Klasztor Humor
Z Wikipedii
Klasztor Humor (rum. Mănăstirea Humor) - prawosławny klasztor położony w miejscowości Humor, w okręgu Suczawa, w Rumunii. W 1993 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO wraz z sześcioma innymi kościołami mołdawskimi.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwsza konstrukcja, zbudowana już na samym początku XV wieku, w zalesionym bezludziu doliny Humor została zniszczona podczas wojen Stefana Wielkiego. Tak jak w przypadku klasztoru w Mołdawicy, monastyr został odbudowany przez Piotra Raresza. Rekonstrukcję, wbrew zwyczajowi, przeprowadził nie sam książę, lecz jeden z możnych, bojar Teodor Bubuiog (etym. Bogobój). Inskrypcja wotywna podaje, iż monastyr został zbudowany wyłącznie przez tego ostatniego i jego żonę Anastazję, jedynie z przychylnością księcia Petru. Dlatego cerkiew (podobnie do małych cerkwi bojarskich) nie została wyposażona w wieżę, która uważana była za symbol władzy.
Cerkiew Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny została wybudowana w ciągu jednego roku, w 1530. Polichromię położono pięć lat później. Jak wykazały badania, pracowały przy niej cztery ekipy malarzy, z których każda była prowadzona przez mistrza mającego inną specjalizację. Mury otaczające klasztor w Humorze nie zachowały się, jednak wejście prowadzi się przez oryginalną bramę. Do kompleksu klasztornego należą dzwonnica i wieża wzniesiona w roku 1641 przez Vasile Lupu, która znajduje się na północny wschód od naosu.
W ostatnich latach zostały przeprowadzone na ścianach cerkwi prace renowacyjne.
[edytuj] Freski
Dominującym kolorem fresków jest czerwień. Egzonarteks jest bardzo podobny do tego z Mołdawicy, jedynie trochę uproszczony. Układ ikonograficzny na ścianach odzwierciedla dość ściśle kanony sztuki i architektury mołdawskiej. Dzięki temu monastyr Humor znany jest jako zawierająca wszelkie elementy stylu i programu mołdawskiej sztuki średniowiecznej.
W górnej części ściany południowej widnieją malowidła przedstawiające aniołów. Na filarach egzonarteksu przedstawiono świętych - od góry: Jerzego, Dymitra, Merkurego i Hestora. Na centralnej części ściany widnieje akatyst - hymn maryjny. Każdej zwrotce hymnu odpowiada jedna polichromia. W lewym górnym rogu widnieje Maryja z Chrystusem przy łuku egzonarteksu. Na prawo znajduje się pierwszy obraz akafistu - zwiastowanie. Obok widzimy niedowierzanie Maryi: "jakże to mi się stanie?". Dalej na prawo jest obraz odpowiadający słowom hymnu "czeka Dziewica z upragnieniem na poznanie Niepoznawalnego". Dlatego obok przedstawiono scenę zstąpienia Ducha Świętego. Następnie, wciąż posuwając się w prawo, widać nawiedzenie Elżbiety oraz scenę odpowiadającą słowom: "falami sprzecznych myśli szarpany jak burzą chwiał się i gubił Józef". Narodzenie Chrystusa zamyka pierwszy rząd malowideł. Poniżej, wracając w sąsiedztwo łuku, widzimy przybycie trzech mędrców, obok scenę ich pokłonu i dalej - ich powrót do Babilonu. Kolejna scena nawiązuje do słów "Kiedyś Egipt oświecił światłem swojej prawdy...", następnie - nad oknem - znajduje się fresk przedstawiający ofiarowanie w świątyni. Obok zilustrowano Maryję z Chrystusem Stwórcą. Po prawej namalowano scena odpowiadającą wezwaniu: "Narodzenie inne i obce światu widząc stańmy się obcy światu, a umysł nasz skierujmy ku niebu...". Dalej widać Św. Trójcę i na końcu drugiego rzędu Maryję z Chrystusem wśród Aniołów. Trzeci rząd rozpoczyna scena adoracji obrazu Maryi, co stanowi niewielki wyłom w kanonie, albowiem zwrotka XVII opiewa Maryję wśród retorów. Obok adoracji znajduje się Rozpięcie z Maryją u stóp Krzyża, a dalej na prawo malowidło przedstawiające Maryję - opiekunkę dziewic. W czwartym rzędzie, przy łuku, przedstawiono Chrystusa Króla. Następna scena znajduje się po drugiej stronie okna, ponownie w trzecim rzędzie, na samym końcu. Nawiązuje ona do słów hymnu: "Ty, o najświętsza Dziewico, jawisz się nam w ciemnościach jak światłodajna pochodnia". Kolejne malowidło jest pod inskrypcją wotywną, znów na zachód od okna, po prawej stronie. Przedstawia zstąpienie do otchłani. Scena kolejna jest namalowana w kilku miejscach. Ukazuje ona Maryję jako świątynię duchową. Takie przedstawienie widać poniżej inskrypcji wotywnej, między inskrypcją a oknem (poniżej Opiekunki dziewic) i w dolnym prawym rogu. Ostatnią scenę namalowano po prawej stronie okna - jest nią gloryfikacja Maryi: "Zaiste godna jesteś Matko wszelkiej chwały...". Poniżej akatystu, na najniższym poziomie, znajdują się freski ilustrujące krzak gorejący i oblężenie Konstantynopola.
Po prawej stronie akatystu, na poziomie pomieszczenia grobowego, znajdują się sceny z żywota Św. Mikołaja, a w najniższym rzędzie przypowieść o synu marnotrawnym. Dalej na prawo rozpoczynają się klasyczne malowidła apsyd naosu, czyli tzw. "Hierarchia niebiańska". Na jej zwięczeniu, po środku ściany stanowiącej główną wschodnią absydę, widnieją od góry: Maryja tronująca z dzieciątkiem, Pantokrator w układzie deesis, mandylion i najniżej archanioł.
Egzonarteks jest krótki i stanowi przedsionek do narteksu. Mieści się w nim, jak zawsze na stronie wejściowej, zachodniej, paruzja, czyli ponowne przyjście Chrystusa, zmartwychwstanie umarłych i Sąd Ostateczny. Polichromia namalowana jest według wszelkich kanonów tego malowidła. Uwagę zwracają diabełki odgrywające bardziej personalne role niż np. w Mołdawicy. Wśród innowierców stojących na prawo od piekielnej rzeki, za Mojżeszem, można bez kłopotów rozpoznać w trzeciej grupce łacinników z franciszkańskim mnichem na końcu. Wśród powstających z grobów, w prawym dolnym rogu, znajdują się również zwierzęta.
W narteksie sceny przedstawiają żywoty świętych ułożone w porządku rocznej liturgii. Każdej scenie jest przyporządkowany jeden dzień roku. Ponad tymi freskami znajduje się klasyczna kopuła maryjna, w której Maryja trzyma Jezusa i obydwoje wznoszą ręce. Wokół widnieją aniołowie i poniżej prorocy Starego Testamentu. Najniżej widać Ojców Kościoła, a w czterech rogach, pod kopułą - czterech ewangelistów.
Na sklepieniu pomieszczeń grobowych widać malowidła odnoszące się do okresu sprzed Bożego narodzenia i z lat dzieciństwa Jezusa. Najbardziej charakterystyczne, jak zwiastowanie przy studni lub ucieczka do Egiptu są łatwo rozpoznawalne. Naos jest klasyczny, bardzo ciemny, wykazujący analogie do malowideł z Mołdawicy. Nad portalem znajduje się ładny mandylion, po prawej stronie ściany bębna widać ofiarowanie wotywne świątyni. Malowidła naosu są słabo widoczne, na absydzie południowej widać scenę Ostatniej Wieczerzy, po przeciwnej stronie Rozpięcie, czyli ukrzyżowanie. Uwagę zwraca ikonostas, szczególnie ikony wyższych pięter i na ornamentyka.
Zewnętrzna ściana północna jest mocno zniszczona, dzięki najwyższym polichromiom można rozpoznać Drzewo Jessego.
[edytuj] Zobacz też
- miejscowość Humor
- Bukowina południowa
- Inne średniowieczne monastyry Bukowiny południowej: Putna, Suczawica, Watra Mołdawica, Woroniec
