Jaś i Małgosia (kamienice)
Z Wikipedii
 |
|
Jaś i Małgosia - dwie[1] średniowieczne kamieniczki przy północno-zachodnim narożniku wrocławskiego Rynku, połączone ze sobą arkadą. Wybudowane najprawdopodobniej w XV wieku, stanowiły wówczas część liczniejszej grupy domów altarystów kościoła farnego (św. Elżbiety). Między kamieniczkami, pod arkadą, znajdowało się wejście na zlikwidowany w XVIII wieku cmentarz, o czym przypomina napis na na kartuszu "Mors Ianua Vitae" – "Śmierć bramą życia". W bramie tej znajdowały się niegdyś wrota.
Na kamieniczkę "Jaś" (nieco niższą, ul. św. Mikołaja 1) składają się właściwie dwa dawne domy: oprócz trzyokiennego i trzykondygnacyjnego zachowanego w całości - jednookienny i także trzykondygnacyjny fragment następnej kamieniczki (ul. św. Mikołaja 2), nieco wyższej od głównej części "Jasia". Stanowiły część południowego obramowania znajdującego się obok kościoła cmentarza. Obecną wysokość trzech kondygnacji i dwuspadowy dach kamieniczki zyskały pod koniec XVI wieku. Po dalszych remontach i przebudowach obie te części stanowią wspólną całość i otynkowane są obecnie na biało.
Kamieniczka "Małgosia" (nieco wyższa, ul. Odrzańska 40) powstała także w XV wieku, na wschodnim obrzeżu ówczesnego cmentarza, gruntownie przebudowana została w 1564. Podczas tej przebudowy zyskała trzecią kondygnację oraz dwuspadowy dach z trzema szczytami od wschodu (od ul. Odrzańskiej). Elewację od strony południowej zwieńczono wysokim manierystycznym szczytem z kamiennymi sterczynami. Wtedy także powstały kamienne obramienia wszystkich okien, a w oknie na parterze - krata z godłem przedstawiających skrzyżowane klucze, młotka i napis "D 1564 H". Podczas przebudowy w 1564 wbudowano w narożnik od strony Rynku granitowy fragment romańskiej kolumny pozyskanej w 1529 w czasie likwidowania - z inicjatywy Heinricha Rybischa - opactwa benedyktyńskiego na Ołbinie (dziś na miejscu opactwa znajduje się kościół św. Michała Archanioła). Fragment ten przechowywany jest obecnie w Muzeum Architektury we Wrocławiu. Także "Małgosia" składa się dziś z dawnych dwóch budynków: przylega do niej pozostałość następnego z domków altarystów (ul. Odrzańska 39), obecnie stanowiąca wraz ze swą sąsiadką wspólną funkcjonalną całość, otynkowaną obecnie na czerwonobrązowo.
Bramę pomiędzy kamieniczkami przebudował na formy barokowe w 1728 architekt Christoph Hackner (1663-1741), a ostatni z barokowych remontów kamienic przeprowadzono w 1740. Współczesną nazwę - "Jaś i Małgosia" - nadali kamieniczkom osadnicy ściągający do Wrocławia po II wojnie światowej, widząc w domkach dwie postacie trzymające się za ręce: mniejszego Jasia i większą Małgosię z bajki braci Grimm.
W latach 1959-1960 przeprowadzono remont wg projektu mgr. inż arch. Emila Kaliskiego; odkryto wówczas renesansowe elementy zdobienia kamienic. W latach 60. XX wieku kamienice przekazano Towarzystwu Miłośników Wrocławia, którego siedzibą są do dziś. Kolejny remont kamieniczek przeprowadzono w latach 1972-1975, również pod okiem arch. Emila Kaliskiego. W 1995 "Jaś" został wydzierżawiony na 20 lat wrocławskiemu artyście grafikowi i profesorowi Akademii Sztuk Pięknych Eugeniuszowi Getowi-Stankiewiczowi, który urządził tam warsztat miedziorytu i prowadzi warsztaty ze studentami. Na placu przykościelnym za kamieniczkami w końcu lat 90. XX wieku ustawiono otrzymany w darze od miasta Berlina pomnik Dietricha Bonhoeffera, urodzonego we Wrocławiu pastora i teologa, antyfaszysty straconego tuż przed końcem II wojny światowej w obozie koncentracyjnym Flossenbürg.
Przypisy
- ↑ do każdej z tych dwóch kamieniczek po ostatnich przebudowach dołączone są pozostałości kamieniczek sąsiadujących
[edytuj] Bibliografia
- Wojciech Chądzyński Wrocław jakiego nie znacie, I-BiS s.c., 2005
- Wrocław zabytki - Jaś i Małgosia
