Dolina Jałowiecka

Z Wikipedii

Dolina Jałowiecka, Jałowiecka Dolina (słow. Jalovecká dolina) – dolina walna w zachodniej części słowackich Tatrach Zachodnich. Jej wylot na wysokości 800 m n.p.m. znajduje się w miejscowości Jalovec na Liptowie. Dolna część doliny to głęboki jar o stromych zboczach i długości ok. 3 km. W górnej części dolina tworzy kilka rozgałęzień. Główny ciąg stanowi Bobrowiecka Dolina Liptowska, która ciągnie się pod szczyt Brestowej (1934 m) w grani głównej. Drugie główne odgałęzienie to Dolina Parzychwost ciągnąca się po Banówkę (2178 m, najwyższy punkt w otoczeniu doliny) i Pacholę (2167 m) – obydwa szczyty również znajdują w grani głównej. Mniejszymi odgałęzieniami są: Głęboka Dolina i Żleb pod Wałowiec. Rozpiętość pionowa doliny wynosi aż 1380 m.

Dolina zbudowana jest głównie z gnejsów i łupków krystalicznych. W górnych partiach północno-wschodniej części doliny spotyka się granitoidy, a w części zachodniej występują skały osadowe: dolomity i wapienie. Górna część doliny była zlodowacona. Po zlodowaceniach pozostało kilka kotłów lodowcowych. Jednym z nich jest położony pomiędzy Spaloną Kopą i Pacholą Głęboki Worek – najwyższe piętro Doliny Parzychwost. Ostatni lodowiec miał grubość ok. 110 m i długość ok. 4,3 km. W rejonie Kotlin (w pobliżu przełęczy Jałowiecka Palenica) w plejstocenie występowało zjawisko przepływu lodów poprzez główną grań w kierunku północnym (transfluencja lodowca).

Duże zróżnicowanie podłoża (zarówno skały osadowe, jak i krystaliczne) powoduje, że występuje tutaj bogata gatunkowo szata roślinna. W 1988 r. lasy zajmowały 44% powierzchni, kosówka 32%, a hale 24%. Od kiedy zaprzestano wypasu stopniowo zmniejsza się powierzchnia hal na korzyść lasów, a zwłaszcza kosówki, dawniej silnie przetrzebionej na potrzeby pasterstwa.

Jest jedną z najmniej znanych i rzadko odwiedzanych przez turystów tatrzańskich dolin. Dla turystów polskich opisał ją Ludwik Zejszner, który w 1835 r. wędrował tędy podziwiając „szczyty z wysokogórskim wejrzeniem”. Z Polaków prowadzili tutaj obserwacje także botanik Bolesław Kotula i fizjograf Antoni Rehman. Dzisiaj opuszczona dolina, niegdyś wrzała intensywnym życiem pasterskim. W 1925 r. wypasano w niej 1220 owiec, a oprócz tego źrebięta, woły i konie. Doliną prowadziła dość uczęszczana, kiepskiej jakości droga gospodarcza z Orawy na Liptów (przez przełęcz Palenica Jałowiecka). W dawnych wiekach prowadzono też tutaj prace górnicze (wskazują na to miejscowe nazwy topograficzne).

[edytuj] Szlaki turystyczne

– żółty od wylotu doliny (od Tatrzańskiej Magistrali) przez Rozdroże do Parzychwostu i Bobrowiecką Dolinę Liptowską na przełęcz Palenica Jałowiecka. Czas przejścia: 3:45 h, ↓ 3 h

– zielony od Rozdroża do Parzychwostu przez Głęboką Dolinę do Pośredniej Salatyńskiej Przełęczy. Czas przejścia: 3:35 h, ↓ 2:45 h

– niebieski od Rozdroża do Parzychwostu przez Dolinę Parzychwost na Banikowską Przełęcz. Czas przejścia: 3:35 h, ↓ 2:45 h

[edytuj] Bibliografia