Wit Stwosz

Z Wikipedii

Wit Stwosz, także Wit Stosz; niemieckie wersje imienia: Veit, Feyt, Veydt, Vit, niemieckie wersje nazwiska: Stoss, Stuosz, Stoß (ur. ok. 1448 w Horb nad Neckarem, koło Stuttgartu, zm. jesienią 1533 w Norymberdze) - rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie.

Spis treści 1 Życie Wita Stwosza 2 Ważniejsze dzieła 2.1 Ciekawostki 2.2 Bibliografia 2.3 Literatura dodatkowa 2.4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życie Wita Stwosza

O najwcześniejszej edukacji artystycznej Stwosza nie wiadomo nic pewnego. Na podstawie cech jego stylu można przypuszczać, że umiejętności posługiwania się dłutem nabył w Nadrenii, której stolicą artystyczną był w tym czasie Strasburg. Na pewno miał kontakt z twórczością Mikołaja z Lejdy (działającego w Strasburgu w latach 1463-1467), ale zapewne nie był jego uczniem, a tylko jednym z wielu artystów, na których Mikołaj z Lejdy wywarł wpływ. Stwosz najpewniej znał twórczość Mistrza E.S. i Martina Schongauera.

Sferą domysłów jest dla badaczy czas również przed 1477 rokiem, a więc okres kształtowania się osobistego stylu Stwosza. Gdy przybył do Krakowa w 1477, aby podjąć się wykonania ołtarza głównego w najważniejszym kościele miejskim, był już w pełni ukształtowanym artystą. Pewne cechy obecne w Ołtarzu Mariackim wskazują, że podczas swojej podróży artystycznej Stwosz odwiedził Niderlandy, a w szczególności Brukselę. W każdym razie nie ulega wątpliwości, że znał on bardzo dokładnie twórczość Rogiera van der Weyden.

Gdy w 1477, za Jana Thurzo Stwosz przybył do Krakowa, zrezygnował z obywatelstwa Norymbergi. Nie wiadomo, jak długo tam mieszkał, ale w Norymberdze (przed r. 1476) ożenił się z Barbarą Hertz, tam też urodził się jego pierwszy syn Andrzej, później zakonnik. W Krakowie urodził się Stanisław Stwosz. Florian był złotnikiem w Görlitz, Wit młodszy i Willibald byli rzeźbiarzami, Johannes malarzem i rzeźbiarzem, Martin złotnikiem w Krakowie [1].

Po wykonaniu Ołtarza Mariackiego oraz paru innych zamówień (m. in. nagrobków króla Kazimierza Jagiellończyka i biskupa Piotra z Bnina) Stwosz w 1496 przeprowadził się z powrotem do Norymbergi. W tym samym roku umarła jego żona Barbara. W następnych latach, prawdopodobnie na skutek zmowy dwóch kupców norymberskich Stwosz wplątał się w poważne kłopoty. Pożyczył dużą kwotę pieniędzy jednemu z nich – Hansowi Starzedlowi – który wkrótce zbankrutował. Stwosz, nie mogąc odzyskać należnej mu sumy przed sądem, w marcu lub kwietniu 1503 podrobił weksel, na którym postawił fałszywy podpis i pieczęć. Fałszerstwo zostało wykryte, a artysta schronił się do klasztoru karmelitów, gdzie zakonnikiem był jego syn. Przebywając w klasztorze doszedł do ugody w sprawie weksla z jego wystawcą; ugoda ta jednak nie uchroniła go od odpowiedzialności z oskarżenia publicznego za fałszerstwo. Opuściwszy klasztor został zatrzymany 16 listopada 1503 przez straż miejską i osadzony w więzieniu. Z pomocą przyszedł jego zięć, Jörg Trummer, obywatel miasta Münnerstadt. Stwosz uniknął kary śmierci lub oślepienia dzięki wyjednanemu przez zięcia wstawiennictwu biskupa Würzubrga Wawrzyńca von Bibra i rycerza frankońskiego Betza von Romrodt. Karę ograniczono do wypalenia mu 4 grudnia 1503 rozgrzanym żelazem piętna na obu policzkach i nakazania nieopuszczania miasta do końca życia. Zakazowi się jednak nie podporządkował i uciekł do Münnerstadt, co doprowadziło do nowego konfliktu z Radą Miejską.

[edytuj] Ważniejsze dzieła

• ołtarz główny (Zaśnięcia NMP) w kościele Mariackim w Krakowie, 1477-1489
• Rzeźby i malowidła ołtarza z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we wsi Książnice Wielkie
• Nagrobek króla Kazimierza IV Jagiellończyka (zm. 1492) w kaplicy Świętokrzyskiej katedry wawelskiej, współpracował z nim Jorg Huber z Passawy, który wyrzeźbił kapitele baldachimu.
• Krucyfiks w nawie południowej Kościoła Mariackiego w Krakowie fundacji Henryka Slackera
• Chrystus w Ogrodzie Oliwnym - piaskowcowa płaskorzeźba w Muzeum Narodowym w Krakowie około 1480-85 r.
• Tumba Piotra z Bnina (zm. w 1494) w katedrze we Włocławku - ok. 1493-95
• Płyta nagrobna prymasa Zbigniewa Oleśnickiego (zm. w 1493) w katedrze gnieźnieńskiej
• Modlitwa w Ogrójcu z kościoła p.w. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej (gm. Grybów, woj. Małopolskie) ok. 1490
• Epitafium Pawła Volckamera w kościele św. Sebalda w Norymberdze, 1499
• Epitafium Filipa Kallimacha w kościele Św. Trójcy, przed 1500
• Krucyfiks ze Szpitala Św. Ducha w Norymberdze, ok. 1510 (obecnie w Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze)
• Krucyfiks Wickla z kościoła NMP w Norymberdze, 1520 (obecnie w kościele św. Sebalda)
• Zwiastowanie NMP, kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze, 1517/18
• prawdopodobny jest udział Stwosza przy nagrobku cesarza Maksymiliana I (w kościele dworskim w Innsbrucku), odlanego przez Gilga Sesselschreibera
• Ołtarz Bożego Narodzenia wykonany dla kościoła karmelitów w Norymberdze, obecnie w katedrze w Bambergu, 1523

[edytuj] Ciekawostki

Kronikarz polski Jan Długosz pisał w swoich tekstach o Wicie Stwoszu. Wit Stwosz występuje także w książce Antoniny Domańskiej pt. "Historia żółtej ciżemki", a również w utworze K.I. Gałczyńskiego pt. "Wit Stwosz".

[edytuj] Bibliografia

• Piotr Skubiszewski, Wit Stwosz, Warszawa 1985

[edytuj] Literatura dodatkowa

• Jan Białostocki, W sprawie wpływów włoskich w płycie Kallimacha [w.] Biuletyn Historii Sztuki, XIX 1957, s. 178-182
• Adam Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa 1950
• Adam Bochnak, Pomnik Kallimacha', [w.] Studia Renesansowe, I, 1956, s.129-139
• Szczęsny Dettloff, U źródeł sztuki Wita Stosza,Warszawa 1935
• Szczęsny Dettloff, Przyczynki do genealogii Wita Stosza, Rocznik Krakowski XXV, [w.] 1935, s.89-107
• Szczęsny Dettloff, Kamienny krucyfiks Wita Stosza w krakowskim kościele Mariackim,[w.] Dawna sztuka, II, 1939
• Szczęsny Dettloff, Krakowski projekt na Ołtarz Bamberski Wita Stosza, [w.] Rocznik Krakowski, XXVI, 1935, s. 89-107
• Szczęsny Dettloff, Zagadnienia twórcze Ołtarza Mariackiego Wita Stosza, [w.] Rocznik Historii Sztuki, I, 1956, s. 99-236
• Szczęsny Dettloff, Ze studiów nad sztuką Wita Stosza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie,[w.] Biuletyn Historii Sztuki, XI, 1949, s. 1-42
• Szczęsny Dettloff, Czy Wit Stosz wykonał ołtarz dla Schwazu?, [w.] Biuletyn Historii Sztuki, XI, 1949, s. 179-187
• Szczęsny Dettloff, Wit Stwosz Wrocław 1961
• Tadeusz Dobrowolski, Jerzy Dutkiewicz, Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki,Warszawa 1962
• Folia Historiae Artium, XXV, 1989 (numer monograficzny w całości poświęcony Stwoszowi)
• Zdzisław Kępiński, Wit Stwosz, Warszawa 1981
• Adam S. Labuda (red.), Wit Stwosz. Studia o sztuce i recepcji, Warszawa-Poznań 1986
• Maria Skubiszewska, Program ikonograficzny nagrobka Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, Studia do Dziejów Wawelu, IV, 1978, s. 117-206
• Piotr Skubiszewski, Rzeźba nagrobna Wita Stwosza Warszawa 1957
• Krystyna Stefaniak (red.) Wokół Wita Stwosza, Katalog wystawy, Kraków 2004

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Janusz Kębłowski, Wit Stwosz w Krakowie
• Życie i twórczość Wita Stwosza
• Galeria dzieł
• Druga galeria zdjęć
• Artykuł o Stwoszu
• Wit Stwosz – Szwab w Krakowie - artykuł z miesięcznika Mówią Wieki
• Recenzja wystawy "Wokół Wita Stwosza"
• Encyklopedia Katolicka (po angielsku)