ม้าม

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ม้าม (spleen) เป็นอวัยวะในร่างกายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีรูปทรงเรียวรี คล้ายเมล็ดถั่ว เป็นอวัยวะที่ขจัดเชื้อโรคและเซลล์เม็ดเลือดแดงที่ตายแล้วออกจากกระแสเลือด ม้ามจะอยู่บริเวณช่องท้องส่วนบน ใต้กระบังลมทางซ้าย และอยู่ใกล้กับตับอ่อน และไตซ้าย ถูกยึดติดไว้กับเยื่อบุช่องท้อง ม้ามมีขนาดแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล โดยในวัยผู้ใหญ่ ม้ามจะมีความยาวประมาณ 13 เซนติเมตร (ประมาณ 5 นิ้ว) และจะมีความกว้างประมาณ 10 เซนติเมตร (4 นิ้ว) และหนาประมาณ 3.8 เซนติเมตร (1.5 นิ้ว) และมีน้ำหนักประมาณ 200 กรัม (7 ออนซ์) หลอดเลือดที่เข้าสู่ม้ามคือ หลอดเลือดสเปลนิกอาร์เตอร์รี่ (splenic artery) และเลือดจากม้ามจะไหลเข้าสู่ตับ

[แก้] สรีรวิทยาของม้าม

ม้ามทำหน้าที่ในการดึงเอาธาตุเหล็กจากฮีโมโกลบินของเซลล์เม็ดเลือดแดง นำมาใช้ในร่างกาย และยังทำหน้าที่เอาของเสียออกจากกระแสเลือดในรูปของน้ำปัสสาวะเช่นเดียวกับที่ตับ ม้ามสร้างแอนตีบอดี ในการต่อต้านเชื้อโรค และยังผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงขึ้นมาใหม่ได้ด้วย ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมบางชนิด (ยกเว้นมนุษย์) ม้ามจะทำหน้าที่เก็บเซลล์เม็ดเลือดแดง และส่งไปยังกระแสเลือด เพื่อควบคุมปริมาณเซลล์เม็ดเลือดแดง ในกรณีที่เสียเลือดมาก ในทารกที่ยังไม่คลอด ม้ามมีหน้าที่หลักในการสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดง และหลังจากคลอด หน้าที่นี้จะเป็นหน้าที่ของไขกระดูกแทน แต่ถ้าไขกระดูกทำงานได้น้อยลงเนื่องจากโรคบางอย่าง ม้ามจะทำหน้าที่ในการสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดงอีกครั้งหนึ่ง

[แก้] โรคของม้าม

อาการหลายชนิดมีผลต่อม้าม เช่น Splenomegaly (อาการม้ามโตผิดปกติ) อาการนี้เป็นอาการที่บอกถึงการมีแบคทีเรีย ปรสิต หรือไวรัสติดเชื้อในร่างกาย เช่น เชื้อวัณโรค เชื้อมาลาเรีย ข้อต่ออักเสบ ฯลฯ โรคนี้ยังอาจเกิดจากโรคตับแข็งได้, Hypersplenism (อาการม้ามทำงานผิดปกติหรือทำงานมากเกินปกติ) โรคนี้ทำให้การกำจัดเซลล์เม็ดเลือดแดงเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งส่งผลให้เกิดโรคโลหิตจางแทรกซ้อนขึ้นมา นอกจากนี้ ภาวะม้ามเลือดออกอาจชี้ถึงภาวะโลหิตจาง และการขาดธาตุเหล็กอีกด้วย และมะเร็งในม้าม

อาการม้ามผิดปกติต่างๆ อาจรักษาโดยการฉายรังสี หรือใช้ยาคอร์ริโคสเตียรอยด์ หรือบางโรคที่ร้ายแรงก็จะทำการผ่าตัดเปลี่ยนม้าม ในกรณีที่ม้ามเกิดการแตกหรือฉีกขาด จะทำให้เชื้อโรคในม้ามไหลกลับเข้าสู่กระแสเลือดเกือบทั้งหมด จึงเป็นสาเหตุทำให้ผู้ที่ม้ามแตกหรือฉีกขาดจากอุบัติเหตุเสียชีวิต

ในปัจจุบัน ยังไม่มีม้ามเทียมที่สามารถเปลี่ยนทดแทนเมื่อม้ามในร่างกายไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ

[แก้] อ้างอิง

สสวท., กระทรวงศึกษาธิการ:หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พื้นฐานและเพิ่มเติม ชีววิทยา เล่ม 3,4 ; 2544

ด • พ • ก ส่วนประกอบกายวิภาคของมนุษย์
ศีรษะ	กะโหลกศีรษะ • หน้าผาก • ตา • หู • จมูก • ปาก • ลิ้น • ฟัน • กราม • ใบหน้า • แก้ม • คาง
คอ	ช่องคอ • กล่องเสียง • ลูกกระเดือก  • หลอดลม
ลำตัว	ไหล่ • กระดูกสันหลัง • เต้านม • ทรวงอก • กระดูกซี่โครง • ท้อง • สะดือ อวัยวะเพศ (คลิตอริส/ช่องคลอด/รังไข่/มดลูก/องคชาต/ถุงอัณฑะ/อัณฑะ) • สะโพก • ทวารหนัก •ก้น
อวัยวะภายใน	ปอด • หัวใจ • กระเพาะอาหาร • ตับ • ไต • ม้าม • ลำไส้เล็ก • ลำไส้ใหญ่ • ไส้ติ่ง
แขนและขา	แขน • ข้อศอก • ปลายแขน • ข้อมือ • มือ • นิ้วมือ (นิ้วหัวแม่มือ/นิ้วชี้/นิ้วกลาง/นิ้วนาง/นิ้วก้อย)  • ขา • หน้าตัก • ต้นขา • เข่า • น่อง • ส้นเท้า • ข้อเท้า • เท้า • นิ้วเท้า (นิ้วหัวแม่เท้า)
ผิวหนัง	ผม

ม้าม เป็นบทความเกี่ยวกับ กายวิภาคศาสตร์ อวัยวะ หรือโครงสร้างของมนุษย์ หรือสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่ยังไม่สมบูรณ์ ต้องการตรวจสอบ เพิ่มเนื้อหา หรือเพิ่มแหล่งอ้างอิง คุณสามารถช่วยเพิ่มเติมหรือแก้ไข เพื่อให้สมบูรณ์มากขึ้น ข้อมูลเกี่ยวกับ ม้าม ในภาษาอื่น อาจสามารถหาอ่านได้จากเมนู ภาษาอื่น ด้านซ้ายมือ