Mesosyklon
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Ein mesosyklon er eit stort område med ein spiralforma vertikal luftstraum, vanlegvis knytta til dei stigande luftrørslene til superceller i samband med torevêr. Uvêr som har utvikla mesosyklonar har ofte kraftig vind ved bakken og kraftig hagl. I tillegg er dei ofte nært knytta opp mot danninga av tornadoar.
Innhaldsliste |
[endre] Definisjon
I ein mesosyklon roterar den stigande lufta på veg oppover (vanlegvis, men ikkje alltid syklonsk), og er som oftast knytta til lokale lågtrykksområde innafor eit kraftig torevêr. Skalaen på fenomenet er vanlegvis mindre enn synoptisk skala (hundrevis av kilometer) og større enn liten skala (hundrevis av meter), og blir kalla mesoskala. Vanlegvis har rotasjonen ein diamaeter på 5-15 km, og roterar vanlegvis same retning som eit vanleg lågtrykk (mot klokka på nordlege halvkule).
[endre] Identifisering
Mesosyklonar kan ein lettast sjå ved å bruke ein Doppler radar. Ofte finn ein mesosyklonane på høgre bakside av superceller og bygelinjer, og området skil seg ofte ut som eit «krokaktig ekko» («hook echo») på radarbilete, fordi toreskya formar seg som ein krok i område der mesosyklonen oppstår.
Visuelt kan ein sjå ein mesosyklon når skybasen har roterande rørsler. Ein tornado vil òg vere eit teikn på mesosyklon.
[endre] Korleis dei oppstår
Mesosyklonar oppstår sannsynligvis ved at endringar av vindstyrke og/eller retning med høgda (vindskjer) får lågare deler av atmosfæren til å rotere, som vist på figur 1. Den konvektive stigande lufta i toreskya vippar så denne rotasjonen vertikalt (frå å vere parallell med bakken, til å stå normalt på bakken), som vist på figur 2. Dette får igjen dei stigande luftrørslene til å rotere (figur 3).
Når dei stigande luftrørslene roterar, kan det bli danna ei roterande sky som synk ned frå mesosyklonen. Når denne roterande skya synk under skybasen til toreskya kan det oppstå eit «traktforma nedheng». Dette er det første stadiet i utviklinga av tornadoar.
Ein meiner at mesosyklonar er ein av dei viktigaste faktorane for å få danna kraftige tornadoar. Doppler radarar er den beste metoden ein har for å kunne oppdage mesosyklonar.
Ein annan måte å sjå utviklinga av mesosyklonar og tornadoar på er å tenkje seg ei stor roterande toresky. Tornadoar blir vanlegvis danna når torevêret er på sitt kraftigaste og uvêret byrjar å avta. Dette kjem av at momentum og vakum som er bygd opp av dei store luftmassane som stig til toppen av troposfæren skapar ein sugerøyreffekt nær bakken. Når dei stigande luftrørslene i skya er i ferd med å gje seg, vil små lommer av varm luft som er igjen ved bakken stige opp i skya. Vakumeffekten som blir skapt når den varme lufta ved bakken er i ferd med å forsvinne fører til at skybasen av toreskya blir sugd ned mot bakken. Når den varme lufta er borte, vil toppen av toreskya og den roterande skybasen suge til seg luft frå eit område med diameter 1 km eller mindre nær bakken, og ein tornado oppstår. Visst torevêret får tilgang på varm luft framfor uvêret, kan den halde tornadoen i gong ei god stund, men visst det blir heilt slutt på varmlufta vil utviklinga stoppe opp og uvêret døy ut.
| Syklonar og antisyklonar |
|---|
| Ekstratropisk syklon — Mesosyklon — Polarsyklon — Polart lågtrykk — Subtropisk syklon — Tropisk syklon |
