Leśni Bracia
Z Wikipedii
Leśni Bracia (est. metsavennad, łot. meža brāļi, lit. miško broliai) – potoczne określenie partyzantów formacji antykomunistycznych na terenach Estonii, Łotwy i Litwy w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu, stawiający opór zbrojny okupacji radzieckiej tych państw w latach 1940-1941 i 1944-1953, podobnie jak w Polsce- "żołnierze wyklęci". W szeregach tych formacji walczyło w sumie 170 000 żołnierzy, poległo lub zaginęło bez wieści ok. 50 000.
W 1953 zaniechali działań militarnych na większą skalę, co związane było ze śmiercią Józefa Stalina i ogłoszeniem amnestii. Pojedyncze oddziały leśne utrzymały się na Litwie jeszcze do 1956, a ostatni partyzant litewski poległ dopiero w 1978.
Spis treści |
[edytuj] Estońscy "leśni bracia"
Opór zbrojny w Estonii był odpowiedzią na aneksję kraju w 1940 i represje wobec ludności (aresztowania, deportacje, prześladowania). "Leśni bracia" rozpoczęli aktywną działalność w 1941, po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej. Urządzali zasadzki, napadali na bataliony likwidacyjne (istriebitielnyje bataljony), na niewielkie jednostki Armii Czerwonej oraz lokalne organy władzy radzieckiej. Niektóre miejscowości estońskie wyzwolili jeszcze przed wkroczeniem Wehrmachtu. Pod koniec 1941 oddziały "leśnych braci" zostały rozwiązane przez Niemców.
Wznowiły działalność po ponownej okupacji Estonii przez Armię Czerwoną jesienią 1944. W odróżnieniu od Litwy, partyzanci estońscy nie mieli centralnego dowództwa ani nie otrzymali pomocy z zagranicy. Do 1953 „bracia” zostali rozgromieni przez oddziały NKWD-MWD-MBP. W akcjach masowo ginęli wspierający partyzantów chłopi.
[edytuj] Literatura
[edytuj] Literatura litewska
- Juozas Daumantas. Lietuvos partizanai. V., 1990.
- Adolfas Ramanauskas (Vanagas). Daugel krito sūnų. V.,Mintis, 1991.
- Kęstutis K.Girnius. Lietuvos partizanai. V., Mokslas, 1990.
- Kęstutis Kasparas. Lietuvos karas. V., 1994.
- Partizanai apie pasaulio politiką ir save. Sudarė N.Gaškaitė. V., 1998.
[edytuj] Literatura niemiecka
- Der vergessene Krieg : die bewaffnete Widerstandsbewegung in Estland 1944 - 1956 / Mart Laar. Tallinn : Grenader, 2005. ISBN 9949-411-76-9
- Burauskaitė, Birutė: Resistance to the occupation of Lithuania : 1944 - 1990 / Birutė Burauskaitė ; Pranas Morkus. Vilnius : Organisation Committee Frankfurt 2002. ISBN 9955-548-05-3
- Tegeler, Tillmann: Der litauische Partisanenkampf im Lichte sowjetischer Akten / Tillmann Tegeler. München : Osteuropa-Institut 2001. ISBN 3-921396-64-6
[edytuj] Literatura szwedzka
- Kaarmann, Karl: Spion i Baltikum : glimtar från Sveriges hemliga krig : valda delar ur min fars memoarer ... / sammanställda och bearb. av ... Linda Kaarman-Lind. Södertälje : Fingraf, 1996. ISBN 91-630-4915-5
- Kadhammar, Peter: De sammansvurna. Bokförlaget T Fischer & Co. 1999.
- Luksa, Jouzas: Skogsbröder : den väpnade kampen i Litauen mot Sovjetockupationen : Bäckströms förlag 2005. ISBN 91-89394-25-9. originalets titel: Partizanai, utgiven på 50-talet
