Giewont
Z Wikipedii
Współrzędne: 49°15'02" N 19°56'02" E
| Giewont | |
 Masyw Giewontu z Polany Strążyskiej |
|
| Państwo |  Polska, Europa |
| Pasmo | Tatry, Karpaty |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Giewont – masyw górski w Tatrach Zachodnich o długości 2,7 km.
Spis treści |
[edytuj] Topografia
Złożony jest z trzech części: Wielkiego Giewontu (1895 m n.p.m.), Małego Giewontu (1728 m n.p.m.) i Długiego Giewontu (1867 m n.p.m.). Pomiędzy Wielkim i Małym Giewontem znajduje się Giewoncka Przełęcz, z której opada cieszący się złą sławą (ponieważ ginie w nim wielu turystów, którzy zbaczają ze szlaku celem skrócenia sobie drogi z Giewontu) Żleb Kirkora. Do 2003 r. zginęło w ten sposób ponad 20 turystów[1]. Właściwy szczyt – Wielki Giewont – ma płn. ścianę wysoką na ok. 600 m. Długi Giewont ma ok. 1,3 km długości, a jego płn. ściana ma ok. 620 m wysokości względnej i na południe opada do Wielkiego Upłazu ścianami 40-80-metrowymi. W kierunku południowym zbocza Wielkiego Giewontu opadają do Kondrackiej Przełęczy.
Masyw Giewontu położony jest w obrębie Tatrzańskiego Parku Narodowego, między Doliną Bystrej, Doliną Kondratową, Doliną Małej Łąki i Doliną Strążyską. Oba wysokie szczyty Giewontu górują nad Zakopanem i są z niego znakomicie widoczne. Od strony północnej Giewont jest stromy i niedostępny, zbocza południowe są nieco łagodniejsze.
Między Wielkim a Długim Giewontem znajduje się głęboka przełęcz, zwana Szczerbą (1823 m n.p.m.), opada z niej Żleb Szczerby, jego środkowy fragment nazywany jest Śmietnikiem, ze względu na to, że znajdywano tam niezidentyfikowane ludzkie zwłoki, nierzadko już częściowo zmumifikowane. Na Wielkim Giewoncie znajduje się 15-metrowy żelazny Krzyż na Giewoncie, obiekt pielgrzymek religijnych, ale również niezwykle niebezpieczne miejsce w czasie burzy.
[edytuj] Geologia
Masyw Giewontu wchodzi w skład tzw. jednostki wierchowej utworzonej głównie przez skały parautochtoniczne. Sam masyw tworzą dwie płaszczowiny, starsza płaszczowina Czerwonych Wierchów i leżąca na niej młodsza płaszczowina Giewontu. Utwory płaszczowiny Czerwonych Wierchów występują tylko w dolnej partii Małego Giewontu, resztę masywu tworzy płaszczowina Giewontu. Masyw Giewontu budują skały osadowe, przede wszystkim wapienie i dolomity triasu oraz wapienie jury i kredy, jedynie na przełęczy Kondrackiej znajdują się skały metamorficzne – gnejsy i łupki biotytowe, będące zakończeniem dużej wyspy krystalicznej Goryczkowej ciągnącej się od Kasprowego Wierchu. Idąc od przełęczy Kondrackiej odsłaniają się najpierw lądowe Piaskowce z przeławiceniami mułowców i zlepieńców dolnego triasu. Odsłaniają się one w rejonie wyniesienia Szczyty. Powyżej są płytkomorskie dolomity najwyższej części dolnego triasu oraz płytkomorskie dolomity, z przeławiceniami wapieni środkowego triasu (wyłącznie anizyk, bez wyższej części tego piętra). W porównaniu do dolomitów dolnotriasowych skały te cechują się grubszymi ławicami. Wierzchołkowe partie południowych stoków Giewontu budują wapienie środkowej jury, a sam wierzchołek i wyższą część północnych zboczy tworzą wapienie jury górnej. Niższe partie zboczy północnych budują wapienie kredy z licznymi amonitami kredowymi. Podobną budowę ma Mały Giewont. Wszystkie warstwy osadowe zapadają pod kątem 80° na północ.
[edytuj] Historia i znaczenie
Najstarsze dokumenty wspominają o istnieniu już w XVI wieku kopalni miedzi Gyewant w Giewoncie. Nie zostało jednak do tej pory wyjaśnione ostatecznie pochodzenie nazwy góry. Nazwa góry wywodzi się prawdopodobnie z języka niemieckiego, od słowa Wand (ściana, skała). Pierwotna forma brzmiała zapewne Gewand (grupa skał) bądź Gähwand (stroma skała)[2]. Jednak wg Mariusza Zaruskiego podobnie, jak wiele innych nazw tatrzańskich nazwa góry pochodzi od nazwiska góralskiego – żyje do tej pory ród Giewontów[3].
Giewont to góra-symbol, której zarys często kojarzony jest z sylwetką śpiącego rycerza. Jedna z wersji legendy o rycerzach śpiących pod Tatrami, którzy obudzą się, gdy Polska znajdzie się w wielkim zagrożeniu, umiejscawia ich właśnie pod Giewontem. Istotnie, w ścianach Giewontu znajdują się liczne jaskinie. Najbardziej znane z nich, to: Jaskinia Juhaska, Kozia Grota, Dziura w Szczerbie, Dziura nad Doliną Strążyską[3].
Walery Eljasz-Radzikowski w 1880 r. pisał o Giewoncie: "Z każdej prawie chaty Giewonta widać, toteż słusznie mu się należy tytuł króla zakopiańskiego".
Przypisy
- ↑ Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2003, s. 151. ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Malec Maria: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, PWN, Warszawa 2003.
- ↑ 3,0 3,1 Na bezdrożach tatrzańskich. [dostęp 10 maja 2008].
[edytuj] Bibliografia
- M. Bac-Moszaszwilli: Tatry Polskie. Przewodnik geologiczny dla turystów. M. Gąsienica Szostak. Warszawa: Wyd. Geologiczne, 1990.
- Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2003. ISBN 83-915859-1-3.
- Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” S.c., 2006. ISBN 83-89580-00-4.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
 Masyw Giewontu-widok z Gubałówki |
 Giewont – widok z Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Zakopanem |
 Giewont – widok z Kasprowego Wierchu |
 Giewont widziany z Myślenickich Turni |
 Giewont od południowego wschodu |
 Widok na Giewont z Hawryłówki |
 widok z wyciągu na Butorowy Wierch |
 Giewont w "morzu chmur", widok z Kasprowego Wierchu |
