Aristofanes

Vikipedi, özgür ansiklopedi

ARİSTOPHANES (İ.Ö 456 – İ.Ö 386)

Eski komedyanın en büyük yazarı olan Aristophanes Aegina’da doğdu. Babasının adı Philippostur. Gençliği üzerine eldeki bilgiler pek kesin değildir. Ele geçmeyen ilk oyunu ‘’Bilgelerin Şöleni’’nin İ.Ö 427’de oynandığı biliniyor. Bu oyun yeni eğitim sistemine karşı yazılmış bir taşlamadır. Böylece Aristophanes’in yaşadığı dönemin İ.Ö 429’da ölen Periklesten sonraki Atina olduğunu anlamaktayız. Yazar, Atina demokrasisinin en parlak dönemine yetişmiştir. Perikles öldükten sonra yerine geçenler bilgisiz kişilerdi. Yalnız kendi çıkarlarını düşünen ama bunun için de seçmenlerin gururunu okşayarak devletin başına gelen bu kişilerden en önemlisi Kleon’dur. Yedi yıl Atina’nın başında kaldı. Savaşı durduracağı yerde, sürdürdü. İ.Ö 422’de Amphipolis savaşında öldü. Ondan sonra güçlü bir konuşmacı olan Alkibiades geçti. Peloponnesos Savaşları sırasında seçmenlere dil dökerek devletin başına geçmiş daha birçok hatip vardı. Aristophanes Atinalıları savaşa sürükleyen bu kişileri her fırsatta alaya alırdı, özellikle Kleon, Aristophanes’in sivri dilinden kurtulamadı. Aristophanes geleneklere bağlı ve her yeni şeye tepsi gösterenbir yazardı. Düşüncelerinde tutucuydu. Edebiyatta ve sanatta yapılan yenilikleri pek beğenmezdi. Ona göre en iyi tragedya yazarı Aiskhylos’tur. Oysa her yönüyle yeni olan Euripides’i tutmaz, komedyalarında onunla alay ederdi. Yazarın tutumu Sophistelere ve doğal olarak Sokrates’e karşı da aynıydı; çünkü Aristophanes’in gözünde bunlar tehlikeli ihtilalcilerdi, gelenekleri yıkan, töreleri sayamayan düşünürlerdi. Aristophanes’in elimize metni geçmeyen ikinci oyunu ise Babilonyalılar’dır.(İ.Ö 426) Bu eser İ.Ö 425’te oynanan Akharnia’lılar, İÖ. 424’te oynanan Atlılar ve İ.Ö 405’te oynanan Kurbağalar ile Dionysos şehrinde ve 3 kez de Lenaia’da oynanmıştır. Bu oyun Atina’nın iç ve dış politikasını taşlayan bir eserdi. Elde kalan on bir metnin ilki ‘’Akharnialılar’’(İ.Ö 425), yazarın oynanan üçüncü oyunuydu. Bu eser Atina’nın Sparta ile olan Peloponnesos Savaşlarını ele alıyordu. Perikles’in sonunu getiren bu eser, onun yerine geçen Kleon da sürdürmekte ayak diretiyordu. Aristophanes bu eserinde oldukça kaba fırça vuruşlarıyla Kleon’u adamakıllı alaya alıyordu. Bu oyun bir yıl sonra oynanan ‘’Atlılar’’ın (İ.Ö 424) sanki bir önsözüydü. Çünkü Lenaia’da oynanan bu oyunda yazarın, Kleon’a saldırısı sert oldu. İ.Ö 423’te oynanan ‘’Bulutlar’’ ise yarışmada ancak üçüncülük aldı. Aristophanes bu eserini kendisi de başarısız bulduğu için oyunu tekrar ele aldı. Bu komedya’da saldırılar Sokrates’e ve eğitim üzerine yöneltilmişti. Oyunun sonu oldukça yıkıcı oldu. Sokrates, tutuklanmasının ve ölüme mahkum edilmesinin en önemli etkenlerinden biri olarak bu komedyayı gösterdi. ‘’Eşek Arıları’’ (İ.Ö 422) ise parayla tutulmuş ve yargı verme yetkisi olan jürilere keskin bir dille taşlıyordu. Jüri üyelerini kocaman iğneleri olan eşek arılarına benzetilmişti. Oyundaki budala ihtiyarın adı ‘’Kleon-sever’’dir, onu değiştirmeye çalışan oğlunuu adı ise ‘’Kleon-sevmez’’dir. Aristophanes bu eserinde, zenginlerin malına el koymada Kleon’a hizmet ediyorlar diye jüri üyelerini taşlıyordu. Barış (İ.Ö 421) yarışmada ikinci ödülü aldı; bu eser Atina’nın Sparta ile savaşa son vermesini ve anlaşma yapılması gerektiğini savunan bir eserdi. İ.Ö 414 yılında Aristophanes’in en sevilen oyunlarından biri olan ‘’Kuşlar’’, Kleon’dan sonra başa geçen Alkibiades’i konu alıyordu. Bu oyunda savaş bitkini iki Atinalı vatandaş, cennetle yeryüzü arasında. Gökyüzünde bir kent kurarlar, tanrılardan egemenliği çalıp kuşların evrenin efendileri yaparlar. Kuşlar, kaba şakaları en az olan oyundur. Bundan sonra Aristophanes’in savaşa karşı yazılmış ve çağımızda müzikali bile yapılmış Lysistrata’sı (İ.Ö 411) gelir. Atina halkı tarafından çok sevilen ve ertesi yıl yine tekrarlanan Lysistrata savaşa son vermeyi zorunlu kılmak için erkeklerine aşk grevi yapan Atinalı ve Spartalı kadınların isteklerinde başarıyal ulaştıklarını gösterir. Lysistrata’nın ikinci kez oynandığı ertesi yıl (İ.Ö 410) Euripides’e yeni bir saldırıyı getiren ‘’Thesmophoria Şenliğini Kutlayan Kadınlar, Euripides’in Helene’’ adlı oyununa bir parodi olarak yazılmış eğlenceli ve hafif bir eserdi. Ancak yazarın Euripides’e daha büyük bir saldırısı ‘’Kurbağalar’’ (İ.Ö 405) ile geldi. Aşağı yukarı İ.Ö 393’te oynandığı sanılan ‘’Kadınlar Halk Meclisinde’’ yazarın ilk oyunlarından çok değişikti; Atina demokrasisi gerilemeye başladığından siyasal taşlamaya girmek zorlaşmıştı, çünkü baskı başlamıştı. Aristophanes bu eserinde kadın haklarını alaya aldı. Onun ele geçen on bir oyun metninden sonuncuc ‘’Plutos’’tur (İ.Ö 388). İyice gerileyen Atina devletinde eleştiri yok olduğundan, yazar bu oyununda ancak kinaye sanatına sığınabilmişti. Bu oyunda, parabasis, yani koronun doğrudan doğruya halkla konuşup yazarın düşüncelerini dile getirip yöneticileri suçladığı bölüm yoktu. Böylece eski komedya yaşamını bitirmiş oldu ve yerini orta komedyaya bıraktı. Aristophanes, Platonun ‘’Şölen’’ adlı eserinde bir karakter olarak karşımıza çıkar. Bu eserde Platon, aşkın kökeninin komik ve söylencesel açıklamalarını belirtmiştir.

ARİSTOPHANES ÜZERİNE KISA BİR DEĞERLENDİRME

Aristophanes, yapıtlarını koro, mim önemini koruduğu dramatik dönemin sonlarında vermiştir. Koroya yer vermeyen son oyunu da (Plutos) kısa süren ve İ.Ö 4. yy’dan önce yerini Yeni Komedya’ta bırakan Orta Komedya’nın günümüze kalan tek örneği olarak bilinir. Aristophanesi’in yapıtlarının günümüzde de önemini koruması diyaloglarındaki yaratıcılık genellikle yerinde ve ölçülü kullanılan yergi öğesi özellikle Euripides’i alaya aldığı parodilerinin parlaklığı, koro şarkılarının canlılığı gibi evrensel temaları ele alması, yapıtlarının geçerliliğini sağlayan başka bir özellikti. Herşeyden çok kadın ile erkek arasındaki aşk temasını işledi. Oyunlarında para ve saygıdeğerlilik mutlu son için yeterli şartlardı. Yeni komedyanın ahlakçı olduğu söylenemez.

Menandros oyunlarını Aristophanes ile karşılaştırdığımızda 4 önemli fark ortaya çıkar:

1-Eski komedya’da izlenen parabasis bölümü tamamen ortadan kalktı. 2-Koronun görevi hemen hemen yok oldu 3-Konuşma örgüsü yine manzum olmakla beraber araya curcunabazların şarkıları ve dansları eklendi 4-Euripides’in başlattığı Prologos (önoyun) 1.sahneden sonra kullanılmak üzere komedya’ya sokuldu.

Dış Bağlantılar:

ARİSTOPHANES’İN ESERLERİNİ TÜRKÇEYE ÇEVİRENLER VE YAYIM TARİHLERİ

Kadınların savaşı : Lysıstrata / Aristophanes ; çevirenler : Azra Erhat, Sabahattin Eyuboğlu İstanbul : Remzi Kitapevi, 1966

Kuşlar / Aristophanes , çevirenler : Azra Erhat Sabahattin Eyuboğlu İstanbul : Remzi Kitabevi, 1966

Eşek arıları : Yargıçlar / Aristophanes ; çeviren : Sabahattin Eyuboğlu İstanbul : Remzi Kitabevi, 1966

Bulutlar / Aristophanes ; çeviren Ali Süha Delilbaşı [Ankara] : Mf.V., 1957

Barış / Aristophanes ; çeviren : Azra Erhat [Ankara] : M.E.B., 1966

Kurbağalar / Aristophanes ;çev. :Nevzat Hatko Ankara : M.E.B., 1946

Bu madde, Vikipedi standartlarına uygun değildir ve bu nedenle düzenlenmesi gerekmektedir. Maddeyi Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyip, geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Bu madde Haziran 2008 tarihinden beri, düzenleme isteğiyle etiketlidir.