Wincenty z Kielczy

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Wincenty z Kielczy (Wincenty z Kielc, Mistrz Wincenty, Vincentius de Kielcza, ur. ok. roku 1200, zm. po 1262), polski poeta tworzący po łacinie, kompozytor, kanonik krakowski, dominikanin. Autor sławnego hymnu Gaude Mater Polonia.

[edytuj] Biografia i dzieła literackie

Był związany ze śląskim rodem Odrowążów. Trwa spór o jego miejsce urodzenia - niektórzy historycy uważają, że pochodził on z Kielc, inni (np. prof. Gerard Labuda ^[1])- że z miejscowości Kielcza koło Strzelec Opolskich na Górnym Śląsku. Od ok. 1222 był kapelanem biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. W roku 1257 został kanonikiem krakowskim, w latach 1258-1260 był przeorem klasztoru dominikanów w Raciborzu.

Był autorem dwóch redakcji żywotu biskupa Stanisława ze Szczepanowa – Vita minor (Żywot mniejszy) i Vita maior (Żywot większy), uczestniczył też w staraniach o jego kanonizację, która nastąpiła w 1253 roku. Żywot mniejszy służył celom kanonizacyjnym, Żywot większy natomiast, będący jego rozszerzeniem został spisany kilka lat po kanonizacji podkreślał znaczenie świętego Stanisława w historii Polski i posiadał wymowę polityczno-ideową. Mistrz Wincenty propagował w tym dziele zjednoczenie rozbitej na dzielnice Polski. Przypisywano mu także kronikę historyczną, która miała być kontynuacją kroniki Wincentego Kadłubka (niestety zaginęła). Kanonik był prawdopodobnie pierwszym, który określił Mieszka II jako gnuśnego i leniwego, od czego wzięła się zła sława u potomnych tego władcy^[2].

[edytuj] Muzyka

Wincenty z Kielczy był także pierwszym znanym z imienia kompozytorem polskim. Jest przede wszystkim autorem tekstu i muzyki napisanego obok Vita minor oficjum rymowanego Historia gloriosissimi Stanislai (Historia najsławniejszego Stanisława), znanego także pod nazwą pierwszej antyfony - Dies adest celebris (Nadchodzi dzień uroczysty), skomponowanego na uroczystość translacji^[3], a prawdopodobnie prawykonanego 8 maja 1254^[4]. W skład oficjum wchodzi hymn nieszporny Gaude Mater Polonia (Raduj się, Matko Polsko; na melodię chorału gregoriańskiego Oh salutaris Hostia - O zbawcza Hostio). Pod względem wartości estetycznej oficjum nie odbiega od podobnych, powstałych w tym samym czasie zachodnich kompozycji^[5]. Niektórzy przypisywali mu także autorstwo Bogurodzicy, choć najnowsze badania cofają datę powstania tej pieśni wstecz.

[edytuj] Wykaz dzieł

Dzieła literackie (wszystkie po łacinie):

Vita minor (Żywot św. Stanisława; ok. 1250)
Vita maior (Żywot św. Stanisława, rozszerzony; ok. 1260)
niezachowana kronika historyczna kontynuująca dzieło Wincentego Kadłubka, tzw. zaginiona kronika dominikańska; mógł z niej korzystać Jan Długosz (historyk), pisząc swoje Roczniki
Roczniki kapituły krakowskiej (spisane pod koniec życia)

Kompozycje:

Oficjum rymowane Historia Gloriosissimi Stanislai, a z tego najbardziej znane: hymn nieszporny Gaude Mater Polonia oraz antyfony Dies adest celebris i Ortus de Polonia
Sekwencja Laeta, mundus (Raduj się, świecie; ok. 1255) - być może Wincenty napisał tylko tekst do istniejącej już melodii
Sekwencja Iesu Christe, Rex superne (Jezu Chryste, królu na wysokości) (Autorstwo Wincentego z Kielczy nie zostało w pełni udowodnione, chociaż utwór pochodzi prawdopodobnie z XIII wieku. Melodia nie jest oryginalna, lecz jest adaptacją sekwencji Martyris eregii o św. Wincentym.[por. Musica antiqua polonica, średniowiecze- noty, red. J. Morawski, PWM str.11-12])

[edytuj] Linki zewnętrzne

Gaude, mater Polonia - nagranie w formatach .mid i .wma oraz tekst łac. i pol. (w tłum. Leopolda Staffa)
Historia Gloriosissimi Stanislai - informacje i możliwość zamówienia prawdopodobnie jedynego nagrania (CD) oficjum rymowanego o św. Stanisławie
Historia Gloriosissimi Stanislai - dokładny spis ścieżek i możliwość pobrania pięciu plików .mp3 z fragmentami utworu
Dyskusja o pochodzeniu Wincentego
Fragmenty dzieł Wincentego z Kielc (m. in. żywotu św. Stanisława)