Koninklijke Tichelaar Makkum
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Koninklijke Tichelaar Makkum is een Nederlandse onderneming op het gebied van aardewerk gevestigd in Makkum. Na aanvankelijk bakstenen en later aardewerk en tegels te hebben geproduceerd richt het bedrijf zich sinds 1890 op ambachtelijk sieraardewerk. Omdat de onderneming in Makkum steeds keramiek heeft gemaakt, wordt Koninklijke Tichelaar Makkum beschouwd als een van de oudste bedrijven in Nederland. In 1960 verkreeg de onderneming het predicaat "Koninklijk" naar aanleiding van het 300-jarig bestaan. Uit later onderzoek bleek dat men al eerder actief was. In 1994 werd op basis van resultaten van historisch onderzoek het 400-jarig bestaan gevierd. In 2007 is documentatie gevonden die zou aantonen dat al in 1572 stenen werden gevormd, want op een Spaanse kaart uit 1572 staat aldaar een veldoven of bricaría (Spaans voor een meiler of steenfabriek) getekend !
Freerk Jans Tichelaar kocht in 1689 de ene en vervolgens in 1694 de andere helft van de fabriek. Sindsdien is het een familiebedrijf. Tichelaars die door de eeuwen heen het bedrijf hebben geleid, zijn:
Pieter Jelmers tot 1869
Jelmer Pieters Tichelaar 1831-1911 (1869-1899)
Jan Pieters Tichelaar 1835-1919 (1869-1899)
Pieter Jans Tichelaar 1868-1913 (1900-1913)
Jan Pieters Tichelaar 1893-1981 (1913-1963)
Pieter Jan Tichelaar (1963-1985)
Cees van Zeumeren/Pieter Jan Tichelaar (1985-1994)
Jan Tichelaar (1994-heden)
Gedurende de achttiende en negentiende eeuw werden in de gleibakkerij voornamelijk schotels voor dagelijks gebruik en tegels vervaardigd. Omstreeks 1865 verminderde de vraag naar schotels. De broers Jelmer en Jan brachten een drastisch vernieuwingsproces op gang, waardoor het bedrijf kon worden voortgezet als fabriek voor sieraardewerk. Het bedrijf bleef door de eeuwen heen vasthouden aan de oude werkwijze, waarbij wordt gewerkt met een lokaal afgegraven klei, die na de eerste keer bakken wordt bedekt met een witte, dekkende tinglazuur: de Majolica techniek. In 1882 werd het gebruik van gipsvormen geïntroduceerd waarmee het assortiment sieraardewerk groter werd.
De grondstof was geel- of roodbakkende zeeklei in het Westen van de provincie Friesland in ruime mate aanwezig. Tichelaar koopt nu duitse klei bij maar graaft ook in eigen beheer de klei af. De klei wordt met mergel gemengd in de aardewasserij en vervolgens in een kelder vorstvrij opgeslagen. Kort voor de verwerking wordt de klei nog eens duchtig gekneed en gemengd. Daarna wordt op grootte gesneden of gestanst. Na het drogen wordt het gebakken tot biscuit, rauw goed genoemd, dat vervolgens aan de voorzijde met wit wordt bedekt. Aan de achterkant krijgen de schotels een laag kwaart. Nadat de schilders hun decoratie op de kwaart hebben aangebracht worden ze een tweede keer gebakken.
Er werden twee soorten glazuur gebruikt: een transparante en een veelal wit dekkende glazuur, respectievelijk kwaart en wit genoemd, beiden in het bedrijf bereid. Voor beschildering bereidde men in het bedrijf gekleurde glazuren, die tot fijn poeder werden vermalen. Eenmaal aangemaakt met water kon ermee worden geschilderd. Men beschikte over vijf kleuren (blauw, paars, groen, geel en oranje). In de praktijk beperkte men zich meestal tot het gebruik van blauw en paars.
Koninklijke Tichelaar Makkum kent het ambachtelijk productieproces en wordt wel gevraagd voor restauratieprojecten van historisch Delfts blauw. Het werkt samen met ontwerpers als Hella Jongerius, Studio Job, Jurgen Bey, Alexander van Slobbe, Roderick Vos en Marcel Wanders. Het bedrijf diversificeert, het verglaast nu in opdracht keramische producten, dakpannen en gevelstenen, enz., voor derden.
