Sıddık Sami Onar

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ordinaryüs Profesör Doktor Sıddık Sami Onar (1898, 9 Ağustos 1972), Türk hukuk adamıdır. Modern Türk idare hukukunun kurucusu, İstanbul Üniversitesi’nin seçimle gelen ilk rektörü ve üniversitede yönetim özerkliğinin ilk savunucularındandı.

1492'de İspanya'dan kaçıp Osmanlı İmparatorluğunda Selanik şehrine sığınan bir aileden gelen Sami Onar, 1898’de İstanbul’da doğdu; Vefa Sultanisi’ni ve İstanbul Hukuk Mektebi’ni bitirdi. Bir süre Paris Hukuk Fakültesi’nde okudu, İstanbul Ticaret Mahkemesi’nde hakimlik, Mülkiye Mektebi ile Galatasaray Lisesi’nde öğretmenlik yaptı. 1933’teki üniversite reformu sonrasında Hukuk Fakültesi’nde idare hukuku profesörü, ertesi yıl da ordinaryüs profesör oldu. Aynı fakültede iki kez dekanlığa getirildi. 1946’da yürürlüğe giren bilimse ve idari özerklik yasasından sonra İstanbul Üniversitesi’ne seçimle gelen ilk rektör oldu ve bu görevi 1949’a kadar sürdürdü. 1948’de Fransa’nın Toulouse Üniversitesi Onar’a hukuk doktoru unvanı verdi. 1949’da İdare Hukuku ve İdari Bilimler Enstitüsü’nü kuran Onar ölümüne değin bu kurumun müdürlüğünü yaptı. 1959’da yeniden rektör seçilen Onar, Demokrat Parti mensubu milletvekillerinin oylarıyla 27 Mayıs 1960 darbesi öncesinde meydana gelen olaylarla ilgili araştırmalar yapmak üzere TBMM'de “Tahkikat Komisyonu” kurulmasını "anayasa ihlali" olarak gördü, üniversite gençliğinin protesto hareketine destek verdi.

Kendi ailesi 1490'larda İspanya'daki "Engizisyon Mahkemesi"nden kaçan Sıddık Sami Onar, 27 Mayıs 1960 askeri darbesini ve sonucunda ortaya çıkan "Yassıada Mahkemesi"ni meşru ilan etti. 1961 Anayasası’nı hazırlayan kurula başkanlık yaptı, daha sonra 147 öğretim üyesinin üniversiteden uzaklaştırılmasına tepki olarak rektörlükten istifa etti. 147'ler sorununun çözümünde etkin rol oynayan Onar üçüncü kez rektör seçildi ve 1963’e kadar bu görevde kaldı. Medeni hukuk, devletler, borçlar, icra ve iflas hukukları alanlarında birçok yapıtı bulunan Onar’ın en önemli kitabı Türk hukukunda en geniş kamu hukuku incelemesi olan İdare Hukukunun Umumi Esasları’dır (1966-1967, 3 cilt). 1972’de İtalya Cumhurbaşkanı’ndan Cumhuriyet Liyakat Nişanı alan Sıddık Sami Onar’ın anısına İstanbul Üniversitesi 1977’de Onar Armağanı’nı yayımladı. Hukuk profesörü Sıddık Sami Onar 9 Ağustos 1972’de İstanbul’da öldü.