Milieubeweging

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Met de milieubeweging wordt het geheel van activiteiten en organisaties aangeduid die zich bezig houden met bescherming van natuur en milieu.

Inhoud

1 Stromingen
2 Onderwerpen
3 Achterban
4 Gerelateerde onderwerpen
5 Bronnen
6 Externe links

[bewerk] Stromingen

In Nederland wordt de milieubeweging vaak ingedeeld in groen en grijs, waarbij de groene organisaties zich vooral richten op natuurbescherming en de grijze organisaties op milieubescherming. Een andere indeling legt niet de nadruk op het object maar op de strategie, levensbeschouwing of maatschappijvisie. Binnen de mileubeweging bestaan groepen die een radicale verandering van de samenleving willen en vergaande acties niet schuwen, naast groepen die de samenleving slechts marginaal willen aanpassen en een heel voorzichtige strategie voorstaan. Weer anderen proberen niet via actie maar via eigen voorbeeldpraktijken te laten zien hoe een natuur- en milieuvriendelijke samenleving eruit kan zien. Het onderscheid tussen deze benaderingen is niet altijd scherp. Binnen het rijke palet aan natuur- en milieuorganisaties bestaan allerlei meng- en tussenvormen.

[bewerk] Natuurbescherming

Nederland kent een lange geschiedenis van natuurbescherming. De wortels van de natuurbescherming liggen in de tweede helft van de 19de eeuw. Omstreeks 1900 werden onder meer de Vereniging Natuurmonumenten, de Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Vogels en de Nederlandse Natuurhistorische vereniging opgericht. De grondleggers van de natuurbescherming in Nederland zijn Eli Heimans en Jac. P. Thijsse. De verenigingen zagen de oprukkende verstedelijking en de rationalisatie van de landbouw als de voornaamste oorzaken van de aantasting en de verdwijning van natuurgebieden. Om deze ontwikkeling tegen te gaan, hielden ze zich met name bezig met het aankopen en beschermen van natuurgebieden. De verenigingen kenmerkten zich aanvankelijk door een apolitiek en elitair karakter en waren nauwelijks gericht op het beïnvloeden van het overheidsbeleid.

De natuurbescherming richt zich op het veilig stellen en onderhouden van natuur, belangrijke begrippen daarbij zijn biodiversiteit en rentmeesterschap. De mens wordt gezien als verantwoordelijk voor de natuur, maar niet per se als onderdeel van de natuur. Internationaal wordt deze laatste stelling echter meer en meer verlaten. Men begint zich immers te realiseren dat ook de mens een onderdeel van de natuur is. Enerzijds hangt het menselijk voortbestaan af van de natuur, anderzijds hebben mensen er - een vaak negatieve - impact op. Het begrip duurzaam gebruik vindt hier zijn oorsprong. Naast het conserveren (en maken) van natuur, zijn ook educatie en voorlichting belangrijke doelen van natuurbeschermers.

Naast de genoemde natuurbeschermingsorganisaties zoals Vereniging Natuurmonumenten, zijn er in Nederland vooral omstreeks 1930 en 1970 nog vele andere ontstaan zoals de twaalf Provinciale Landschappen, het NIVON en het IVN (Instituut Voor Natuurbeschermingseducatie). Op internationaal niveau zijn Greenpeace en het Wereld Natuur Fonds belangrijke organisaties.De meeste natuurorganisaties zijn niet op maatschappijverandering gericht en voeren geen radicale acties. Alleen kleine groepen voeren bijvoorbeeld bezettingen uit van bedreigde gebieden, zoals in Limburg toen een bos gekapt moest worden om vliegtuigen meer ruimte geven.

[bewerk] Grijze milieubeweging

In Nederland komt de grijze milieubeweging, net als andere sociale bewegingen, pas goed van de grond in het begin van de jaren 1970. Mensen organiseerden zich op grond van een gemeenschappelijk onbehagen: de zorg om een vervuild leefmilieu. Vaak was de slechte milieukwaliteit aan den lijve voelbaar, zoals in de industriegebieden bij Amsterdam en in het Rijnmondgebied. Allerlei actiegroepen werden opgericht, zoals het Centraal Actiecomite Rijnmond in de Rijnmond, de Lastige Zwanenburger bij Schiphol en het comité Smeerpijp Neen in Groningen, alle bedoeld om vervuiling of overlast tegen te gaan en te voorkomen.

De inhoudelijke ideeën over de oorzaken en de mogelijke oplossingen van de milieuproblemen waren in die tijd vooral gebaseerd op buitenlandse boeken. In 1962 publiceert Rachel Carson het boek Silent Spring, over de gevolgen van het gebruik van pesticiden en vooral DDT voor de natuur, met name voor vogels. Dit boek wordt -samen met boeken als “The population bomb” van Ehrlich (1968), “Zilveren sluiers, verborgen gevaren” van Briejèr (1969) en het rapport van de Club van Rome “Limits to growth” (1972)- gezien als het beginpunt van de grijze milieubeweging.

Vanaf de jaren negentig is bij de grijze milieubeweging duurzame ontwikkeling (sustainable development) een centraal begrip. De menselijke samenleving wordt gezien als onderdeel van de kringloop in de natuur. Om de samenleving duurzaam te maken zijn maatschappelijke veranderingen nodig. Sommige groepen gaan daar heel ver in. Deze grijze milieubeweging voelt zich daardoor verwant met andere stromingen die maatschappelijke veranderingen nastreven, zoals de vredesbeweging en de mensenrechtenbeweging.

Door delen van de beweging zijn nieuwe, controversiëlere strategieën geïntroduceerd, vooral door de anti-kernenergiebeweging. De eerste grote acties in Nederland richtten zich tegen de kerncentrale in Borssele en de geplande opwerkingsfabriek kweekreactor Kalkar (die uiteindelijk nooit in gebruik werd genomen). In dezelfde tijd (1972) werd het rapport van de Club van Rome gepubliceerd. In deze tijd werden in Nederland o.a. Milieudefensie en Aktie Strohalm opgericht, die eveneens een duidelijke maatschappij visie hadden, maar kozen voor minder radicale methoden. De al genoemde internationale organisatie Greenpeace stamt uit deze tijd. Deze koos juist wel voor radicale acties; eerste actie van Greenpeace vond plaats in 1971 en was gericht tegen een voorgenomen atoomproef van de Verenigde Staten op het eilandje Amchitka voor de kust van Alaska.

[bewerk] Ecologische beweging en kleinschaligheid

Een van de stromingen die een eigen expliciete levensbeschouwlijke visie heeft is de ecologische beweging. Uitgangspunt van deze stroming is dat de aarde als geheel een ecosysteem is, en dat de mens een gelijkwaardig of zelfs ondergeschikt onderdeel van dit systeem is. Dit gaat terug op de Gaia-hypothese van James Lovelock. Bovendien wil de beweging een samenleving op basis van ecologische principes. Het is dus ook een maatschappelijke stroming, aangeduid als ecologisme - in de traditie van andere stromingen zoals het liberalisme en socialisme. Het ecologisme is verwant met bepaalde stromingen binnen het anarchisme en andere vormen van kleinschaligheidsdenken. De meer recente filosofische aspecten van het ecologisme worden in het Engels ook wel aangeduid als deep ecology tegenover de shallow ecology stroming die minder omvattend en filosofisch gegrondvest is en meer op concreet milieubehoud is gericht.

Sommige organiaties zoals De Kleine Aarde te Boxtel proberen echter toch elementen van het ecologistische gedachtegoed in de praktijk te brengen door kleinschalige technologie te ontwikkelen.

[bewerk] Onderlinge verhoudingen

De verschillende stromingen hebben soms tegenstrijdig doelen en middelen maar vaak ook niet. Veel sympathisanten ondersteunen zowel groene als grijze organisaties, en kunnen zowel met meer maatschappijgerichte of radicale als gematigde organisaties sympathiseren. Groene gematigde organisaties als Natuurmonumenten en Wereldnatuurfonds zijn in Nederland verreweg het grootst in ledenaantal en financiële middelen. In Nederland zijn op provinciaal en nationaal niveau samenwerkingsverbanden ontstaan tussen verschillende typen organisaties, zoals de Milieufederaties en de Stichting Natuur en Milieu.

[bewerk] Internationale samenwerking

Milieu (en vooral natuur-)organisaties hebben al vroeg de noodzaak van internationale samenwerking ingezien. Al rond 1900 hadden diverse Europese en Amerikaanse organisaties contact en werden de eerste internationale afspraken gemaakt. In 1948 verrees de International Union for the Protection of Nature (IUPN), die in 1956 de naam wijzigde in de International Union for Conservation of Nature and Natural Resources IUCN. Inmiddels zijn hierbij vele honderden organisaties aangesloten. Van recenter datum zijn WWF en Greenpeace met tientallen nationale vestigingen. Milieudefensie is aangesloten bij de meer federatief georganiseerde Friends of the Earth International.

[bewerk] Kritiek

De milieubeweging heeft echter ook te maken met kritiek. Zo zijn er publicaties verschenen van o.a. Julian Simon, Bjørn Lomborg en Karel Beckman die stellen dat de milieubeweging overdrijft. Ook de kleine maar actieve Nederlandse Stichting HAN onderschrijft dit. Ze bestempelen de boodschap van de milieubeweging als onnodig doemdenken.

Ook stellen critici dat acties van de milieubeweging soms ten koste gaan van mensen in de Derde Wereld. De milieubeweging voerde bijvoorbeeld sinds de jaren 70 actie tegen het gebruik van de pesticide DDT in ontwikkelingslanden omdat het schade voor de natuur zou opleveren. Critici stellen niet alleen dat de risico's van het gebruik van DDT voor het milieu sterk worden overdreven, maar dat het verbod op DDT aan tientallen miljoenen mensen in de Derde Wereld het leven heeft gekost. DDT is namelijk ook verreweg het meest effectieve middel tegen malaria. Door het verbod op DDT dat door acties van de milieubeweging werd ingevoerd, zijn tientallen miljoenen mensen in ontwikkelingslanden volstrekt onnodig aan malaria overleden. Pas in 2006 werd door de WHO toegezegd weer DDT-gebruik toe te staan.

[bewerk] Onderwerpen

Milieuorganisaties houden zich met een breed scala aan onderwerpen bezig. De hier genoemde onderwerpen overlappen elkaar gedeeltelijk.

[bewerk] Achterban

De aanhang van natuur- en milieubeschermingsorganisaties in Nederland is traditioneel erg groot. In totaal hebben zij meer dan vier miljoen leden en donateurs, wat vergeleken met andere landen zelfs in absolute aantallen al erg hoog is. In relatie tot het aantal inwoners of huishoudens is de aanhang voor natuur- en milieubescherming in Nederland de grootste ter wereld: meer dan de helft van de huishoudens is lid of donateur van een of meer organisaties. De actieve betrokkenheid is echter gering.

Door het programma Vroege Vogels van de VARA wordt sinds 1991 bijgehouden hoe groot de aanhang is van landelijke 'groene' organisaties (milieugroeperingen, natuurbeschermingsorganisaties en dierenbeschermingsorganisaties). Ongeveer 100.000 mensen in Nederland zijn lid van meerdere organisaties en worden hierin dubbel geteld. Daartegenover staat dat in veel gezinnen het lidmaatschap een gezinsabonnement vormt en ook veel mensen lid zijn van een plaatselijke 'groene' organisatie, wat volgens Goos Eilander, directeur van Bureau Trendbox dat de tellingen uitvoert voor Vroege Vogels, het percentage Nederlanders dat is aangesloten op bijna 60% zou brengen.

Top 10 Nederlandse 'groene' organisaties naar aanhang
#	Naam	Leden
#	Naam	2007	2006	2005
1	Wereld Natuur Fonds	935.000	920.000	905.000
2	Natuurmonumenten	881.000	873.000	895.000
3	Greenpeace	570.000	580.000	580.000
4	De Dierenbescherming	197.383	194.483	201.723
5	IFAW (NL)	193.755	190.497	186.417
6	Vogelbescherming	137.350	130.331	123.113
7	World Society for the Protection of Animals (NL)	96.122	65.473	65.154
8	Milieudefensie	94.384	91.577	86.738
9	Stichting AAP	89.109	86.116	85.135
10	Zeehondencrèche Lenie 't Hart	59.614	57.523	55.259
-	Provinciale Landschappen daarvan: - Zuid-Hollands Landschap - Landschap Noord-Holland - Het Geldersch Landschap c.s. - Het Brabants Landschap - It Fryske Gea - Het Utrechts Landschap - Het Limburgs Landschap - Het Groninger Landschap - Het Drentse Landschap - Het Zeeuwse Landschap - Landschap Overijssel - Het Flevolandschap	305.711 56.439 44.397 42.664 33.520 24.075 23.155 17.888 16.964 15.010 11.369 10.528 9.702	297.857	302.541

	Totaal	4.083.910	4.011.238	4.018.476
Bron: Vroege Vogels 2007, 2006 en 2005 Aantallen betreffen zowel leden als donateurs.

[bewerk] Gerelateerde onderwerpen

[bewerk] Bronnen

HEIJDEN, H.A. VAN DER 2000: Tussen aanpassing en verzet:. Milieubeweging en milieudiscours (Amsterdam).

[bewerk] Externe links

Categorieën: Milieu | Vereniging | Ecologisme

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.