Telefòn mobil
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Lo telefòn mobil o lo mobil o lo telefòn cellular es una mena de telefòn portatil que se connècta a una ret ràdio. Es aparegut e s'es generalizat lèu lèu dins la vida vidanta dempuei leis ans 1990.
Somari |
[Modificar] Denominacions en occitan
Maugrat que lei doas formas (mobil e cellular) son corrèctas, tecnicament seriá pus apropriat de dire telefòn cellular, ja qu'un telefòn sens fiu tanben es mobil dins lo sens estricte dau mot: se pòt mòure. Per còntra, lo mot cellular definís clarament lo tipe de tecnologia. Pasmens, lo tèrme de telefòn mobil (o mobil) es lo que s’utiliza abitualament dins la màger part dei lengas romanicas.
- Remarcas
- Tanben s'ausís la denominacion de telefonet: aqueu mot es ben format mai manca de precision perque pòt designar en fach tota mena de telefòn pichon, fixe o mobil.
- Una denominacion mai familiara es pega-aurelha.
- De tèrmes coma telefòn portable* e portable* son especifics dau francés. De lei transpausar en occitan, aquò separa l'occitan de l'usatge romanic generau.
[Modificar] Origina
Lo telefòn mobil es una combinason dau telefòn tradicionau e de la ràdio.
- Lo telefòn foguèt inventat per Alexander Graham Bell en 1876, e mai s'aquela atribucion es estada contestada recentament (vejatz telefòn).
- La comunicacion sens fiu a sei raiç dins l'invencion de la ràdio per Guglielmo Marconi, que patentèt lo primier aparelh de ràdio en 1896.
Lo concèpte d'una ret de ràdio cellulara l'inventèron en 1947 dins lei Laboratòris Bell, mai es en 1983 que ne fabriquèron lei primiers esquipaments ais Estats Units.
La ràdio cellulara consistís en una tecnica qu'ofrís la telefonia mobila en utilizant un espèctre electromagnetic.
[Modificar] Foncionament generau
L’us dau mot "cellular" per la telefonia mobila deriva dei doas estacions de basa, que lian a travèrs de la ràdio lei telefòns mobils amb lei contrarotladors d’estacions de basa: se dispausan coma una malha, en formant de cellulas (coma un brusc d’abelhas). D'aqueu biais, cada estacion de basa se situa dins un nos d’aquelei cellulas e assigna un grop de frequéncias pròprias de transmission e recepcion. Bòrd que lo nombre de frequéncias es limitat, amb aquela disposicion se pòt reütilizar lei meteissei frequéncias dins d'autrei cellulas (basta que sigan jamai adjacentas) per fin d’evitar d'interferéncias entre elei.
Lei telefòns mobils, en mai de servir per telefonar, an d'autrei foncionalitats que son de mai en mai nombrosas a dicha que la tecnologia avança e que de modèls novèus apareisson: SMS e MMS, camèra fotografica e vidèo, videofòn, agenda electronica, organizador, calculadoira, navigador per Internet, revelh... Una mena pron sofisticada es l'smartphone.
[Modificar] Rets (o malhums)
Basicament existisson dos tipes de rets (o malhums) de telefonia mobila:
- Ret de telefonia mobila analogica (TMA). Coma son nom o indica, dins aquela ret la comunicacion se realiza mejançant de senhaus de votz analogics, tant per via radioelectrica coma per via terrèstra. Dins sa primiera version foncionèt dins la benda radioelectrica de 450 MHz, puei foncionèt dins la benda de 900 MHz (en Espanha desconnectèron la ret de telefonia mobila analogica lo 31 de decembre de 2003).
- Ret de telefonia mobila numerica. Dins aquela ret, la comunicacion se realiza mejançant de senhaus numerics, çò que permet d'optimizar tant l'aprofechament dei bendas de radiofrequéncia coma la qualitat de transmission. Sei representants mai significatius dins lo domeni public son l'estandard GSM (telefonia de segonda generacion) e l'estandard UMTS (telefonia de tresena generacion). Fonciona dins lei bendas de 850/900 e 1800/1900 MHz. En 2004 s'arribèt a 1000 milions d'usatgiers dins lo Mond. I a un autre estandard numeric, present en America e Asia, nommat CDMA. Dins lo domeni privat e dins de servicis d'emergéncia coma la polícia, lei pompiers e leis ambulàncias, utilizan leis estandards Tetrapol e TErrestrial Trunked Radio (TETRA) dins de bendas de frequéncia diferentas.
Lei telefòns mobils, e lei rets dins lei qualas opèran, vàrian significativament en foncion dau provesidor e dau país. Dins aquò, totei lei mobils comunican entre elei mejançant de microondas electromagneticas passant per leis estacions de basa, que seis antenas son montadas sus de torres o d'edificis. Lei telefòns tenon un transceptor de poténcia bassa per transmetre e recebre lei votz e lei donadas vèrs e dempuei la cellula pus pròcha (normalament de 8 a 13 km de distància). Quand lo telefòn cellular s’amòda, se registra son identificador dins la ret per fin de l'avisar quand una sonada arriba. Lo telefòn bosca constantament lo senhau pus potent que pòt recebre deis estacions a son entorn. Se l’usatgier se desplaça a travèrs de cellulas divèrsas, lo mobil cambiarà automaticament de cellula per fin de mantenir lo senhau e pas pèrdre en ges de moment la comunicacion.
Leis estacions de basa an de transmissors de ràdio relativament pauc potents (entre 1 e 2 watts) qu'informan constantament lei mobils de son existéncia. Lo dialòg que mantenon amb lei terminaus mobils consistís en un flux de donadas numericas qu'incluson l'àudio numerizat (franc per lei rets analogicas comentadas çai sus). La tecnologia que permet aquela comunicacion depend dau sistèma que l’operador de servicis a adoptat. De costuma s’utiliza AMPS per lei rets analogicas e D-AMPS, CDMA2000, GSM, GPRS, EV-DO e UMTS per lei numericas. Cada operador dispausa d’una benda de frequéncia de ràdio unica.
