Osmanlı, Türkiye ve Ermeniler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 |
Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Şablonu maddeden çıkarmadan önce şablonun yardım sayfasını lütfen inceleyiniz. |
 |
Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
| Osmanlı, Türkiye ve Ermeniler |
|---|
|
Osmanlı ve Ermeniler
Dünya Savaşı'nda Ermeniler
Olayların Tanımlanması
Kavramlar
Milli Mücadele'de Ermeniler
Türkiye ve Ermeniler
Ermeniler ve ülkeleri
Araştırmacılar ve Ünlüler
|
Konu başlıkları
|
[değiştir] Osmanlı ve Millet-i Sadıka Ermeniler
Osmanlı Devleti kuruluş döneminde Ermeniler, genellikle Çukurova, Doğu Anadolu ile Kafkasya bölgelerinde yaşamaktadırlar. Bursa'nın başkent olduğu dönemde Ermeni ruhani reisliği başkente alınmıştır. İstanbul'un Fethinden sonra da İstanbul'a taşınmış ve daha sonra da Ermeni Patrikliği kurdurlmuştur. Ermeniler Anadolu'dan gelen göçlerle İstanbul'da büyük bir cemaat oluşturmuştur.
[değiştir] 1780 Zeytun İsyanı
Maraş'ın Zeytun (Süleymanlı) kazasında, gerçekleşmiştir. Zeytun Ermenileri, IV. Murat tarafından verildiğini iddia ettikleri ve varlığını kanıtlayamadıkları bir fermana dayanarak 1774'ten beri vergi vermemektediyler. Bu sorunu çözmek için gelen Maraş valisi Ömer Paşa, Zeytun Ermenileri tarafında öldürülünce kasaba 7 ay sürecek bir sıkıyönetime tâbi kılınır. Bu, Ermenilerin Osmanlı Devleti yönetimine karşı ilk silâhlı isyandır.
[değiştir] 93 Harbi ile General Lezarian
[değiştir] 'Hamidiye Katliamı'
[değiştir] 1905 Yıldız suikast teşebbüsü
Yıldız suikast teşebbüsü, II. Abdülhamit'e karşı 21 Temmuz 1905 günü Ermeni sempatizanı Belçikalı Edward Jorris önderliğinde Taşnak örgütü tarafından Cuma selamlığından önce Yıldız Camii önünde düzenlenen suikast girişimidir. Birçok kişinin yaşamını kaybettiği olayda Abdülhamit şans eseri 1 dakikalık bir gecikmeyle kurtulmuştur. Abdülhamit suikastçileri bağışlamıştır.
[değiştir] 1919 Adana İsyanı
[değiştir] 1914 Zeytun İsyanı
1914 Zeytun İsyanı, Zeytun Ermenileri tarafından Zeytun Fedai Alayı kurularak, 30 Ağustos 1914 tarihinde çıkan isyan.
Osmanlı Hükümeti 3 Ağustos'ta seferberlik ilan etti. Zeytun'lu Ermeniler Osmanlı bayrağı altında bulunmayı istemeyerek kendi subaylarının yönetiminde bir Zeytun Fedai Alayı kurarak bulundukları bölgeleri kontrol istemişler, tabiatıyla kabul edilmeyen bu talepleri üzerine 30 Ağustos tarihinde fiilen isyan etmişlerdir. Takip sonunda 60 kadar direnişçi silahları ile yakalanmış ve bir süre sakinlik oluşmuşsa da Aralık ayında, Zeytunlular yeniden mülkiye memurlarına ve jandarmalara saldırmaya başlamışlardır.
[değiştir] I.Dünya Savaşı Sırasında Ermeniler
[değiştir] Tehcir Kanunu Öncesi
Osmanlı Devleti'nin 1 Kasım 1914'te İngiltere, Fransa ve Rusya'ya karşı savaşa girmiştir. Birçok Ermeni, Ermeni komiteleri tarafından kurulan gönüllü Ermeni alaylarına katılmış ve Rus işgal kuvvetleriyle birlikte Doğu Anadolu topraklarına girmişlerdir.
[değiştir] Tehcir Kanunu ve Uygulama Emirleri, planları
"Tehcir Kanunu" olarak bilinen; fakat geçici kanun mahiyetinde olan ve asıl adı "Savaş zamanında hükümet uygulamalarına karşı gelenler için asker tarafından uygulanacak önlemler hakkına geçici kanun" 27 Mayıs 1915 tarihinde kabul edilmiştir[1]. Kanun, 1 Haziran 1915 günü dönemin Resmi Gazetesi Takvim-i Vekayi'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir[2].
[değiştir] Tehcir'de yaşanan olaylar
- Daha çok bilgi için: Tehcire tabi tutulanlar
Erzurum, Van ve Bitlis vilayetlerinden çıkarılan Ermeniler, Musul'un güney kısmı, Zor ve Urfa sancağına; Adana, Halep, Maraş civarından çıkarılan Ermeniler ise Suriye'nin doğu kısmı ile Halep'in doğu ve güneydoğusuna nakledilmişlerdir.
[değiştir] Tehcir sonrası olaylar ve mahkemeler
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti işgal edilmiştir. İşgal Kuvvetleri bu konuyla ilgili olarak savaş suçu işledikleri gerekçesiyle ve soykırım iddiaları çerçevesinde bir çok kişiyi tutuklamıştır. İşgale karşı direnişi organize edilebilecek kadronun ve liderlik potansiyeli gösterebilecek olanların devreden çıkarılmak istendiğini düşündüren bu listeye soykırımla suçlananlar daha sonra ilave edilmiştir.
[değiştir] Tehcir Kanunu öncesi ve sonrası olayların tanımlanması
Olaylar hakkında uluslarası alanda farklı tanımlamalar bulunmaktadır.
Soykırım tezinin temel taşı Ermenilerin Osmanlı Devleti tarafından sürüldüğü, öldürüldüğü, vb. konular değildir. Esas iddia, bu eylemlerin, Ermeni toplumunu kökten yoketmeye yönelik sistemli ve bilinçli bir devlet politikasının sonucu olup olmamasıdır.
Tarihte toplumlar arasında ve savaş dönemlerinde gerçekleşmiş sayısız katliam vardır. Ancak bir toplumun devlet kararıyla ve bilinçli olarak yokedilmesi, soykırım tezini savunanlara göre, tarihte çok ender rastlanan bir insanlık suçudur. Bu nedenle, 1915 olaylarının ardındaki hükümet politikasını kanıtlayacak belgelerin ortaya çıkarılması, soykırım tartışmalarının ana eksenini oluşturmuştur.
[değiştir] Olaylar Soykırımdır Tezi
Osmanlı Devleti'nde iktidarda bulunan İttihat ve Terakki hükümetinin 1915'te çıkardığı Tehcir Kanununun öncesinde ve sonrasında meydana gelen olayları Ermeni Soykırımı olarak tanımlayan tezdir.
Olayların müslümanlar tarafından Ermeni kökenli Osmanlı tebaalarına karşı yapılan katliamlar olduğu ve Osmanlı Devleti'nin Doğu Anadolu'daki Ermeni toplumunun imhasını amaçlayarak kasten öldürttüğü öne sürülmektedir.
[değiştir] Olaylar soykırımdır tezini kabul eden ülkeler
Bazı ülkelerin meclislerinde bu olaylarla ilgili soykırım tezi kabul edilmiştir. bazı ülkeler ise olayları katliam olarak tanımlamaktadır. 1915'te Osmanlı Devleti'ndeki ileri gelenlerin tutuklanıp sürgüne gönderildiği 24 Nisan günü, günümüzde dünya Ermenileri tarafından Soykırım Günü olarak anılmaktadır.
[değiştir] Soykırım Tanımını Reddeden Tez
Türkiye Cumhuriyeti resmî politikasında, Ermenilerce öldürülen birçok Türk'un yanısıra, tehcir sırasında ve sonrasında birçok Ermeninin öldüğünü kabul etmekle birlikte, bu olayların soykırım değil, savaş koşulları, hastalıklar ve Ermeniler'in zorunlu göçünü kolaylaştıracak imkânların bulunmaması olduğunu öne sürmektedir [3]. Bu zorunlu göç (tehcir), düşmanla işbirliği yapan ve ülkenin birliğine zarar veren bir topluluğun zararlı faaliyetlerinin engellenmesi amacıyla ve iç güvenlik nedeniyle başka topraklarda yerleşime zorlanması yönünde alınmış bir önlemdir. [4]
Osmanlı arşivlerinde (Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık arşivi) göçe tabi tutulan Ermeniler için yolculuk sırasında rahatlarının sağlanması, can ve mallarının korunması için buyruklar olduğu görülmektedir. [5]
[değiştir] Milli Mücadele Döneminde Ermeniler
[değiştir] Türkiye ve Ermeniler
[değiştir] Lozan Antlaşması ve Azınlıklar
Türkiye Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri, Lozan Antlaşmasında da yer almıştır. Buna göre, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütün oluşturan Türkiye'de yaşayan ve Türk devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkes eşit ve aynı haklara sahip Türk ulusunu oluşturmaktadır. Antlaşmada Türkiye'de yaşayan Hıristiyan kökenli Rum ve Ermeniler ile Museviler azınlık olarak tanımlanmış; mal, mülk ve ibadet hakları güvence altına alınmıştır.
[değiştir] ASALA ve eylemleri
ASALA 1975-1985 yılları arasında faaliyet gösteren Ermeni silahlı örgüttür. T.C. Güvenlik güçleri tarafından terör örgütü olarak tanımlanır[6]. 1975 yılında Lübnan'daki iç savaş esnasında, Beyrut şehrinde, sempatizan Filistinlilerin yardımı ile kuruldu[7]. Kurucuları Agop Agopyan ve Agop Tarakçıyan'dır[8]. Fransa ve Yunanistan ASALA'nın üsleri olmuştur.
"Ermenistan'ın Özgürlüğü için Gizli Ermeni Ordusu" anlamına gelen İngilizce "Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia" tamlamasının kısaltmasıdır. Bağımsız bir Ermenistan'ın kurulması ve 1915 yılındaki olaylar hakkında Olayları soykırım olarak tanımlayan Ermeni tezinin kabul ettirilmesi için çalışmıştır.
[değiştir] Günümüz Türkiye'sinde Ermeni Azınlıkları
[değiştir] Ayrıca
[değiştir] Kaynaklar
- ^ Bayur, Aynı eser, III/3, s.40; Gürün, Aynı eser, 214
- ^ Takvîm-i Vekãyi', 18 Receb 1333 / 19 Mayıs 1331, 7. sene, nr. 2189; Y. H. Bayur, Aynı eser, III/3, s. 40
- ^ http://http://www.ntvmsnbc.com/news/321123.asp.
- ^ Şifre Kalemi., nr. 45/115.
- ^ Şifre Kalemi.,nr. 54/406; nr. 54-A/73; nr. 54-A/248.
- ^ Emniyet Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler Daire Başkanlığı
- ^ Paul M. Pitman. Turkey: A Country Study. The Federal Research Division of the Library of Congress, s. 354. (Türkiye: Bir Ülke Hakkında Çalışma, Kongre Kütüphanesinin Federal Araştırma Grubu)
- ^ The Memorial Institute for the Prevention of Terrorism (Terörün Engellenmesi için Anıt Enstitüsü), Amerika Anavatan Güvenlik Bakanlığı'na (Department of Homeland Security) ait hükümet sitesi
