Głowa owada
Z Wikipedii
Głowę owada tworzy jednolita puszka głowowa. Po stronie dolnej występuje otwór gębowy w otoczeniu trzech par różnie ukształtowanych przysadek gębowych.
Głowa nie wykazuje segmentacji u postaci dojrzałych. W rozwoju zarodkowym głowa powstaje z 6 segmentów:
- arkonu wyposażonego w oczy złożone i oczy proste (z reguły od jednego do trzech)
- segmentu czołowego (antenalnego) z parą czułków
- segmentu wstawkowego bez przysadek
- segmentu żuwaczkowego z parą żuwaczek
- segmentu 1 pary szczęk, z członowatymi szczękami 1 pary
- segmentu 2 pary szczęk, z członowatymi szczękami 2 pary
[edytuj] Ułożenie głowy w stosunku do osi ciała
Ułożenie głowy owada w stosunku do podłużnej osi ciała może być:
- poziome - jest to tzw. układ prognatyczny, występujący u biegaczowatych
- prostopadłe - układ ortognatyczny, występujący u prostoskrzydłych
- równoległe - układ hipognatyczny, występujący u pluskwiaków różnoskrzydłych
[edytuj] Gębowe narządy owadów
Gębowe narządy owadów to odnóża głowowe przystosowane do pobierania pokarmu. W ich skład wchodzą:
A-gryzący, B-gryząco-liżący, C-ssący, D-kłująco-ssący, a-czułki, c-oko złożone, mx-maxillae, md-mandibulae, lb-labium, lr-labrum
- warga górna (labrum)
- para żuwaczek (mandibulae)
- para szczęk (maxillae) z głaszczkami
- warga dolna (labium) z głaszczkami.
Aparaty gębowe owadów odzwierciedlają różnorodność pobieranego przez nie pokarmu. W zależności od sposobu pobierania pokarmu rozróżnia się następujące typy budowy:
- gryzący (ortopteroidalny) - najbardziej pierwotny typ; inne powstały przez modyfikację tego typu. Składa się z:
- wargi górnej
- żuwaczek (szczęki I pary), które u drapieżnych są ostro zakończone, a u roślinożernych tępo zakończone
- członowanych żuchw (szczęki II pary), składających się z:
- kotwiczki
- pieńka
- żuwki wewnętrznej
- żuwki zewnętrznej
- głasczku żuchwowego
- wargi dolnej (zrośnięte szczęki III pary), składającej się z:
- podbródka
- brody
- języczków
- przyjęzyczków
- głaszczków wargowych
Spotykany jest u owadów drapieżnych, np. owady bezskrzydłe, chrząszcze, roślinożernych, np prostoskrzydłe oraz u wielu larw przed wykształceniem bardziej wyspecjalizowanego typu.
- gryząco-liżący (apoidalny) - uniwersalny typ aparatu gębowego występujący m.in. u pszczół miodnych i trzmieli. W odróżnieniu od innych owadów błonkoskrzydłych część ich aparatu gębowego przekształciła się w długi, owłosiony języczek zwany trąbką ssącą (proboscis), którym mogą wysysać nektar z kwiatów i pobierać wodę, ale zachowane silne żuwaczki pozwalają na gryzienie czy ugniatanie pokarmu albo innych substancji.
- ssący (lepidopteroidalny) - służy do pobierania pokarmu płynnego, np. nektar kwiatów (motyle). Rurkę ssącą tworzą silnie wydłużone, złączone żuwki zewnętrzne. Żuwaczki uległy redukcji. Warga górna (mała półkolista płytka) przylega do żuchwy.
- liżąco-ssący - dolna warga zakończona aparatem filtracyjnym służy do zlizywania i filtrowania pokarmu (mucha domowa)
- kłująco-ssący (hemipteroidalny) - wysoko wyspecjalizowany aparat umożliwiający wysysanie płynów z tkanek roślinnych (mszyce) lub zwierzęcych (wszy, pchły). Żuchwy stanowią nieczłonowane szczecinki tworzące rurkę ssącą i ślinową.
- tnąco-liżący (tabanoidalny) - występuje u niektórych muchówek, np. bąkowatych
- liżący (muskoidalny), składający się z:
- miękkiego, błoniastego dziobka
- ryjka
- tarcz oralnych, składających się z przekształconych głaszczków wargowych.
Wewnątrz tarcz oralnych znajduje się sieć kanalików służących do filtracji pokarmu. Żuwaczki uległy redukcji.
[edytuj] Bibliografia
Ułożenie głowy w stosunku do osi ciała i budowa aparatu gryzącego, liżącego i ssącego z: Entomologia stosowana pod redakcją B. Wilkaniec, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. A.Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2006 ISBN 83-7160-412-2
