Kullanıcı:Dbl2010/felsefe
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu satırları yazdığımda, yaklaşık 1 yıl 10 aylık Vikipedistim. Bu yazdıklarım tamamen birikimlerimin eseridir bir yerden çeviri değildir.
Konu başlıkları |
[değiştir] İlk olarak Vikipedi'nin tanımı
Vikipedi 2003 yılında açılmış bir sitedir. Sitenin içeriği tamamen boş olarak açılmış ve İnternete öylece bomboş ve sahipsiz olarak koyverilmiştir. Elbetteki bazı sınırlar çizilmiştir. Bunlar:
- Vikipedi genel bir ansiklopedidir.
- Vikipedi Türkçedir
- Vikipedi özgürdür.
- Birinci madde gereği, 3 temel ilkesi vardır.
- Bilgi doğrulanabilir olmalı
- Bilgi tarafsız olmalı
- Bilgi özgün bir çalışma olmamalı.
İşte bu sınırlar baştan konmuştur. Bu sınırları çıkmamamak kaydı ile herkesin yazmasına açıktır. Bu maddelerin hepsinin aynı anda sağlanması şarttır. Birinin ihlali bile söz konusu değildir. Bu tanım bana ait değildir. Bu site kurulurken sitenin sahiplerinin belirlediği kurallardır.
Hiçbir karar, hiçbir eylem, hiçbir düşünce, hiçbir fikir Vikipedi ortamında üstteki maddelerin üzerinde olamaz, onları değiştiremez. Sitenin bu sınırları bilinerek gönüllü gelinmiştir. Eğer bu maddelerden biri sizi rahatsız ediyorsa yapılacak bir şey yoktur. Vikipedi'yi seviyorsanız alışmak zorundasınız yok içiniz almıyorsa başka siteleri denemelisiniz.
Kimi Vikipedistler üstteki sınır koşullarından sadece bazılarını gösterip yanlış çıkarımlar yapmaktadır. En çok yapılan yanlışlık "burası özgür değil mi, bunu yapmamda ne sakınca var" sözüdür. Yaptığı işin ansiklopedik olup olmadığını, ya da diğer şartları sağlayıp sağlamadığını umursamaz. Belkide şu üç değişmezi her zaman beraber hatırlamak gerekir: Vikipedi, Türkçe, özgür bir ansiklopedir.
[değiştir] Ek tanımlar
- Vikipedi bir insan değildir. Bir materyaldir. Kendi aklı yoktur. Kendi hareket etmez. Orada ne varsa insanların yaptıklarıdır.
- Vikipedi, üstteki maddeden kaynaklı olarak, bir dine bir millete sahip olamaz. Daha da genel olarak bir kimliğe sahip olamaz. Eğer bir sempati duyma, bir tarafa yakınlaşması varsa, bu Vikipedinin seçimi değildir. Bunun suçlusu, insan olarak kendi beğendiği şeylere Vikipedi'nin yaklaşması için çalışan Vikipedisttir.
- Vikipedi bir kişinin ya da grubun eseri olmadığından, herhangi bir kişinin ya da grubun görüşünü kendi görüşü gibi yansıtamaz. X yazarının kitabında ki bir şeye " bu doğrudur" deniyorsa, "X yazarının doğrusudur" diyebilirsiniz, X yazarının sözüdür derseniz. Ama burada X yazarı kavramı olmadığından, "bu doğrudur" ifadesinin sahibi Vikipedi'dir. Bu nedenle herkes için doğru olamayabilecek yazıları genel olarak doğrudur yazmak yanlıştır. Kimler için doğru kimler için yanlış olduğu belirtilmeli, ve madde içerisinde iki tarafada sempati oluşturmayan anlatım kullanılmalı.
[değiştir] Vikipedi'nin ansiklopedikliği
Vikipedi hem yazılan hem de aynı anda okunanan bir ansiklopedidir. Amacı ansiklopedik normlarda bilgi vermektir. Bazı katılımcılar, Vikipedi'nin aynı anda okunduğunu da aklıllarına getirmeden, yarına site hazırlama mantığı ile, uzun vadeli çok kısa iskelet sayfalar açıp, boş içerik eklemektedirler. Örneğin 1 yıl sonra ansiklopedi yayımlanacak, bu süreçte her türlü taslak hazırlanabilir. Nasılsa kimse görmüyor. 1 yıl sonunda kötü sayfalar temizlenir al sana temiz bir ansiklopedi. Ama burada durum öyle değil. Vikipedi'nin her anı, o an yayımlanmıştır. Boş ve içeriği çok kısa sayfalar, okuyucu açısından bakıldığında bir hayal kırıklığıdır. Google'da aramış, karşısına Vikipedi çıkmış, fakat tıkladığında "İtalyan yazar" gibi incir çekirdeğini doldurmayacak bilgi çıktığında, ne düşünür sizce?
[değiştir] Vikipedi'nin Türkçe olması
Vikipedi Türkçedir. Her türlü yabancı kelime en aza indirilerek, mümkün olduğunca Türkçe yazılır. Fakat Vikipedi Türkçe için savaş vermez. Vikipedi'nin tek işi ansiklopediliktir. Çok bariz bir hata yok ise TDK'yı referans alır. Türkçesi daha çıkmamış kelimelere yeni kelimeler uydurmaz ya da bazı gruplar tarafından yaratılmış kelimeleri kullanmaz. Bunun sebebi o kelimelere karşı olduğundan değil, misyonun o olmamasıdandır. O kelime ilk olarak Türkçe konuşan toplulukta, basında yaygın olarak benimsenecek, hatta belki TDK ya girecek ondan sonra burada kullanılabilir olacaktır. Vikipedi'nin insanlara yeni kelimeler öğretme görevi yoktur. Ek işler yapmaz.
[değiştir] Vikipedi'nin Özgürlüğü
- Vikipedi özgür bir ansiklopedidir. Özgürlük 3 anlamda kullanılmaktadır.
- Ansiklopedik çerçeve içerisinde ve kurallara uygun kalmak şartı ile, dünyadaki herkes katılım yapabilme özgürlüğüne sahiptir.
- Buradaki bilgi dünyadaki herkese özgürce açıktır ve öyle kalacaktır. İçerik her zaman bedava olacaktır.
- Ansiklopedik normlarda ve doğrulanabilirliği olan her türlü bilgi burada yer alabilir. Bu bilginin baska birini rahatsız etmesi Vikipedi'yi bağlamaz. Vikipedi birilerine göre yazılamaz. Birileri için sansür edilemez.
Vikipedi'nin özgürlüğü engellenemez. Vikipedi sansür edilemez. Ansiklopedik çerçevede, kaynaklarla doğrulanabilir, tarafsız, ve genel bilinen her türlü ansiklopedik konu burada yazılır. Hiç bir kimsenin manfaati gözetilmesi uğruna, gerçek kaynağı olan bir bilgi saklanamaz. Bazı kesimler, ansiklopedik tartışma yerine sansür kullanarak bilgileri yok etmekte, tehdit ederek kişileri sindirebilir. Bu eylem Vikipedi özgürlüğü için bir tehdittir. Buna baskıya maruz kalanlar ile ilgili mutlaka yöneticiler uyarılmalıdır.
[değiştir] Vikipedi'nin tarafsızlığı
Belkide en zor anlaşılan ya da işine gelmeyenler için anlanması istenmeyen kavram.
Vikipedi'de gözlemlediğim taraflılığın bir kaç çeşidi var
- Duygusal sebepler, sevgiden dolayı yalın anlatamıların yeterli duyguyu vermemesinden kaynaklı saygı gösterme/görme isteği (Hz,şehit) , kızgınlıktan dolayı kötü olduğu gösteren ifadeleri mutlaka görme isteği. (terorist, katletmek)
- Militan sebepler, nefreti nedeniyle düşmanlık yazıları ile doldurmalar, farazi iddialar yaratmalar, 9 hata yapan karşısında sadece hata yapmışı büyüterek yazmalar, kişileri çeşitli gruplara sokup ithamlarda bulunmalar ve bu eylemlerini devam ettirmek için her türlü yolu deneyenler zorlayanlar. Taraflı görüşünü Vikipedi'de kabul ettirmek için Vikipedi'yi ilk fırsatta satabilecekler.
- Reklam sevdalıları, bir şeyi çok iyi tanıtmaya çalışmalar, rakibi kötü göstermeler,( takım muhabbetleri, şarkıcılar ile yazılan biyografiler)
Bunların içinde en zaralısı 2 numara. 3 numara yanlış ama verdiği zarar az olduğundan çok konu olmuyor. 1 numara, o da yanlış ama 2 ye göre yıkıcı tarafı daha az konuşularak anlaşma sağlanabiliyor nispeten.
Aslında Vikipedi'de uygulanan metot çok basit. En çok tartışma getiren Hazreti örneği ile olanı anlatayım. Farazi bir X isimli kişi seçiyorum. Dinide farazi bir din olan Y dini olsun. Kümeleyelim.
|--- (1) X isimli kişi Y dinin peygamberi. Y dinin inanları ona "Hz. X" diyor.
| (Bu tüm Y dini inanları için geçerli)
(A) O bir insan. --------------------|
Ailesi ona "X" ismini vermiş. |--- (2) X isimli kişinin peygamber olduğuna inanmayanlar var. Ona "X" diyorlar.
(Tüm dünayadaki insanlar (Bu geriye kalan insanları içeriyor)
için bu doğru)
Vikipedi insan değildir, bir dini yoktur. Bu durumda (1) nolu seçeneği seçerse Vikipedi Y dininde inan bir ansiklopedi olur. Vikipedi X demek yerine Hz X derse, ilk olarak Y dini kabul etmiş demektir. İkinci olarak da, X'e ayrıcalık yapmaya başlamıştır. Halbuki Vikipedi buna karar verebilecek birşey olmadığına göre, aslında Vikipedi (1) grubundaki insanların isteklerine hizmet etmektedir. Bu tarafsızlık ile çakışmaktadır. Ama Vikipedi Y dinine karşı da değil. Bu durumda dikey yönde çözüm yok. Birinci grubu da tutamaz ikinci grubu da. Mutlak tarafsızlık için çözüm ne? Sola doğru daha büyük insan topluluğunu içine alacak büyük kümeye kayar. (A) seçeneğine. Madde içerisinde de hem birinci grubun inanışını hem de ikinci grubun inanışını berlirtiyor. (1) grubun kendi tarzında diretmesi bencilliktir. Bir anlamda her okuyucuyu saygıya zorlamaktadır.
Bu çözümde ortaya çıkan problemler
- Aslında (A) durumunu sağlamaya çalışan bir kişi, (1) grubunu destekleyen kişi tarafından, sen aslında (A) yı desteklemiyorsun sen (2) destekliyorsun diyerek saldırıyor. Daha açık dille sen tarafsızlık yapacam sözü altında aslında din düşmanlığı yapıyorsun. (Bu söz büyük sorunlar açabilecek bir itham. Derhal yapan kişi hakkında yöneticiler uyarılmalı)
- Y dinine inanlar, inanmayan (2) nolu grubu niye kaale alıyoruz diyorlar. Aslında bunun açıklaması çok basit. Vikipedi herhangi bir grubun sözüne göre hareket etmez. Herkesin ortak sözüne göre hareket eder. Herkesten kasıt Vikipedi içindeki herkes değil, tüm insanlar. Çünkü Vikipedi tüm insanlara ve dünyaya açık. Y dinine inanmayan bir okuyucu, zorla saygı göstermek zorunda değil.
- "X in önünde Hz ifadesi görememeye içim elvermiyor" diyenler. Buna yapacak bir şey yok. Vikipedi gönülleri hoş tutmak uğruna ilkelerinden ödün veremez. Zaten işi de o değildir. Okurken Hz leri kendiniz içinizden ekleyebilirsiniz.
Devam edecek...
