Marten Toonder
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Marten Toonder (Rotterdam, 2 mei 1912 – Laren, 27 juli 2005) was een belangrijk Nederlands stripauteur. Hij kreeg grote bekendheid als schrijver en tekenaar van Heer Bommel en Tom Poes. Hij was tevens de broer van schrijver Jan Gerhard Toonder.
Inhoud |
[bewerk] Leven
Marten Toonder werd geboren te Rotterdam. Hij maakte kennis met strips door de comics die zijn vader Marten Toonder Sr., die zeekapitein was, uit de Verenigde Staten van Amerika meenam. Na zijn HBS-tijd maakte hij met zijn vader een zeereis naar Argentinië, waar hij in 1931 de Disney-striptekenaar Dante Quinterno ontmoette, die hem inspireerde zelf ook strips te gaan tekenen. Hiervoor ging hij naar de Rotterdamse kunstacademie, maar die verliet hij al snel weer.
In 1935 trouwde hij met Alfine Kornélie Dick, oorspronkelijk een buurmeisje uit zijn jeugd, die als Phiny Dick zelf strips heeft getekend en geschreven; ook maakte ze teksten bij de tekeningen van haar man voor de strip Kappie.
Hij richtte Toonder Studio's op, een bedrijf dat films en reclame produceert. In 1964 verhuisde Toonder met zijn vrouw naar Greystones, in Ierland, om zich geheel te wijden aan het striptekenen. Hij bemerkte tot zijn verbazing dat het Ierse landschap erg leek op dat wat hij al jaren in zijn Bommel-strips had getekend.
De stad Rotterdam heeft hem in .... de Wolfert van Borselenpenning toegekend.
Phiny overleed in 1990, en in 1996 trouwde hij opnieuw, met de componiste Tera de Marez Oyens, die later dat jaar overleed. Sindsdien woonde hij weer in Nederland, en wel in het Rosa Spier Huis te Laren.
Toonder overleed op 93-jarige leeftijd in zijn slaap.
[bewerk] Werken
In 1938 verscheen in een Zweedse krant voor het eerst een strip van hem. Vanaf 1941 verschenen in De Telegraaf de zogeheten stripromans die Toonder het meest bekend hebben gemaakt, met als hoofdpersonen Tom Poes en Olivier B. Bommel. De striproman heeft een eigen, karakteristiek formaat: een bladzijde tekst met een paginabrede band van plaatjes erboven, geen tekstballonnen. Hierdoor wordt de aandacht bij de plaatjes niet afgeleid door tekstballonnen en krijgt de tekst een eigen leven. Er zijn 177 Bommelverhalen als striproman verschenen, later meerdere keren opnieuw uitgebracht in boekvorm. Ze worden meestal aangeduid met de term "dagbladstrips". Daarnaast zijn ook verhalen verschenen als gewone strip in o.a. stripweekblad Donald Duck.
De beste verhalen kenmerken zich door subtiele humor en een min of meer verborgen maatschappijkritiek (bijvoorbeeld in het verhaal De Bovenbazen, het monster Trotteldrom, het huilen van Urgje, het nieuwe denken, de bevrijding van Sollidee). Ook kennen ze een bijzonder taalgebruik. Woorden als denkraam en minkukel werden ook buiten de strips van Toonder bekend.
In Oisterwijk heeft van 1955 tot 1959 een miniatuur-Rommeldam bestaan waaraan ook Toonder heeft meegewerkt, zie Rommeldam.
Een aantal van de Bommelverhalen zijn als tekenfilm uitgebracht, maar deze waren niet erg succesvol. De tekenfilms hadden wel de grollen, maar misten de subtielere humor die uit de verhalen spreekt. Een uitzondering is de film Als je begrijpt wat ik bedoel. Deze film kreeg een compliment van Walt Disney en Warner Bros.
Andere series van stripverhalen van Toonder zijn:
- De verhalen van Panda en zijn tegenspeler, de gentleman-oplichter Joris Goedbloed.
- Koning Hollewijn
- Kappie
In december 2005 verscheen het boek (met dvd) De Tao van Toonder van Frank Hartingsveld bij uitgeverij Panda, die ook zijn volledige werk aan het uitbrengen is. In dit boek wordt de levensfilosofie van Toonder uiteen gezet aan de hand van zijn uitspraken in interviews. Na een geschil over auteursrechten werd in 2006 een rechterlijk verkoopverbod van kracht voor De Tao van Toonder.
December 2007 verscheen een studie naar occulte invloeden in het werk van Toonder, Heer Bommel en het para-abnormale, over de magie in de Bommelsaga, van de hand van Willem Venerius. De schrijver kreeg hiervoor de medewerking van Eiso Toonder.
In 1992 ontving Toonder de Tollens-prijs voor zijn hele oeuvre.
[bewerk] Taal
Veel van de zegswijzen uit de verhalen zijn deel geworden van de Nederlandse taal.
Enkele van de meest gebruikte neologismen zijn: denkraam, grootgrutter, zielknijper, Mallerd! en minkukel. Nieuwe uitdrukkingen zijn onder andere: kommer en kwel, als je begrijpt wat ik bedoel, een eenvoudige doch voedzame maaltijd en verzin toch eens een list!
[bewerk] Standbeeld
Op 2 mei 2002 werd het standbeeld Ode aan Marten Toonder onthuld op het Binnenrotteplein voor de Centrale Bibliotheek aldaar.[1] Het bronzen en granito beeld is 6 meter hoog en werd ontworpen door kunstenaarsgroep de Artoonisten.
[bewerk] Bibliografie
[bewerk] Autobiografisch
- Vroeger was de aarde plat (autobiografie deel I, 1912-1939) (1992)
- Het geluid van bloemen (autobiografie deel II, 1939-1945) (1993)
- Onder het kollende meer Doo (autobiografie deel III, 1945-1965) (1996)
- Tera (epiloog 1998) (1998)
[bewerk] Tom Poes- en Bommelverhalen
1941 : |
|
1942 : |
|
1943 : |
|
1944 : |
|
1947 : |
|
1948 : |
|
1949 : |
|
1950 : |
|
1951 : |
|
1952 : |
|
1953 : |
|
1954 : |
|
1955 : |
|
1956 : |
|
1957 : |
|
1958 : |
|
1959 : |
|
1960 : |
|
1961 : |
|
1962 : |
|
1963 : |
|
1964 : |
|
1965 : |
|
1966 : |
|
1967 : |
|
1968 : |
|
1969 : |
|
1970 : |
|
1971 : |
|
1972 : |
|
1973 : |
|
1974 : |
|
1975 : |
|
1976 : |
|
1977 : |
|
1978 : |
|
1979 : |
|
1980 : |
|
1981 : |
|
1982 : |
|
1983 : |
|
1984 : |
|
1985 : |
|
1986 : |
|
1987 : |
|
1988 : |
|
1989 : |
|
1990 : |
|
1995 : |
|
1998 : |
|
[bewerk] Bewerkingen
Vanaf 5 februari 2007 wordt een hoorspel uitgezonden op Radio 6, Radio 4 en Radio 1, onder regie van Peter te Nuyl. Het bestaat uit 75 verhalen in 440 afleveringen van een kwartier, waaronder de 48 verhalen die Marten Toonder zelf zijn beste vond.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Radio-interview Marten Toonder
- Marten Toonder Verzamelaars Club
- Museum De Bommelzolder
- Dossier Marten Toonder (1912-2005) (Koninklijke Bibliotheek)
- Overzicht stripfiguren en verhalen
- Hoorspelserie Bommel
- Stichting Het Toonder Auteursrecht-Erfdeel
Referenties: |