Gwara myśliwska
Z Wikipedii
Gwara łowiecka, język łowiecki - język jakim posługują się myśliwi.
W środowiskach naukowo zajmującym sie językiem, gwarę łowiecką określa się mianem gwary środowiskowej.[1]
Łowiectwo jest aktywnością, którą człowiek zajmował się od początku swojego istnienia, a która w miarę postępu cywilizacyjnego społeczeństw traciła i traci stopniowo na ważności i znaczeniu, stając się domeną wąskich grup.
Jest naturalne, że w przypadku wąskich, izolowanych społeczności, czy grup wykonujących określoną profesję - z upływem czasu wykształca się w ich obrębie odrębny język środowiskowy, własna mowa, gwara, która usprawnia wzajemne porozumiewanie się i ułatwia przekaz informacji.
Natomiast w przypadku łowiectwa, podobnie jak ma to miejsce w kręgach wielu innych starych i zanikających profesji, zachodzi proces odwrotny - w tych zawężających się kręgach społecznych, obserwuje się zjawisko zachowywania i kultywowania "mowy przodków". Wiele słów i określeń używanych przez dzisiejszych łowców - myśliwych, dbających o tradycje łowieckie, jest dziś dla wielu postronnych osób niezrozumiałe.
Warto przy tym zauważyć, że język łowiecki nie jest też zamkniętym zasobem słów, że wraz z rozwojem - choćby technik łowieckich - pojawiają się w nim nowe słowa i określenia, natomiast terminy stare i dawno już nieużywane odchodzą w zapomnienie.
Spis treści |
[edytuj] Słownik gwary łowieckiej
[edytuj] - A -
- ambona - stanowisko strzeleckie nad ziemią, zbudowane na słupach, czasem na drzewie
[edytuj] - B -
- babrzysko - miejsce kąpieli dzików
- badylarz - samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz)
- badyle - kończyny jelenia, łosia
- barłóg - legowisko dzików, niedźwiedzi
- basior - dorosły samiec wilka
- basista - jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku
- biegi - nogi dzika
- bekowisko - okres, miejsce godów u danieli
- biała stopa - teren polowania całkowicie pokryty śniegiem
- bielenie - zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia
- bokobrody - kępki dłuższych włosów czuciowych, wyrastające na policzkach rysia, żbika
- breneka - potocznie o naboju i pocisku kulowym do broni śrutowej
- brok - nazwa określająca drobny śrut
- bródka - krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego
- bukowisko - okres godowy u łosi
- bulgot - głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków
- burknięcie- odgłos podrywającego się z ziemi do lotu jarząbka
[edytuj] - C -
- cewki - kończyny sarny
- chłyst - młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań
- chmara - stado jeleni, danieli, łosi i żubrów
- chyb - długa i gęsta szczecina na karku u dzika
- comber - część tuszy zająca i niektórych innych zwierząt łownych
- czarna stopa - teren bez pokrywy śniegu
[edytuj] - D -
- darniak - rogacz o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy
- dryling - trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf
- dwudziestka - myśliwska broń śrutowa kaliber 20
- dwunastka - myśliwska broń śrutowa kaliber 12
[edytuj] - E -
- ekspres - łamana, kulowa, dwulufowa broń myśliwska
[edytuj] - F -
- farba - krew zwierzyny
- fajki - kły wyrastające z górnej szczęki dzika
- fladry - sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki
[edytuj] - G -
- gach - dorosły samiec zająca
- gamrat - odyniec w okresie huczki
- gawra - zimowe legowisko niedźwiedzia
- ględzenie - głos wydawany przez łanię
- grandle - szczątkowe kły w górnej szczęce u jeleniowatych
- guzik - zwykle pierwsze poroże kozła
[edytuj] - H -
- haki - poroże kozicy
- huczka - okres godowy u dzików
[edytuj] - J -
- jaźwiec - borsuk
- jucha - krew niedźwiedzia
[edytuj] - K -
- kantak - pazur na tylnym palcu ptaka drapieżnego
- kęsy - zęby u drapieżników
- kiść - zakończenie ogona żubra
- kita - ogon lisa
- klapak - nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia
- klapanie - pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca
- klępa - samica łosia, łosza
- kniejówka - broń myśliwska o dwóch lufach - kulowej i śrutowej
- korkowanie - trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca
- kobylarz - bardzo duży wilk
- komora - klatka piersiowa u zwierzyny
- kopno - legowisko zająca w śniegu
- korona - zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg
- kot - zając
- kotlina - zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca
- koza - samica sarny
- kozioł - samiec sarny
- kraczajka - przenośna podpórka do broni
- krykucha - dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów
- kucharka - pierwsza kaczka przybywająca na zloty
- kulka - haczyk służący do patroszenia ptactwa
- kulkowanie - patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki
- kwadruplet - oddane cztery celne następujące po sobie strzały
- kwiat - ogon zwierzyny płowej i borsuka
- kwiatek - biała sierść na końcu ogona lisa
[edytuj] - L -
- lampy - oczy wilka
- latarnia - głowa wilka
- legawiec - wyżeł
- licówka - łania przewodniczka
- linia - szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym
- linijka - pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania
- lira - ogon cietrzewia
- liszka - samica lisa
- liściarka - zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma
- lizawka - urządzenie łowieckie instalowane w terenie, służące do wykładania soli dla zwierzyny
- loftki - gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki
- loty - skrzydła ptaków
- locha - samica dzika
- lustro, lusterko - jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona, talerz
[edytuj] - Ł -
- łałok - luźna, obwisła skóra podgardla żubra.
- łania - samica jelenia i daniela
- łańka - młoda łania, nie prowadząca cielaka
- łopaty - forma poroża łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami
- łopatacz - samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz)
- łosza - samica łosia, klępa
- łoszak - młody łoś
- łowiec - stara nazwa myśliwego
- łyżka - ucho zwierzyny płowej
[edytuj] - M -
- maiż - młody orzeł lub sokół którego zaczęto wprawiać do polowania
- marczak - młody zając urodzony w marcu
- medalion - trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia
- mięsiarz - nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy
- mikot - wabik używany do wabienia kozłów
- miot - kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym
- myłkus - samiec zwierzyny płowej o zniekształconym, zdeformowanym porożu
[edytuj] - N -
- nadoczniak - druga od czaszki odnoga w porożu jelenia
- naganka - naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku myśliwych
- narogi - jadalne narządy wewnętrzne u zwierzyny grubej
- niedolisek - młody lis
[edytuj] - O -
- oczniak - pierwsza od czaszki odnoga w porożu jelenia, daniela
- omyk - ogon zająca
- opierak - trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia
- organista - młody byk, pierwszy rozpoczynający rykowisko
[edytuj] - P -
- paśnik - drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej, szczególnie w okresie zimowym.
- parkoty - okres godowy u zajęcy
- parostki - poroże rogacza
- perły - charakterystyczne wyrostki kostne na porożu u jeleniowatych
- perukarz - kozioł o zdeformowanym porożu w formie narośli pokrytej scypułem
- pędzel - kiść dłuższych włosów u nasady penisa jelenia, muflona, dzika
- piastun - młody niedźwiedź, pozostający z matką do następnego roku
- pielesz - gniazdo ptaka drapieżnego
- pies - samiec lisa, borsuka, jenota
- płowa zwierzyna - sarny, daniele, jelenie i łosie
- podryw - sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa wypłaszanego przez samego strzelca
- pokot - ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków
- polano - ogon wilka
- pole - określenie wieku psa myśliwskiego - rok pracy psa
- ponowa - świeży śnieg
- posoka - farba, krew zwierzyny grubej
- posyp - paśnik dla kuropatw i bażantów formie daszku
- przelatek - dzik w drugim roku życia
[edytuj] - R -
- rapcie - racice dzika
- rogacz - samiec sarny
- rosochy - poroże łosia w formie łopat
- rozłoga - rozstaw poroża zwierzyny płowej
- róże - pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej
- rykowisko - okres, miejsce godów jeleni
[edytuj] - S -
- sadyba - koliba, kwatera myśliwska
- samura - samica dzika
- scypuł - owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże
- selekt - zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych
- sęki - rogowe palczaste odrosty na łopatach łosia i daniela
- siuta - samica sarny
- strzelba - śrutowa broń myśliwska
- strzyże - włosy u nasady nosa zająca
- suknia - sierść zwierzyny płowej i dzika
- szable - kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy
- szarak - zając
- szczwacz - osoba układająca harty i ogary
- szczwać - polować z hartami
- szesnastka - myśliwska broń śrutowa kaliber 16
- szlifowanie - czwarta ostatnia część pieśni godowej głuszca
- szpicak - młody samiec zwierzyny płowej o porożu w formie prostych tyk bez odnóg
- szydlarz - samiec u jeleniowatych o porożu bez odnóg
- sztucer - myśliwska broń kulowa
[edytuj] - Ś -
- ścinka - fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk.
- ślepia - oczy drapieżników
- ślimy - rogi muflona
[edytuj] - T -
- tabakiera - zakończenie gwizdu, nos u dzika
- troki - rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa.
- trzeszcze - oczy zająca
- turzyca - sierść zająca i królika
- tusza - ciało upolowanej zwierzyny grubej
- tuszka - ciało upolowanej zwierzyny drobnej
[edytuj] - U -
- ubić - trafić, upolować
- unosić - przyzwyczaić ptaka łowczego do przebywania na ręce sokolnika
[edytuj] - V -
- varmint - rodzaj sztucera z nieco cięższą, masywniejszą lufą, bez muszki i szczerbinki.
[edytuj] - W -
- wachlarz - ogon koguta głuszca
- wadera - samica wilka
- wiatr - węch u psa myśliwskiego
- dolny wiatr - charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przy ziemi
- górny wiatr - sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną
- warchlak - młody dziczek w pierwszym roku życia
- wieniec - poroże jelenia
- wietrznik - nos psa i zwierząt drapieżnych
- wnyk - pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika
- wycinek - dzik w trzecim roku życia
- wykot - narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona
- wyprzedzenie - zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia
[edytuj] - Z -
- zabawca - pies gończy, który nie mogąc odnaleźć tropu, głosi w jednym miejscu
- zestrzał - miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli.
- zierniki - oczy ptaków
- złom - gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie
[edytuj] - Ż -
- żmurek - lis o kasztanowym kolorze futra
[edytuj] Bibliografia
- Stanisław Hoppe, Polski język łowiecki, podręcznik dla myśliwych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; Warszawa 1980, ISBN 83-09-00173-8
