Joan Batista Fabre
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Joan Batista Fabre, abat, (que signava tanben, en francés, Jean baptiste Castor Fabre - Someire, lo 28 de mars de 1727 – Cèlanòva, 1783), de segur lo màger escrivan occitan deu sègle XVIII, autor deu famós roman Joan-l’an-pres, e d’ua abondosa òbra anant deu burlesc a çò de mei erudit. Que ho un actor actiu dens las discussions filosoficas deu son temps e un detractor de Voltaire.
Somari |
[Modificar] Vita
L’abat Fabre qu’èra gessit d’un mitan au còp intellectuau e praube. Lo son pair, Claudi Fabre, originari de Montpelhièr qu’èra regent a Someire on vadó Joan Batista, mentre qui la soa mair e hasèva çò medish a l’escòla de hilhas. Praube a capdet, que ho tonsurat a l’etat de 12 ans e aus 18 qu’estudiè en çò deus jesuitas de Montpelhièr. En 1751 qu’èra au seminari de Nimes per estar ordonat lo 27 de mai de 1752 en la glèisa deus Penitents d'aquesta ciutat. Lo 20 de gener de 1755 qu’èra vicari d’Aubais puish de la Vaunaja. Enter 1755 e 1756 que ho curat a Vic la Gardiòla, a Miraval puish a Castèlnòu en 1756. Que dehenó la soa tèsi de filosofia a Montpelhièr e arron que'u nomen professor de retorica au Collègi Reiau de Montpelhièr, institucion qui remplaçava l’escòla deus jesuitas horabandits pauc avant, çò qui èra l’encausa de vivas tensions au Clapàs. Dens aqueth contexte tienut, non demorè pas longtemps professor e que tornè estar curat a Crès, Sant Miquèu de Montels e Cèlanòva. Durant la soa vita que muishè ua grana afeccion peu son nebot qui’s hasó aperar Chivalier de Sant Castor. Lo quite Joan Batista qu’ensagè d’anoblir lo son nom en Favre de Sant Castor per l'ajudar. Lo "chivalier" que's causí l’aute camin deus capdets : que’s hasó militar e que desapareishó de l’istòria en America en bèth deishar la soa hilha, Adelaïda, au suenh de l’onco abat.
[Modificar] Òbra
A maugrat de la soa importància per la literatura occitana, l’òbra en òc de l’abat non ho pas estampada avant lo sègle XIX (en francés, au contra, qu'estampé Acidalie ou la Fontaine de Montpellier suber l'inauguracion de l'aqueduc deus Arcèls). Durant la soa vita, la resta de la soa òbra que circulè en forma manescrita.
Tau com la soa òbra en occitan, l'òbra en francés qu'ei abondosa; ne cau destacar ua ataca contra Voltaire : Réponses précises au prétendu licencié Zapata.
Que compausè tanben en latin.
En occitan, Lo Sèti de Cadarossa (òbra burlesca) que conegó succès deus grans quan ho estampat a la debuta deu sègle XIX. Burlesques tanben que son L'Odissèa travestida e L'Eneïda de Celanòva. L'abat que compausè tanben mantua pèça peu teatre com ne son las soas comedias L'Opèra d'Aubais (suu tema deu maridatge forçats) e Lo Tresaur de la Substanciacion.
De segur, la soa òbra màger qu'ei Joan-l’an-pres, e aquò tan per la soa fòrma (qu'avem pauc de novelas en pròsa escritas en occitan per aquesta epòca), l'estil de l'autor, lo son humor, los sons messatges filosofics e mei que mei per'mor deus espiars especificament occitans deu narrator omnicient (un deus purmèrs de la literatura occitana modèrna) e deu protagonista (qui non son pas la medisha persona).
[Modificar] Critica
Robèrt Lafont qui l'apera lo "curat umanista" que soslinha las soa paradòxas: simpatia peu pòble e recerca de l'empara deus rics e poderós, estil e umor volterian en bèth estar antivolterian, erudit qui's trufa de l'erudicion... Joan l'an-pres qu'illustra hèra plan aquestas paradòxas estant que's trufa au còp deu pòble e de la noblessa (e mei que mei deu son paternalisme e deu son mesprés de cap au pòble). La soa grana contribucion filosofica com autor umanista e occitan que ho dilhèu de contestar l'espiar estret e l'idealisme de las Lutz francesas de cap a un monde qui demora complexe a maugrat de las bonas intencions normalizairas deus filosòfs.
[Modificar] Bibliografia
- Barral, Peire. J.-B. Favre: sa vie, son œuvre;essai sur le burlesque dans la littérature occitane. Montpelhièr, Universitat Paul Valéry, 1971. Los escrits de Peire Barral que son fondators dens las critica modèrna de l'òbra de l'abat).
- Gardy, Felip. Lectures de Jean-Baptiste Castor Fabre. Montpellier : Revue des Langues Romanes, 1987.
- Leroy Ladurie, Emannuel. L’argent, l’amour et la mort en pays d'oc (analisi antropologic de l'òbra de Fabre precedit deu texte deu roman dens la soa grafia originau acompanhat de l'arrevirada de Gardy). Paris : Seuil, 1980.
Love, death, and money in the Pays d'oc. New York : Braziller, 1982 (dab l'arrevirada en anglés de la traduccion francésa de Gardy).
- Rotland Pecot. Agach occitan, « Joan Batista Fabre » (61-66). Gap : Universitat de Montpelhièr, 2004.
