อำเภอเมืองพะเยา

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

อำเภอเมืองพะเยา ข้อมูลทั่วไป อักษรไทย อำเภอเมืองพะเยา อักษรโรมัน Amphoe Mueang Phayao จังหวัด พะเยา รหัสทางภูมิศาสตร์ 5601 รหัสไปรษณีย์ 56000 ข้อมูลสถิติ พื้นที่ 842 ตร.กม. ประชากร 104,706 คน (พ.ศ. 2547) ความหนาแน่น 125 คน/ตร.กม. ที่ว่าการอำเภอ พิกัด 19°11′30″N, 99°52′42″E ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

พะเยา เป็นเมืองเก่าเมืองหนึ่ง ในอดีตเดิมชื่อเมือง ภูกามยาว หรือเมืองพยาว เดิม อำเภอพะเยา เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงราย และในปีพุทธศักราช 2520 ได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดพะเยาขึ้น อำเภอพะเยาจึงได้รับการเปลี่ยนชื่อเป็น”อำเภอเมืองพะเยา”เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดพะเยาตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา

พะเยาเป็นเมืองเก่าแก่แห่งล้านนาไทย เดิมชื่อ ภูกามยาว ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 1693 โดยพ่อขุนศรีจอมธรรม กษัตริย์แห่งราชวงศ์ลัวะจังคราชหิรัญนครเงินยางเชียงแสน และเจริญสูงสุดปกครองโดยพ่อขุนงำเมือง ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงการปกครองตามอิทธิพลของอาณาจักรต่าง ๆ ที่ผลัดกันมีอำนาจในดินแดนแถบนี้จนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้เปลี่ยนชื่อเป็นพะเยาและในปีพ.ศ. 2520 จึงได้จัดตั้งขึ้นเป็นจังหวัดที่ 72 ของประเทศไทย พะเยาอยู่ห่างจากกรุงเทพฯ 735 กิโลเมตร

เนื้อหา 1 คำขวัญอำเภอเมืองพะเยา 2 พื้นที่ 3 การปกครองส่วนภูมิภาค 4 ลักษณะภูมิประเทศ 5 แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ 5.1 โบราณสถาน/โบราณวัตถุ 5.2 สถานที่ท่องเที่ยว 6 สินค้า OTOP

[แก้] คำขวัญอำเภอเมืองพะเยา

กว๊านพะเยาแหล่งชีวิต ศักดิ์สิทธิ์พระเจ้าตนหลวง บวงสรวงพ่อขุนงำเมือง งามลือเลื่องดอยบุษราคัม

[แก้] พื้นที่

อำเภอเมืองพะเยามีพื้นที่ประมาณ 842 ตารางกิโลเมตร หรือ 526,250 ไร่

[แก้] การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองพะเยาแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 15 ตำบล 171 หมู่บ้าน ได้แก่

1. เวียง (Wiang) 9. บ้านใหม่ (Ban Mai) 2. แม่ต๋ำ (Mae Tam) 10. จำป่าหวาย (Cham Pa Wai) 3. แม่นาเรือ (Mae Na Reau) 11. ท่าวังทอง (Tha Wang Thong) 4. บ้านตุ่น (Ban Tun) 12. แม่ใส (Mae Sai) 5. บ้านต๊ำ (Ban Tum) 13. บ้านสาง (Ban Sang) 6. บ้านต๋อม (Ban Tom) 14. ท่าจำปี (Tha Champi) 7. แม่ปืม (Mae Puem) 15. สันป่าม่วง (San Pa Muang) 8. แม่กา (Mae Ka)

และ 1 เทศบาลเมือง (เทศบาลเมืองพะเยา) 1 เทศบาลตำบล (เทศบาลตำบลท่าวังทอง)

[แก้] ลักษณะภูมิประเทศ

อำเภอเมืองพะเยา มีเทือกเขาสูงทางทิศตะวันตก คือ “ดอยหลวง” มีลักษณะพื้นที่ทางทิศเหนือและทิศตะวันตกเป็นที่ราบสูงและลาดต่ำ มาทางทิศตะวันออกและทิศใต้ บริเวณกลางมีแหล่งน้ำตามธรรมชาติขนาดใหญ่ ซึ่งกรมการประมงได้จัดให้เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาน้ำจืดและเป็นที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดพะเยา คือ “ กว๊านพะเยา” มีเนื้อที่ประมาณ 12,831 ไร่

[แก้] แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ

อำเภอเมืองพะเยา มีแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ ดังนี้

[แก้] โบราณสถาน/โบราณวัตถุ

1. วัดศรีโคมคำ ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลเมืองพะเยา ต.เวียง ชาวบ้านเรียกว่า วัดพระเจ้าตนหลวง ซึ่งเป็นพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสนที่ใหญ่ที่สุดในล้านนาไทย สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2034 – 2067 ขนาดหน้าตักกว้าง 16 เมตร สูง 18 เมตร ในวันวิสาขบูชา จะมีการจัดงานนมัสการพระเจ้าตนหลวง เรียกว่างานประเพณีนมัสการพระเจ้าองค์หลวงเดือนแปดเป็ง
2. วัดพระธาตุจอมทอง ตั้งอยู่บนดอยจอมทองตรงข้ามกับวัดศรีโคมคำ ต.เวียง เป็นปูชนียสถานโบราณคู่เมืองพะเยา บริเวณโดยรอบมีป่าไม้ปกคลุมเป็นสวนรุกขชาติ ามารถมองเห็นตัวเมืองและกว๊านพะเยา
3. วัดอนาลโยทิพยาราม ตั้งอยู่บนดอยบุษราคัม หมู่บ้านสันบัวบก ต.สันป่าม่วง มีถาวรวัตถุที่สวยงาม เช่น หอพระแก้วประดิษฐานพระแก้วมรกต พระบุษราคัม พระเงิน พระทอง และพระนาค จากยอดดอยสามารถชมทัศนียภาพของกว๊านพะเยาและตัวเมืองได้ชัดเจน
4. วัดลี ตั้งอยู่ในตัวเมืองพะเยาหลังโรงเรียนเทศบาล 3 ต.แม่ต๋ำ เป็นวัดเก่าแก่อีกวัดหนึ่งที่มีโบราณวัตถุที่น่าสนใจอยู่เป็นจำนวนมากโดยเฉพาะพระพุทธรูปหินทราย
5. วัดศรีอุโมงค์คำ ตั้งอยู่ถนนท่ากว๊าน เป็นวัดที่มีเจดีย์สมัยเชียงแสนที่อยู่ในสภาพที่สมบูรณ์มาก และเป็นวัดที่ประดิษฐานพระคู่เมืองพะเยาอีกองค์หนึ่งนามว่า “หลวงพ่องามเมืองเรืองฤทธิ์” แต่ชาวบ้านเรียกว่า “พระเจ้าล้านตื้อ” ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ทางศิลปะภูกามยาวโดยเฉพาะ
6. โบราณสถานบ้านร่องไฮ เป็นชุมชนโบราณขนาดใหญ่ริมกว๊านพะเยาและเนินซากโบราณสถานบางส่วนอยู่ในกว๊านพะเยา จากหลักฐานการขุดแต่งพบพระพุทธรูปหินทราย ชิ้นส่วนจารึก สันนิฐานมีอายุราว 500 ปี ชุมชนแห่งนี้ยังสืบสานภูมิปัญญา วีถีชีวิตความสัมพันธ์กับกว๊านพะเยาจนถึงทุกวันนี้

[แก้] สถานที่ท่องเที่ยว

1. กว๊านพะเยา อยู่ในเขตตัวเมือง อำเภอเมืองพะเยา เป็นทะเลสาบน้ำจืดใหญ่เป็นอันดับ 1 ในภาคเหนือของประเทศไทย เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่มีธรรมชาติงดงามอยู่ใจกลางเมืองพะเยา มีทิวเขาเป็นฉากอย่างงามตา คำว่า “กว๊าน” ตามภาษาพื้นเมืองหมายถึง “บึง” มีเนื้อที่ 12,831 ไร่ เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาต่างๆ ทัศนียภาพโดยรอบกว๊านพะเยา มีส่วน ทำให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวตามธรรมชาติ ที่สวยงามประทับใจผู้พบเห็น จนอาจจะกล่าวได้ว่าหัวใจของเมืองพะเยาอยู่ที่กว๊านพะเยานี่เอง
2. อนุสาวรีย์พ่อขุนงำเมือง รูป อดีตกษัตริย์ผู้ปกครองเมืองภูกามยาว(พะเยา) ลำดับที่ 9 ระหว่าง ปี พ.ศ. 1801-1841 ประดิษฐานอยู่ที่สวนสาธารณะเทศบาลเมืองพะเยา พ่อขุนงำเมืองเป็นพระสหายร่วมน้ำสาบานกับพ่อขุนเม็งรายกษัตริย์เมืองเชียงรายและพระเจ้าร่วงแห่งกรุงสุโขทัย ซึ่งกษัตริย์ทั้งสามได้ทรงปฏิญญาสัตย์ต่อกัน ณ บริเวณ แม่น้ำอิง พ่อขุนงำเมืองเป็นผู้ทรงอิทธิฤทธิ์กล่าวกันว่าเมื่อพระองค์เสด็จไปทางไหน “แดดก็บ่ฮ้อน ฝนก็บ่ฮำ จักให้แดดก็แดด จักให้บดก็บด” จึงได้พระนามว่า “งำเมือง”
3. ศูนย์อุตสาหกรรมอัญมณี ตั้งอยู่ ณ ถนนพหลโยธิน กม.ที่ 723 ต.แม่กา ห่างจากตัวเมือง 14 กิโลเมตรเป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นเพื่อเป็นศูนย์กลางการอบรมอาชีพด้านอุตสาหกรรมในสาขา อัญมณีและเครื่องประดับให้แก่ประชาชน ให้บริการข้อมูลเกี่ยวกับอุตสาหกรรมอัญมณี ศึกษาดูงานการเจียระไนเพชร พลอย การทำเครื่องประดับเงิน จัดแสดงและจำหน่ายอัญมณีเครื่องประดับ และสินค้าหัตถกรรม หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ของจังหวัดพะเยาอีกด้วย
4. หอวัฒนธรรมนิทัศน์ ตั้งอยู่บริเวณวัดศรีโคมคำ ต.เวียง จัดเป็นพิพิธภัณฑ์แสดงโบราณวัตถุเอกสารข้อมูลสำคัญทางประวัติศาสตร์ และเรื่องราวความเป็นมาทั้งด้านวรรณกรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น วัฒนธรรมประเพณี และวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวพะเยา เปิดให้เข้าชมในวันพุธ – อาทิตย์ ระหว่างเวลา 09.00-16.00 น.
5. พระตำหนักกว๊านพะเยา ตั้งอยู่ในบริเวณสถานีประมงน้ำจืดจังหวัดพะเยา ริมถนนพหลโยธิน กม.ที่ 734-735 เป็นสถานที่จัดแสดงพระราชกรณียกิจของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อครั้งเสด็จมาประทับทรงงานที่จังหวัดพะเยา การนำเสนอวิวัฒนาการของปลาบึกซึ่งเป็นปลาน้ำจืดที่ใหญ่ ที่สุดในโลกและพันธุ์ปลาอื่นๆที่อยู่ในกว๊านพะเยา และจัดแสดงพันธุ์ปลาสวยงามที่หาดูได้ยาก และกิจกรรมอื่นๆอีกมากมาย
6. น้ำตกห้วยแม่เหยี่ยน เป็นน้ำตกที่เกิดจากต้นน้ำแม่เหยี่ยน ตั้งอยู่บ้านท่ากลอง หมู่ที่ 1 ตำบล บ้านใหม่ เดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 2 ชั่วโมง ห่างจากที่ว่าการอำเภอเมืองพะเยาประมาณ 30 กิโลเมตร สภาพน้ำเป็นชั้นๆ จำนวน 9 ชั้น ตกจากที่สูงประมาณ 20 - 30 เมตร สวยงามมากทั้งบริเวณเหมาะแก่การตั้งแค้มป์พักแรมเป็นอย่างยิ่ง
7. น้ำตกจำปาทอง อยู่ในเขตความรับผิดชอบของอุทยานแห่งชาติดอยหลวง มีทางรถยนต์เข้าถึงโดยสะดวกเป็นทางลูกรังบางตอน ฉะนั้นจึงได้รับการปรับปรุงเรื่องสถานที่ให้สวยงามอยู่ตลอดเวลา ปรับเข้ากับสภาพธรรมชาติได้ดีและยังมีบ้านรับรองซึ่งเป็นที่พักของนักท่องเที่ยวที่จะเข้ามาพักได้ด้วย ทุกวันนี้จะมีนักท่องเที่ยวเข้าไปเที่ยวอยู่เสมอ
8. อ่างเก็บน้ำแม่ปืม อ่างเก็บน้ำแม่ปืมเป็นอ่างเก็บน้ำขนาดกลางที่กรมชลประทานเข้าดำเนินการ มีวัตถุประสงค์เพื่อเก็บกักน้ำไว้แจกจ่ายในพื้นที่ 2 อำเภอ 6 ตำบล คือ อำเภอแม่ใจ และอำเภอเมืองพะเยา ตำบลบ้านเหล่า ตำบลแม่ใจ ตำบลแม่ปืม ตำบลบ้านต๊ำ ตำบลท่าจำปี โดยแจกจ่ายน้ำให้กับพื้นที่เพาะปลูกประมาณ 20,000 ไร่ นอกจากนั้นยังเป็นแหล่งประมงน้ำจืดขนาดใหญ่อีกด้วย ในด้านการท่องเที่ยว อ่างเก็บน้ำแม่ปืมมีทัศนียภาพที่งดงามอีกแห่งหนึ่ง อ่างเก็บน้ำแม่ปืมตั้งอยู่ระหว่างบ้านสันทราย หมู่ที่ 3 ตำบลแม่ปืม และบ้านป่าตึง หมู่ที่ 8 ตำบลแม่ใจ ระยะทางระหว่างที่ว่าการอำเภอเมืองพะเยาประมาณ 21 กิโลเมตร มีทางรถยนต์เข้าถึงที่ตั้งอ่างโดยสะดวก

[แก้] สินค้า OTOP

1. ผลิตภัณฑ์ผักตบชวา
2. ปลาส้ม
3. ครกหิน
4. มีด
5. เครื่องประดับอัญมณี
6. ผ้าปักบ้านตุ่น
7. สุรากลั่น/ไวน์ลิ้นจี่
8. น้ำพริกท่าวังทอง

ด • พ • ก อำเภอ ในจังหวัดพะเยา
เมืองพะเยา · จุน · เชียงคำ · เชียงม่วน · ดอกคำใต้ · ปง · แม่ใจ · ภูซาง · ภูกามยาว