Kumtaşı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kumtaşı, Kum tanelerinin doğal bir çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşan fiziksel tortul bir taştır. Bir kumun doğal çimentolaşmasından doğan ve kuvars taneleri oranı yüksek olan tortul kayaç; kumtaşı inşaatta, yol ve kaldırımlara taş döşemede, çok ince olanları da bileme taşı olarak kullanılır.
[değiştir] İnşaat
Kalkerli kumtaşı, içinde kireçtaşı taneleri bulunan yeşilimsi bir tür kumtaşı.
[değiştir] Neftbilimsel
Kırmızı kumtaşı, kuru iklim etkisiyle, önce devon dizgesi sırasında (eski kırmızı kumtaşı), sonra perm devrinde (yeni kırmızı kumtaşı) kuzey kıyılarına çökmüş karasal kökenli, gölsel fasiyesli kırmızı çökel.
Kumla kumtaşı, kireçtaşının (kalsit, aragonit) etkisiyle genellikle denize doğru eğimli banklar biçiminde (3 m'ye kadar) çimentolaşmış, kimi kez mercan kökenli olan kumla kumunun ufalanabilen taşlaşması. Kumla kumtaşlarının genellikle tropikal kıyı kumsallarında görülmesi çevrebilimsel (karbonatlı mercan çökelleri) ve kimyasal (buharlaşma gücü) koşullarla açıklanır.
[değiştir] Yerbilimsel
Kumtaşı tortul dizilerde çok sık rastlanan bir kayaçtır, az çok düzenli banklar ya da mercekler biçiminde bulunur. Rengi genellikle açık, griye çalan sarımsı beyazdır, ancak çimentosu, içerdiği demir oksitlerin sarı, kırmızı ya da yeşil rengini almış olabilir. Çimentolaşma derecesi değişkendir ve kullanıldığı alanı da bu derece belirler. Taneleri sıkıca birleşmişse ve hem birbirlerinden hem de çimentodan ayırt edilemiyorsa, bu kumtaşına kuvarsit denir.
Kumtaşları şu ölçütlere göre sınıflanır:
- Tane boyu (kalın, orta, ince, çok ince kumtaşları)
- Çimentonun türü (kireçli çimento, dolomili çimento, silisli çimento, lütitli çimento)
- Özel öğelerin varlığı:
- Fosiller ya da fosil kalıntıları: Fosiller çok ve yönlüyse, kabuklu kumtaşı, lümaşelli çimento.
- Mikalar: Mikalar yatak halindeyse mikalı kumtaşı ya da psamit.
- Feldispat: Feldispatlı ya da arkozlu kumtaşı, feldispat %25'ten çoksa arkoz
- Kayaç Artıkları: Litik kumtaşı ya da draje kumtaşı
- Glokonit: Glokonitli kumtaşı(yeşil)
Kumtaşı oldukça gözeneklidir ve oranı çimentolaşma düzeyine göre değişir. Öenmli su örtüleri oluşturabilir ya da hidrokarbonlar içerebilir. Çözülebildiğinde, yeniden arenitli çökeller oluşur.
Kimi kumtaşları, yerel olarak, belli bir yerbilimsel oluşumun göstergesidir ve bu durumda adı bir katın adının eşanlamlısı olarak kullanılır: armorik kumtaşı (Fransa'nın batısında silures katı), eski kırmızı kumtaşı (devon katı), yeni kırmızı kumtaşı (perm katı), alacalı kumtaşı (trias), mavi kumtaşı (etampes katı).
