ฮอร์โมน

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ฮอร์โมน (อังกฤษ: hormone มาจากภาษากรีกที่ว่าhormanแปลว่าเคลื่อนไหว ) คือผู้นำส่งสารเคมีจากเซลล์ หนึ่งหรือกลุ่มของเซลล์ไปยังเซลล์อื่นๆ สิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ (multicellular organism) ทั้งมนุษย์สัตว์และพืชสามารถผลิต ฮอร์โมน ได้ที่ ต่อมไร้ท่อ (endocrine gland) โมเลกุลของฮอร์โมนจะถูกปล่อยโดยตรงยังกระแสเลือด ของเหลวในร่างกายอื่นๆ หรือเนื้อเยื้อใกล้เคียง หน้าที่ของฮอร์โมน คือการส่งสัญญาณให้ทำงานหรือหยุดทำงาน เช่น

1. กระตุ้นหรือยับยั้งการเจริญเติบโต
2. กระตุ้นหรือยับยั้งโปรแกรมการสลายตัวของเซลล์
3. กระตุ้นหรือยับยั้งระบบภูมิคุ้มกัน
4. ควบคุม กระบวนการสร้างและสลาย (metabolism) และเตรียมพร้อมสำหรับบทบาทใหม่ๆ เช่น การต่อสู้ หนี หรือ กำหนดช่วงเวลาของชีวิตเช่น วัยรุ่น วัยมีครอบครัวมีลูกหลานไว้สืบสกุล และวัยทอง

เนื้อหา 1 สรีรวิทยาของ ฮอร์โมน 2 ประเภทของ ฮอร์โมน 2.1 อะมีน ฮอร์โมน 2.2 เปปไทด์ ฮอร์โมน 2.3 สเตอรอยด์ และ สเตอรอล ฮอร์โมน 2.4 ลิพิด ฮอร์โมน 3 ดูเพิ่ม 4 อ้างอิง

[แก้] สรีรวิทยาของ ฮอร์โมน

อัตราการผลิตฮอร์โมนจะถูกควบคุมโดยระบบ ภาวะธำรงดุล (Homeostasis) ซึ่งจะเป็นแบบผลป้อนกลับทางลบ (negative feedback) ระบบควบคุม ภาวะธำรงดุลของฮอร์โมนจะมีส่วนของการผลิตที่ขึ้นกับ กระบวนการสร้างและสลาย (metabolism) ของฮอร์โมนเป็นตัวกำหนดที่สำคัญ

การหลั่ง ฮอร์โมน ถูกกระตุ้นหรือยับยั้ง โดย

• ฮอร์โมน อื่น (กระตุ้น หรือ ปล่อย ฮอร์โมน)
• ความเข็มข้นของไออนในพลาสมา หรือสารอาหาร และการเชื่อมต่อกับ กลอบูลิน (globulin)
• นิวรอน (Neuron) และบทบาททางจิตใจ
• การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เช่น แสงและอุณหภูมิ

ฮอร์โมนกลุ่มพิเศษได้แก่ โทรฟิกฮอร์โมน (trophic hormone) มีบทบาทกระตุ้นการผลิตฮอร์โมนในต่อมไร้ท่ออื่น เช่น ไทรอยด์ - สติมูเลติ่ง ฮอร์โมน (thyroid-stimulating hormone (TSH)) มีบทบาทเกี่ยวกับการเจริญเติบโต และกระตุ้นฮอร์โมนอื่นของต่อมไทรอยด์

ล่าสุดพบสารประกอบใหม่ที่อยู่ในกลุ่มฮอร์โมน ชื่อ "ฮอร์โมนหิว" ("Hunger Hormones") ซึ่งประกอบด้วย

• กรีลิน (ghrelin)
• โอรีซิน (orexin )
• พีวายวาย 3-36 (PYY 3-36)
• และ แอนตาโกนิสต์ ของมันชื่อ เลปติน (leptin)

Human-hormone.jpg ฮอร์โมนต่อมไร้ท่อในมนุษย์

Hormone target-1.gif ฮอร์โมนและการทำงานที่เซลล์เป้าหมาย

Steroidhormone.gif การทำงานของสเตอรอยด์ฮอร์โมนในเซลล์

[แก้] ประเภทของ ฮอร์โมน

ฮอร์โมนของสัตว์มีกระดูกสันหลังแบ่งออกเป็น 4 กลุ่มดังนี้:

1. ฮอร์โมน อนุพันธ์ของอะมีน (Amine-derived hormone) เป็นอนุพันธ์ของ กรดอะมิโน ไทโรซีน และ ทริปโตแฟน (tryptophan) ตัวอย่าง เช่น แคทีคอลามีน (catecholamine) และ ไทโรซีน (thyroxine)
2. เปปไทด์ฮอร์โมน (Peptide hormone) ประกอบด้วยโซ่ของ กรดอะมิโน ตัวอย่าง เช่น เปปไทด์ฮอร์โมน เล็กอย่าง TRH และ วาโซเพรสซิน เปปไทด์ประกอบด้วยโซ่ กรดอะมิโน ที่ต่อกันเป็นโมเลกุลของ โปรตีน ตัวอย่าง โปรตีนฮอร์โมน ได้แก่ อินสุลิน และโกรว์ทฮอร์โมน
3. สเตอรอยด์ฮอร์โมน (Steroid hormone) เป็นอนุพันธ์จาก คอเลสเตอรอล (cholesterol) แหล่งผลิตในร่างกายได้แก่ เปลือกต่อมหมวกไต (adrenal cortex) และ ต่อมบ่งเพศ (gonad) ตัวอย่างเช่น
   1. สเตอรอยด์ฮอร์โมน คือ เทสโตสเตอโรน และ คอร์ติโซน
   2. สเตอรอลฮอร์โมน (Sterol hormone) เช่น แคลซิตริออล
4. ลิพิด และ ฟอสโฟลิพิด มี ฮอร์โมน ดังนี้
   1. ลิพิดเช่น กรดไลโนเลนิก (linoleic acid)
   2. ฟอสโฟลิพิด เช่น กรดอาแรคคิโดนิก (arachidonic acid)
   3. อีไอโคซานอยด์ (eicosanoid) เช่น โปรสตาแกลนดิน (prostaglandin)

[แก้] อะมีน ฮอร์โมน

ฮอร์โมน อนุพันธ์ของอะมีน:

• อะดรีนาลีน (adrenaline or epinephrine)
• โดพามีน (dopamine)
• มีลาโทนิน (melatonin (N-acetyl-5-methoxytryptamine))
• นอร์อะดรีนาลีน (noradrenaline or norepinephrine)
• เซอโรโทนิน (serotonin (5-HT)
• ไทโรซีน (thyroxine (T4)
• ไตรไอโอโดไทโรนีน (triiodothyronine (T3)

[แก้] เปปไทด์ ฮอร์โมน

เปปไทด์ ฮอร์โมน:

• แอนตี้มูลเลอเรียน ฮอร์โมน (AMH, mullerian inhibiting factor หรือ ฮอร์โมน)
• อะดิโปเนกติน (adiponectin และ Acrp30)
• อะดริโนคอร์ติโคโทปิก ฮอร์โมน (adrenocorticotropic hormone-ACTH, corticotropin)
• แองกิโอเทนซิโนเจน และ แองกิโอเทนซิน
• แอนตี้ไดยูรีติก ฮอร์โมน (ADH, vasopressin, arginine vasopressin, AVP)
• เอเทรียล-เนตริยูรีติก เปปไทด์ (ANP, atriopeptin)
• แคลซิโทนิน (calcitonin)
• คอลีซีสโตคินิน (cholecystokinin-CCK)
• คอร์ติโคโทรปิน-รีลีสซิ่ง ฮอร์โมน (CRH)
• อัริโทรพอยอีติน (EPO)
• ฟอลลิเคิล สติมูเลติง ฮอร์โมน (FSH)
• แกสตริน (gastrin)
• กลูคากอน (glucagon)
• โกนาโดโทรปิน-รีลีสซิ่ง ฮอร์โมน (GnRH)
• โกรวท์ ฮอร์โมน-รีลีสซิ่ง ฮอร์โมน (GHRH)
• ฮูแมน คอริโอนิก โกนาโดโทรปิน (hCG)
• โกรวท์ ฮอร์โมน (GH or hGH)
• อินสุลิน (insulin)
• อินสุลิน-ไลค์ โกรวท์ แฟคเตอร์ (IGF, also somatomedin)
• เลปติน (leptin)
• ลูทีอิไนซิ่ง ฮอร์โมน (LH)
• มีลาโนไซต์ สติมูเลติง ฮอร์โมน (MSH or α-MSH)
• นิวโรเปปไทด์ วาย (neuropeptide Y)
• ออกซิโตซิน (oxytocin)
• พาราไทรอยด์ ฮอร์โมน (PTH)
• โปรแลกติน (PRL)
• เรนิน (renin)
• เซครีติน (secretin)
• โซมาโตสแตติน (somatostatin)
• ทรอมโบพอยอีติน (thrombopoietin)
• ไทรอยด์-สติมูเลติง ฮอร์โมน (TSH)
• ไทโรโทรปิน-รีลีสซิ่ง ฮอร์โมน (TRH)

[แก้] สเตอรอยด์ และ สเตอรอล ฮอร์โมน

สเตอรอยด์ ฮอร์โมน:

• กลูโคคอร์ติคอยด์ (Glucocorticoid)
  • คอร์ติโซน (cortisol)
• มิเนอรัลโลคอร์ติคอยด์ (Mineralocorticoid)
  • อัลโดสเตอโรน (aldosterone)
• เซ็กซ์ สเตอรอยด์ (Sex steroid)
  • แอนโดรเจน (Androgen)
    • เทสโตสเตอโรน (testosterone)
    • ดีไฮโดรอิพิแอนโดรสเตอโรน (dehydroepiandrosterone-DHEA)
    • ดีไฮโดรอิพิแอนโดรสเตอโรนซัลเฟต (dehydroepiandrosterone sulfate-DHEAS)
    • แอนโดรสตินิไดโอน (androstenedione)
    • ไดไฮโดรเทสโตสเตอโรน (dihydrotestosterone-DHT)
  • เอสโทรเจน (Estrogen)
    • เอสตาไดออล (estradiol)
  • โปรเจสตาเจน (Progestagen)
    • โพรเจสเทอโรน (progesterone)
    • โปรเจสติน (Progestins)

สเตอรอล ฮอร์โมน:

• ไวตามิน ดี อนุพันธ์
  • แคลซิไตรออล (calcitriol)

[แก้] ลิพิด ฮอร์โมน

ลิพิด และ ฟอสโฟลิพิด ฮอร์โมน (อีไอโคซานอยด์) :

• โปรสตาแกลนดิน (prostaglandin)
• ลิวโคไตรอีน (leukotriene)
• โปรสไซคลิน (prostacyclin)
• ทรอมโบเซน (thromboxane)

[แก้] ดูเพิ่ม

• endocrine system
• neuroendocrinology
• plant hormones or plant growth regulators
• autocrine signalling
• paracrine signalling
• cytokine
• growth factor
• hormone disruptor

[แก้] อ้างอิง

• Henderson J. Ernest Starling and 'Hormones': an historical commentary. J Endocrinol 2005;184:5-10. PMID 15642778.

ด • พ • ก สาขาวิชาหลักของชีววิทยา

กายวิภาคศาสตร์ (Anatomy) • กำเนิดสิ่งมีชีวิต (Origin of life) • จีโนมิกส์ (Genomics) • จุลชีววิทยา (Microbiology) • ชีวเคมี (Biochemistry) • ชีววิทยาของการเจริญ (Developmental biology) • ชีววิทยาของเซลล์ (Cell biology) • ชีววิทยาดวงดาว (Astrobiology) • ชีววิทยาทางทะเล (Marine biology) • ชีววิทยามนุษย์ (Human biology) • ชีววิทยาระบบ (Systems biology) • ชีววิวัฒนาการ (Evolutionary biology) • ชีวสถิติศาสตร์ (Biostatistics) • ชีวสารสนเทศศาสตร์ (Bioinformatics) • นิเวศวิทยา (Ecology) • บรรพชีวินวิทยา (Paleontology) • ปรสิตวิทยา (Parasitology) • ประสาทวิทยาศาสตร์ (Neuroscience) • พยาธิวิทยา (Pathology) • พฤกษศาสตร์ (Botany) • พันธุศาสตร์ (Genetics) • โภชนาการ (Nutrition) • ระบาดวิทยา (Epidemiology) • วิทยาภูมิคุ้มกัน (Immunology) • สรีรวิทยา (Physiology) • สัตววิทยา (Zoology) • อณูชีววิทยา (Molecular biology) • อนุกรมวิธาน (Taxonomy)

ฮอร์โมน เป็นบทความเกี่ยวกับ การแพทย์  ที่ยังไม่สมบูรณ์ ต้องการตรวจสอบ เพิ่มเนื้อหา หรือเพิ่มแหล่งอ้างอิง คุณสามารถช่วยเพิ่มเติมหรือแก้ไข เพื่อให้สมบูรณ์มากขึ้น ข้อมูลเกี่ยวกับ ฮอร์โมน ในภาษาอื่น อาจสามารถหาอ่านได้จากเมนู ภาษาอื่น ด้านซ้ายมือ