Test inteligencji
Z Wikipedii
Test inteligencji - test mierzący poziom inteligencji. Rozkład wyników testu jest w przybliżeniu opisywany krzywą Gaussa (tzw. "krzywa dzwonowa").
Test jest tak konstruowany, aby średni dla danej populacji (kraj, grupa wiekowa) wynik testu wynosił 100 jednostek, natomiast średni rozrzut (σ) statystyczny wyników wynosił 15 (w innych skalach 12). Oznacza to, że wynik od 85 do 115 wskazuje na przeciętną inteligencję (ok. 68% wszystkich wyników w populacji); wynik powyżej 115 wskazuje na inteligencję wyższą niż przeciętna, zaś poniżej 85 na inteligencję niższą niż przeciętna.
Testy mierzące IQ (II - Iloraz Inteligencji) muszą być od czasu do czasu kalibrowane od nowa, ponieważ wykonanie różnych zadań zmienia się ze zmianami kulturowymi (np. zmianie ulega znajomość różnych słów), a nadto w krajach rozwiniętych istnieje stała tendencja do wzrastania średniego ilorazu inteligencji całej populacji (tzw. efekt Flynna).
Spis treści |
[edytuj] Skala Inteligencji Bineta-Simona
Prawzorem współczesnych testów IQ jest Skala Inteligencji Bineta-Simona (którego późniejszą wersją jest test Stanford-Bineta) stworzona przez twórcę pojęcia wieku umysłowego — Alfreda Bineta w 1905. Pierwotnym celem tego testu było wyszukiwanie uczniów w szkołach podstawowych, którzy wymagają szczególnej pomocy w nauczaniu.
Założenie Bineta było takie, że słaby wynik IQ nie wskazuje na niemożność osiągnięcia dobrych wyników w nauce, lecz osoby takie wymagają dodatkowej, specjalistycznej pomocy i wsparcia w procesie edukacji.
[edytuj] Współczesne testy inteligencji
Współczesne testy IQ zazwyczaj dobrze potrafią ustalić poziom wykonania zdefiniowanych umiejętności kognitywnych (sprawność językowa, arytmetyczna, skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna) w formie krótkich zadań, przy czym zadania badające określone umiejętności są przemieszane tak, aby nie nużyć badanych osób. Testy pozwalają zazwyczaj zmierzyć poziom umiejętności w każdym z tych bloków sprawności osobno — zaś wartość IQ jest obliczana jako ich wypadkowa.
Często stawia się zarzut, że testy IQ mierzą właściwie to, co ich twórcy uznają za inteligencję i że inaczej skonstruowany test może dać odmienny wynik. Jednakże liczne badania wykazały, że pomiary wykonywane przy pomocy różnych testów dają zaskakująco zbieżne rezultaty. Testy, w których występują zadania, które nie są nastawione na ściśle określone sprawności, lecz starają się badać ich kombinacje, dają podobne wartości IQ do testów tradycyjnych.
Przeciwnicy testów IQ bardzo często podnoszą argument, że z praktycznego punktu widzenia dużo ważniejsze są konkretne zdolności umysłowe ludzi, których pomiar mogłyby dawać ich „profil intelektualnych zdolności” przydatny przy np. wyborze szkoły, zawodu. Jednakże badania testami IQ wskazują, że poza nielicznymi przypadkami, zwykle dotyczącymi osób o szczególnie wysokim lub niskim ilorazie ogólnym, wynik pomiaru wszystkich poszczególnych sprawności jest bardzo zbliżony do średniego IQ.
Współcześnie najbardziej popularnym testem dla dorosłych jest WAIS-R, używa się także często innego narzędzia: Testu matryc Ravena (Raven's Progressive Matrices).
[edytuj] Krytyka testów IQ
Wielu psychologów uważa, że wszelkie testy psychometryczne dają zafałszowany i nadmiernie uproszczony obraz umiejętności umysłowych i emocjonalnych ludzi, sztucznie ich selekcjonując na „lepszych” i „gorszych”. Np.: w książce The Mismeasure of Man profesor Stephen Jay Gould poddał druzgocącej krytyce podstawy naukowe testów psychometrycznych i dowodził, że są one wręcz rodzajem „rasizmu naukowego”, zwłaszcza, jeśli są stosowane, aby udowodnić „wyższość” jakiejś grupy społecznej nad innymi (np.: wyższość mężczyzn nad kobietami, czy „rasy białej” nad „czarną”). (zob. norma (psychologia)). Z podobnych powodów w ZSRR od 1936 stosowanie testów było zakazane.
Jakkolwiek same testy IQ są ciągle zagadnieniem bardzo kontrowersyjnym z naukowego i społecznego punktu widzenia, są one wciąż dość szeroko stosowane w badaniach psychologicznych i socjologicznych, głównie z braku innych, lepszych narzędzi pomiarowych. Naukowcy stosujący je do badań mają zwykle świadomość ich braków, natomiast inni ludzie mają często tendencję do przeceniania uzyskiwanych dzięki nim wyników.
Zwolennicy stosowania testów IQ wykazują, że istnieje wiele badań wskazujących na interesujące korelacje między ilorazem inteligencji mierzonym tymi testami a rozmaitymi danymi statystycznymi, które to korelacje inaczej nie zostałyby nigdy odkryte. Np.:
- Badania przeprowadzone w Szkocji dowiodły, że ludzie z IQ niższym niż 85 mają o 37% mniejszą szansę dożycia do 76 roku życia niż ludzie o IQ wyższym niż 115.
- Badania przeprowadzone przez Charlesa Murraya w USA dowiodły silnej, pozytywnej korelacji między wysokością rocznych dochodów i poziomem IQ.
- Kontrowersyjne badania zatytułowane IQ i zamożność narodów zdają się potwierdzać, że istnieje ogólna pozytywna zależność między dochodem narodowym na osobę a średnim IQ ludności danego kraju. Może to jednak wynikać zarówno z faktu, że „inteligentniejsze” narody lepiej sobie radzą, jak i z faktu, że w bogatszych krajach istnieje więcej impulsów (lepsza edukacja, łatwiejszy dostęp do źródeł informacji, więcej wolnego czasu) generujących wyższe IQ ludności.
Inny często wysuwany zarzut pod adresem tych testów zarzuca im niepotrzebne zawężanie zakresu badanych sprawności umysłowych, pomijając tak istotne dla każdego zdolności jak inteligencja emocjonalna, zdolności artystyczne, czy kreatywność. Jak dotąd jednak, nikomu nie udało się skonstruować testu mierzącego te umiejętności w wiarygodny i powtarzalny sposób. Istnieją testy starające się mierzyć inteligencję emocjonalną, są one jednak bardzo kontrowersyjne.
[edytuj] Testy IQ w Internecie
Istnieje wiele stron WWW z testami IQ w Internecie i są one dość popularne, jednak ich faktyczna użyteczność i wiarygodność jest bardzo kontrowersyjna. W przypadku tych quasi-testów można mówić wyłącznie o ich tzw. trafności fasadowej - treść pozycji testowych (pytań) wskazuje na to co jest "badane". W rzeczywistości takie testy mają nikłą wartość psychometryczną, zatem nie uprawniają do wyciągania poprawnych wniosków.
Prawdziwe, aktualnie dobrze skalibrowane dla badanej populacji testy IQ nigdy nie są publikowane w ogólnodostępnych mediach, ze względu na to, że ich poznanie przez ogół społeczeństwa zakłócałoby uzyskiwane w niektórych zadaniach wyniki. Możliwość „ćwiczenia” testu przed przystąpieniem do niego zwiększa bowiem szansę na uzyskanie sztucznie lepszego wyniku.
Stąd testy dostępne w internecie (a także w formie ogólnie dostępnych programów, lub drukowane w ogólnie dostępnych czasopismach) są albo przestarzałymi testami nieuwzględniającymi efektu Flynna, które rozmaitymi „kanałami” przedostały się do opinii publicznej, albo są wymyślone przez mniej lub bardziej domorosłych psychologów-amatorów, którzy chcą na nich po prostu zarobić – np. poprzez oferowanie płatnych certyfikatów poziomu inteligencji, czy produkowanie atrakcyjnych programów telewizyjnych przyciągających dużo reklamodawców.
Podstawowym wymogiem wiarygodności wyniku prawdziwego testu IQ jest 100% pewności, że badana osoba nigdy wcześniej się z nim nie zetknęła. Ponadto, wiarygodny pomiar IQ, musi spełniać ściśle określone warunki jego przeprowadzania (np.: odpowiednie do tego celu pomieszczenie, zapewnienie ciszy i poczucia bezpieczeństwa, brak czynników rozpraszających uwagę). Na koniec wreszcie warto pamiętać, że zasady etyczne obowiązujące czynnych, zawodowych psychologów zabraniają im wykonywania testów IQ w celach komercyjnych.
W Polsce, prawdziwym testom IQ można się poddać w np. Centrach Doradztwa Zawodowego, lub przystępując do testów organizowanych przez Mensę.
