Iwan Kiriejewski

Z Wikipedii

Iwan Wasiljewicz Kiriejewski (Иван Васильевич Киреевский, ur 22 marca/ 3 kwietnia1806 w Moskwie – zm. 11 czerwca / 23 czerwca 1856 w Sankt Petersburgu) – rosyjski myśliciel, działacz społeczny i krytyk, jeden z twórców ważnego w dziewiętnastowiecznej filozofii rosyjskiej nurtu zwanego słowianofilstwem.

Był synem właściciela ziemskiego. Wcześnie stracił ojca, dużą część młodości spędził na włościach w rodowej wsi Dołbino w guberni tulskiej. Wśród jego nauczycieli znalazł się ceniony rosyjski poeta romantyczny, Wasilij Żukowski. Już w młodości pod wpływem swojego nauczyciela Aleksieja Jełagina, Kiriejewski zetknął się z dziełami Friedricha Schellinga.

W 1822 wraz ze swoją matką i jej rodziną wyjechał do Moskwy, gdzie obracał się w kręgach młodej inteligencji moskiewskiej. W 1830 wobec niemożności realizacji swoich planów małżeńskich, wyjechał do Niemiec. W Berlinie spotykał się z Georgem Friedriechem Heglem oraz jego uczniami, zgłębiał nową filozofię niemiecką. Powróciwszy do Rosji w 1831 założył czasopismo "Jewropiejec", wkrótce zakazane przez cara Mikołaja I, który zarzucał Kiriejewskiemu mieszanie się w sprawy polityczne.

W 1834 Kiriejewski zdołał wreszcie zawrzeć związek małżeński ze swoją narzeczoną, Natalią Arbieniewą. W 1845 został redaktorem ważnego czasopisma "Moskwitianin". Zmarł w Petersburgu 1856, dokąd wyjechał odwiedzić swojego syna i zaraził się podczas epidemii cholery.

Kiriejewski mimo swojego zainteresowania filozofią zachodnioeuropejską, szybko się do niej zraził i zastosował wobec niej ostrą krytykę. Zarzucał filozofom zachodnim, zwłaszcza niemieckim i francuskim, ślepy racjonalizm, drobiazgowość i jednostronność. Według Kiriejewskiego, człowiek powinien dążyć do "zebrania w jedną niepodzielną całość swych poszczególnych mocy, które w zwykłym stanie człowieka znajdują się w sytuacji rozbicia i sprzeczności, aby nie uznawał swojej abstrakcyjnej logiki za jedyny organ rozumienia prawdy, aby głos pełnego zachwytu uczucia niepogodzony z innymi mocami ducha nie został uznany za nieomylne wskazanie prawdy, aby doznania pojedynczego zmysłu estetycznego, niezależnie od innych pojęć nie zostały uznane za dokładnego przewodnika w rozumieniu wyższej harmonii świata". Kiriejewski źródła swojej kontemplacyjnej filozofii odnajduje w pismach Ojców Kościoła. Pozostając wierny Rosji i tradycji narodowej, krytykuje jednak fałszywą pobożność i literalne podejście Cerkwi do Pisma Świętego i tradycji. Przez pewien czas zresztą stosunek Kiriejewskiego do religii był co najmniej ambiwalentny, a w jego pismach trafiały się wypowiedzi, które można uznać nawet za bluźniercze. Tak więc podkreślanie silnego związku Kiriejewskiego z prawosławiem należy uznać za mocno przesadzone. Dopiero w ostatnich latach życia związał się bliżej ze świętymi starcami z pustelni Optino, co miało wpływ nad kształt napisanego wówczas przez niego "Kursu filozofii".

Kiriejewski należał do nurtu tzw. słowianofilstwa klasycznego, idealizującego dawną Rosję i przeciwstawiającego się reżymowi cara (w odróżnieniu od lojalnego wobec władz tzw. słowianofilstwa oficjalnego). Krytykował Hegla i zarzucał mu przecenianie myślenia logicznego, idealizował Rosję i mistykę chrześcijańską, mimo to nie odrzucał kultury zachodniej radykalnie i całościowo. Nie stworzył wprawdzie nowego systemu filozoficznego, wniósł jednak wiele do rodzącej się w pierwszej połowie XIX wieku rosyjskiej myśli filozoficznej i społecznej.