlar. Yani tek yönlü akım geçirirler. Anot-Katot ve gate olmak üzere üç bağlantı ucu mevcuttur. Yüksek güçlü tristörlerde anot geniş bir taban üzerine tespit edilir. Bu tristörün hem kolay soğutulmasını hem de kolay monte edilmesini sağlar. Katot kalın bir kablo ile gate ucu ince bir bükülebilir kablo ile çıkartılmıştır.

Tristörler bir kere iletken oldu mu (eğer besleme voltajı kesilmezse) devamlı iletken kalır. Bunun için özel metodlarla tristörleri yalıtkan duruma geçirmek gerekir. Bu davranışa iki durumu kararlı (bistable) davranış denir. Tristörler güç elektroniğinin gelişmesinde çok önemli rol oynamıştır. Bunun için 2000 Volt ve 3300 Ampere kadar çalışabilen tristörler yapılmıştır. Tristörlerde en büyük problem, açma-kapama esnasında meydana gelen ısıyı ve enerji birikimini dağıtmaktır. Bunun için çok çeşitli metodlar geliştirilmiştir.

SCRlerin yüksek gerilim ve amper değerlerinde kullanılabilmelerinin sebebi gerilim düşümlerinin 1-2 volt kadar az olması ve dolayısıyla iletim durumundayken ısı kaybının oldukça düşük olmasıdır. Gerilim düşümü u elemanın üzerinden geçen akım ise I ise ısı kaybı p aşağıdaki formülle hesaplanabilir.

$p = u . I$

Tristörler diğer yarıiletken elemanlar gibi teorik olarak sonsuz ömre sahiptirler ancak aşırı sıcaklıkta bu eleman tahrip olur.

[değiştir] Elemanın Kendiliğinden İletime Geçmesi

Tristörler tetikleme sinyalleri ile iletime sokulurlar ancak bazı durumlarda eleman kendiliğinden iletime girebilir. Bu durumda elemanı kontrol edemeyiz. Bu durumları sıralayalım:

Elemanın uçlarındaki gerilimin yükselme hızı kritik yükselme hızından büyükse
Elemanın uçlarındaki gerilim sıfır devrilme gerilimi değerinden eşit veya büyükse
Elemanı kesime sokmak için elemana ters yönde gerilim uygularız. Ters yönde gerilim uygulama süresi sönme süresinden küçükse

Tristörümüz kendiliğinden iletime girer.