Teodor Roland

Z Wikipedii

Teodor Aleksander Roland, pierwotnie Konopka (ur. 7 lipca 1862 w Siedlcach, zm. 10 października 1928 w Warszawie) - aktor polski.

Był synem urzędnika Artura Konopki i Felicji z Synakiewiczów. Po wczesnej śmierci rodziców wychowywał się u rodziny właścicieli ziemskich Dubieckich, później uczęszczał do gimnazjum w Warszawie. Zdobył przygotowanie do zawodu aktora u Władysława Szymanowskiego (związanego z Warszawskimi Teatrami Rządowymi). Prawdopodobnie latem 1884 debiutował na scenie warszawskiego teatru ogrodowego Belle Vue (pod nazwiskiem Konopka), ale wkrótce wyjechał do Krakowa, uciekając od obowiązku służby w armii rosyjskiej. Do 1891 pozostawał aktorem teatru w Krakowie, kilkakrotnie uczestnicząc w wyjazdach zespołu na występy poza miasto (Częstochowa, Krynica, Szczawnica). We wrześniu 1891 wyjechał z Krakowa, prawdopodobnie z paszportem na nazwisko Roland (od tego czasu używał nowego nazwiska, zarówno na scenie, jak i w życiu prywatnym), przez pół roku występował w polskim teatrze w Petersburgu, potem w Rydze, Mitawie i Lipawie, ponownie w Petersurgu; z zespołem petersburskiego teatru polskiego występował w wielu miastach Rosji. W 1893 powrócił do Warszawy i został zaangażowany do zespołu Warszawskich Teatrów Rządowych; od 1918 występował w Teatrze Rozmaitości, od 1924 w Teatrze Narodowym. W Warszawie obchodził dwa jubileusze pracy artystycznej - 25-lecia (1910) i 35-lecia (1923). Przeszedł na emeryturę w 1925.

Cieszył się dużą sławą w Warszawie. Miał bogaty repertuar, grał role dramatyczne, komediowe, romantyczne, w sztukach współczesnych i kostiumowych. Do najwybitniejszych ról Rolanda zaliczane są Maciuś w Zaczarowanym kole Lucjana Rydla, tytułowy Mazepa Juliusza Słowackiego, Wołodyjowski w scenicznych adaptacjach Trylogii Henryka Sienkiewicza, tytułowy Kościuszko pod Racławicami Władysława Anczyca, Wacław w Zemście Aleksandra Fredry. Był uważany za wybitnego recytatora poezji romantycznej.

Od 1911 występował również w filmach, m.in. w Dziejach grzechu (1911, reż. A. Bednarczyk), Sądzie Bożym (1911, reż. S. Knake-Zawadzki), Panu Tadeuszu (1928, reż. R. Ordyński). Udzielał się jako pedagog aktorstwa, m.in. w Klasie Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym i Warszawskiej Szkole Dramatycznej. Działał w Związku Artystów Scen Polskich, otrzymał w 1922 tytuł zasłużonego członka tej organizacji. Jako jeden z pierwszych aktorów został odznaczony krzyżem Orderu Polonia Restituta. Został pochowany na Powązkach.

15 sierpnia 1895 poślubił Helenę Marię Szymborską (ur. 1872, zm. 1952), również aktorkę, później występującą pod nazwiskiem Rolandowa. Tradycje aktorskie kontynuowali obaj synowie Rolanda - Witold i Jerzy.

Źródła:

• Krystyna Zawadzka, Teodor Roland, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, 1989