Odyseusz
Z Wikipedii
Odyseusz (Odys, Ulisses; gr. Ὀδυσσεύς Odysseus; łac. Ulixes) - bohater Odysei Homera. Legendarny król Itaki, syn herosa Laertesa i jego małżonki Antyklei. Według mitu był najprzebieglejszym z królów biorących udział w Wojnie Trojańskiej, autorem podstępu, dzięki któremu Grecy wygrali wojnę – konia trojańskiego. W podróży powrotnej do Itaki przeżył wiele przygód. Tułał się przez 10 lat po morzach i oceanach, zanim wrócił do swej żony Penelopy. Obok Heraklesa i Tezeusza jest najbardziej znanym bohaterem greckich mitów i legend. Synem Odyseusza był Telemach.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie
Podobnie jak w przypadku większości greckich królów, ród Odyseusza także wywodził się od bogów. Jego ojciec Laertes był synem Arkejsjosa (Arkizjosa), potomka (a wg mniej popularnych wersji mitu nawet syna) Zeusa. Natomiast matka Odyseusza, Antyklea, była córką znanego z przekrętów Autolykosa, syna Hermesa.
[edytuj] Wojna Trojańska
Gdy Helena Trojańska została porwana i królowie greccy szykowali się do wspólnej wyprawy na Troję, aczkolwiek bardzo niechętnie, przyłączyli się do nich Arkantos, Ajaks i Odyseusz. Z żalem opuścił swą żonę i narodzonego właśnie syna Telemacha. Na wojnie spędził 10 lat, by w końcu dzięki podstępowi zapewnić greckim najeźdźcom zwycięstwo. Wg innej wersji mitu nie wymyślił fortelu sam, a podpowiedziała mu go Atena. Tak czy inaczej z jego inicjatywy zbudowano wielkiego drewnianego konia, w środku którego ukryli się najmężniejsi wojownicy. Reszta armii, pozorując poddanie się, odpłynęła. Trojanie, znajdując spalony obóz i gigantycznego konia, uznali go za dar dla bogów i pomimo nielicznych protestów wciągnięto do miasta. Tego wieczoru hucznie świętowano. Nocą, gdy większość mieszkańców Ilionu była już nietrzeźwa albo spałą, z konia wyszli żołnierze. Otworzyli mury miasta i wpuścili resztę wojsk, która zdążyła już w międzyczasie powrócić pod Troję. Rozpoczął się pogrom mieszkańców.
[edytuj] Powrót
Po złupeniu miasta należało wreszcie wrócić do domu. Tak też zamierzał uczynić i Odys. Wyruszył w 12 statków obładowanych kosztownościami. Wzbogacił się jeszcze bardziej, łupiąc Ismar - miasto Kikonów. Nie dane mu jednak było szczęśliwie i szybko zobaczyć rodziny.
[edytuj] Klątwa Polifema
W trakcie podróży próbowano znaleźć nocleg na ziemi Cyklopów. Pech chciał, że wybrano akurat jaskinię ludożercy Polifema. Potwór zdążył pożreć kilku towarzyszy Odyseusza, nim ten oślepił go w czasie snu. Następnie ocaleni za pomysłem Odysa przywiązali się do brzuchów hodowanych przez Cyklopa owiec i w ten sposób wydostali się z jaskini, gdy Polifem wypuszczał swą trzodę na pastwisko. Niestety, gdy byli już wolni, dumny Odyseusz począł przechwalać się swoim zwycięstwem nad olbrzymem i ujawnił swe imię. Wtedy Polifem zaczął błagać swego ojca Posejdona, by władca Itaki nigdy już nie wrócił do domu, a jeśli dane mu będzie jednak zobaczyć rodzinną wyspę, to niech przybędzie sam, bez statku i niech zastanie swe domostwo w kłopotach.
[edytuj] Wizyta u Eola i Lajstrygonów
Płynąc w kierunku Itaki zawitano na dworze Eola, władcy wiatrów. Ten, polubiwszy przybyszy, schował wszystkie niekorzystne mu wiatry do wora, który mu podarował. Nieszczęśliwie ciekawska załoga otworzyła wór, kiedy Itakę było już widać na horyzoncie i statki zostały zwiane z kursu. Dopłynęły w ten sposób do wyspy Lajstrygonów, wielkich ludożerców. Ci poczęli rzucać w statki przybyszy ogromnymi głazami wskutek czego pozostał Odysowi tylko jeden okręt.
[edytuj] Kirke
Niedługo później zatrzymano się na wyspie Ajaia na której mieszkała czarodziejka Kirke. Towarzyszy Odyseusza, którzy wyszli na zwiady, zmieniła w trzodę chlewną. Samemu herosowi pomógł jednak Hermes, dając mu roślinę, która czyniła niewrażliwym na czary Kirke. Widząc swą bezsilność władczyni wyspy przywróciła zamienionym w świnie dawną postać i gościła przybyszy przez rok. po czym dała ich przywódcy kilka dobrych rad odnośnie dalszej podróży.
[edytuj] Kraina Kimmeryjczyków
Za jej radą Odys udał się do kraju Kimmeryjczyków, do samego wyjścia do świata umarłych, gdzie krwią ofiary znęcił liczne duchy. Oprócz wieszcza Tejrezjasza spotkał też swego druha Elpenora zmarłego u Kirke, swą matkę, towarzyszy z wojny trojańskiej oraz wielu innych herosów i kobiet.
[edytuj] Od Kirke do Kalypso
Następnie król Itaki powrócił na krótko do Kirke i wyprawił się w dalszą podróż. Na jego drodze pojawiły się Syreny, pół-kobiety, pół-ryby zwodzące żeglarzy swym śpiewem. Sprytny Odys kazał więc wszystkim swym ludziom zatkać sobie uszy woskiem, a siebie przywiązać do masztu. Dzięki temu uniknął rozbicia statku o okoliczne rafy, na które Syreny naprowadzały statki. Kolejną przeszkodą była cieśnina pomiędzy Scyllą i Charybdą. Żarłoczna Scylla porwała tutaj i pożarła 6 ludzi Odysa. W końcu jednak dopłynięto na przyjazną wyspę, na której pasły się niezliczone stada bydła. Pomimo zakazu Odyseusza jego załoga zabiła kilka i zjadła, co wywołało gniew Heliosa, właściciela zwierząt. Wskutek tego po odpłynięciu zerwał się sztorm, który przeżył tylko itacki władca. Dotarł on na wyspę o nazwie Ogigia, na której mieszkała nimfa Kalipso, która zakochała się w nieznanym młodzieńcu. Nie pozwoliła mu mówić ani nawet myśleć o powrocie do ojczyzny. Tułacz spędził u niej około 8 lat, aż ku jego szczęściu Hermes obwieścił jej, że musi wypuścić podróżnika i pomóc mu w dotarciu do domu. Zgodziła się niechętnie, ale pozostała mu wierna i chętnie mu pomogła zbudować tratwę.
[edytuj] Pomoc Feaków
Pomimo wywołanego przez Posejdona sztormu Odyseusz dotarł do wyspy Feaków, którzy wyprawili go w podróży do domu, sowicie obdarowali i zostawili śpiącego na Itace. Jedna z wersji mitu mówi, że spotkał ich za to gniew boga mórz, Posejdona.
[edytuj] Sytuacja na Itace
Podczas jego nieobecności na wyspie pojawili się zalotnicy ubiegający się o rękę Penelopy, przekonani o jego śmierci. Bez skrupułów wykorzystywali święte prawo gościnności, wyrządzając rozliczne szkody w majątku. Odyseusz, przybywszy za sprawą Ateny pod postacią żebraka, wziął udział w konkursie, w którym nagrodą miała być ręka jego żony (spisek ten też był jego autorstwa). Zadaniem, które musieli wykonać zawodnicy było strzelenie z łuku tak, by strzała przeleciała przez otwory w dwunastu ustawionych rzędem toporach. Okazało się, że nikt z przybyszy nawet nie ma siły podnieść dawnego łuku króla Itaki. On natomiast strzelił doskonale i odzyskał dawną postać, po czym wymordował wszystkich zalotników.
[edytuj] Reszta życia i śmierć
Niektóre wersje mitu [1] mówią, iż Odyseusz niedługo pozostał w swym kraju. Wyruszył bowiem, jak radził mu Terezjasz, złożyć ofiarę Posejdonowi. Wieszcz przepowiedział mu także, że śmierć nadejdzie na niego z morza (inne wersje mitu natomiast mówią wręcz coś przeciwnego). Wg najbardziej znanej wielkiego podróżnika zabija syn jego i Kirke, który wyruszył na poszukiwanie ojca, którego nigdy nie poznał.
Przypisy
- ↑ Jan Parandowski, Mitologia
[edytuj] Bibliografia
- "Iliada" i "Odyseja" Homera
- "Mitologia" Jana Parandowskiego
- "Przygody Odyseusza" Jana Parandowskiego
[edytuj] Zobacz też:
- Odyseusz (imię)
- 1143 Odyseusz - planetoida
- Odysseus - program Unii Europejskiej
