จักรพรรดิ
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
จักรพรรดิ (Emperor) หมายถึงประมุขเพศชายผู้เป็นเจ้าครองแผ่นดินที่เป็นจักรวรรดิ หากเป็นสตรีเพศที่เป็นประมุขเรียกว่า จักรพรรดินี (Empress) แต่คำว่า “จักรพรรดินี” ก็ใช้เรียกพระมเหสีของจักรพรรดิด้วย ซึ่งในภาษาอังกฤษจะมีคำต่อท้ายให้เป็นที่เข้าใจคือ “Empress Consort” โดยทั่วไปถือกันว่า “จักรพรรดิ” มีฐานันดรสูงกว่า “กษัตริย์”
เนื้อหา |
[แก้] ข้อแตกต่างระหว่างจักรพรรดิกับเจ้าผู้ครองแผ่นดินแบบอื่น
ทั้งกษัตริย์และจักรพรรดิ ต่างเป็นเจ้าผู้ครองแผ่นดินเหมือนกัน ยังไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวที่บ่งบอกถึงความแตกต่างในฐานันดรทั้งสองประเภทนี้โดยชัดเจน แต่ก็มีปัจจัยหลายประการที่เกี่ยวของได้แก่ การตีความของนักประวัติศาสตร์ ขนาดและลักษณะของอาณาจักรที่ทรงปกครอง และชื่อตำแหน่งที่ราชวงศ์นั้นๆ เลือกที่จะเรียกตนเอง ลักษณะเฉพาะที่อาจนับเป็นปัจจัยให้ใช้ฐานันดรจักรพรรดิอาจสรุปได้หลายทางดังนี้
- พระราชา หรือกษัตริย์ที่ทรงฐานันดรที่สามารถแปลตามปกติเป็นภาษาอังกฤษเป็น Emperor ได้ และ/หรือได้รับการยอมรับเป็น “จักรพรรดิ” จากความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างประเทศ
- เป็นราชาหรือกษัตริย์ (ทางพฤตินัย หรือ เป็นในนาม) ที่เป็นประมุขของรัฐาธิปไตยอื่นด้วยโดยที่ไม่ถอดถอนความเป็นราชาของรัฐอื่นที่ตนปกครอง
- เป็นราชาที่ถือว่าสืบเชื้อสายจากเทพเจ้าหรือดำรงตำแหน่งสูงทางศาสนาโดยการแสดงตนโดย
- ทางพิธีการและความเชื่อมั่นทางศาสนา เช่น โรมโบราณ หรือจักรพรรดิญี่ปุ่น
- ฝ่ายบ้านเมืองหรือพระราชามีอำนาจสูงกว่าศาสนจักร (Caesaropapism) พระราชาในยุโรปที่เป็นคริสเตียนจะถือตนเองเป็นเพียงกษัตริย์ (King) ไม่เรียกตนเป็นจักรพรรดิ์ พระเจ้าเฮนรีที่ 8 แห่งอังกฤษที่มีปัญหาขัดแย้งกับพระสันตปาปาคลีเมนต์ที่ 7 ไม่ยอมลงรอยกับโรมก็ได้เรียกตำแหน่งของพระองค์โดยใช้คำว่า “อิมพีเรียม” (imperium) และพระราชาแห่งรัสเซียก็เรียกตนเองว่าซาร์ซึ่งหมายถึงจักรพรรดิเพราะถือพระองค์ว่าอยู่เหนือศาสนารัสเชียนออร์โทดอกซ์ แต่ก็จะพระองค์จะอยู่ภายใต้พระเจ้าเท่านั้น
- เป็นประเพณียุโรป (คริสเตียน) ที่พระราชาสามารถสืบย้อนพระราชวงศ์ไปถึงสมัยโรมัน หรือที่ได้รับการยอมรับจากจักรพรรดิโรมัน (ไบแซนไทน์) ในการสืบทอดอำนาจ
การเลือกใช้ชื่อตำแหน่งโดยพระราชาได้กลายเป็นแนวคิดที่ต่างไปจากเดิมในภาษาอังกฤษ กล่าวคือความต่างที่ว่าพระราชาควรเป็นพระมหากษัตริย์หรือเป็นพระจักรพรรดิไม่ได้กำหนดไว้ตายตัวอีกต่อไป ต่างจากตำแหน่งพระราชาที่เป็น ฟาโรห์ กาลิบห์ สุลต่าน หรือข่าน ซึ่งยังมีการกำหนดแยกชัดเจนอยู่
[แก้] จักรพรรดิในโลกตะวันตกและตะวันออก
ในประวัติศาสตร์ที่ผ่านมามีการใช้ฐานันดรพระราชาในระดับ “จักรพรรดิ” ทั้งในโลกซีกตะวันตกซึ่งเริ่มจากยุคโรมันและต่อด้วยยุคคริสเตียน ทางซีกโลกตะวันออกมีประเพณีที่แตกต่างจากตะวันตก ซึ่งได้เกิดขึ้นโดยไม่มีความเกี่ยวข้องกัน ทั้งจีนและญี่ปุ่นอ้างความเป็นจักรพรรดิว่าสืบเชื้อสายมาจากสรวงสวรรค์ เจงกิสข่านถือว่าพระองค์ได้อำนาจจากธรรมชาติอันยิ่งใหญ่ จักรพรรดิญี่ปุ่นสืบเชื้อสายมาจากพระอาทิตย์
[แก้] รายพระนามของจักรพรรดิ
[แก้] จักรพรรดิโดยการเป็นจักรวรรดิแบบทั่วไป
[แก้] จักรวรรดิโบราณ
- จักรวรรดิเปอร์เชีย (16 ปี ก่อน พ.ศ. – พ.ศ. 213) ดูรายชื่อกษัตริย์เปอร์เชีย
- จักรวรรดิแห่งพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช (พ.ศ. 209 – พ.ศ. 262)
- จักรวรรดิมอร์ยา (Mauryan Empire) (พ.ศ. 222 – พ.ศ. 358) ดู ราชวงศ์มอร์ยา
- จีน (จักรวรรดิ พ.ศ. 322 – พ.ศ. 2454) ดู จักรพรรดิแห่งประเทศจีน และ ตารางพระเจ้าแผ่นดินจีน
- จักรวรรดิโรมัน (พ.ศ. 516 – พ.ศ. 1019) ดู รายชื่อจักรพรรดิโรมัน
[แก้] ยุคกลาง
[แก้] ประเพณีตะวันตกและไบแซนไทน์
- จักรวรรดิไบแซนไทน์ (พ.ศ. 938 – พ.ศ. 1996) ดู รายชื่อจักรพรรดิไบแซนไทน์
- จักรวรรดิลาตินแห่งคอนสแตนติโนเปิล (พ.ศ. 1747 – พ.ศ. 1804)
- จักรวรรดิไนซี (Empire of Nicaea – พ.ศ. 1747 – พ.ศ. 1804) “จักรวรรดิไบแซนไทน์” ที่ถูกอัปเปหิในช่วงการปกครองของ “จักรวรรดิลาติน” เหนือคอนสแตนติโนเปิล
- จักรวรรดิเทรบิซอนด์ (Empire of Trebizond -พ.ศ. 1747 – พ.ศ. 2004) การแตกแยกออกจากจักรวรรดิไบแซนไทน์อีกอาณาจักรหนึ่ง
- ราชรัฐเอปิรุส (Despotate of Epirus – พ.ศ. 1747 – พ.ศ. 1902) ปกครองโดยจักรพรรดิทีโอดอร์ ดูกาส พ.ศ. 1770 – พ.ศ. 1773
- จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ (พ.ศ. 1343 และ พ.ศ. 1505 – พ.ศ. 2349) ดู รายพระนามจักรพรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์
- บุลกาเรีย (จักวรรดิ พ.ศ. 1456 – พ.ศ. 1965) ดู รายพระนามพระเจ้าแผ่นดินบุลกาเรีย
- เซอร์เบีย (จักรวรรดิ พ.ศ. 1888 – พ.ศ. 1914) ดู รายพระนามพระเจ้าแผ่นดินเซอร์เบีย)
- มัสโควี (จักรวรรดิ พ.ศ. 2023 – พ.ศ. 2264) ต่อเนื่องมาถึงจักรวรรดิรัสเซียตั้งแต่ พ.ศ. 2264
[แก้] อื่นๆ
- เจ้าผู้ปกครองเวียดนามพระองค์แรกที่ใช้ฐานันดรจักรพรรดิ (ฮวงเด) ได้แก่จักรพรรดิดินห์ โบ ลิน ผู้สถาปนาราชวงศ์ดินห์เมื่อ พ.ศ. 1509 ดู รายพระนามราชวงศ์เวียดนาม
- ญี่ปุ่น (พระจักรพรรดิที่เรียกเป็นภาษาญี่ปุ่นว่า “เทนโน” นับแต่ประมาณ พ.ศ. 1200 เป็นต้นมา ดู จักรพรรดิญี่ปุ่น และรายพระนามจักรพรรดิญี่ปุ่น
- จักรวรรดิออตโตมัน (พ.ศ. 1842 – พ.ศ. 2465) ดู ราชวงศ์อ็อตโตมาน
- เอธิโอเปีย (จักรวรรดิ พ.ศ. 1813 – พ.ศ. 2518) ดู จักรวรรดิเอธิโอเปีย และรายพระนามจักรพรรดิเอธิโอเปีย
- จักรวรรดิแอซเท็ก (พ.ศ. 1918 – พ.ศ. 2064) ดูเฮวยี ตลาโทอานิ (Hueyi Tlatoani)
- จักรวรรดิอินคา (พ.ศ. 1981 – พ.ศ. 2076) ดู ซาปา อินคา (Sapa Inca)
- จักรวรรดิเปอร์เชีย (อิหร่าน) (พ.ศ. 2044 – พ.ศ. 2522) ดู รายพระนามกัตริย์แห่งเปอร์เชีย
- จักรวรรดิโมกุล (พ.ศ. 2059 – พ.ศ. 2400) ดู รายพระนามจักรพรรดิโมกุล
- จักรวรรดิดุรรานี (พ.ศ. 2290 – พ.ศ. 2366)
- ราชวงศ์ทาลเปอร์ (พ.ศ. 2326 – พ.ศ. 2386)
[แก้] ดูเพิ่ม
- ไกเซอร์
- ซาร์
- พระเจ้าจักรพรรดิ (จักรพรรดิตามคติพุทธศาสนา)
