Katholieke Actie

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De Katholieke Actie was een door paus Pius XI geïnitieerde katholieke massaorganisatie die tot doel had de secularisering van de samenleving tegen te gaan. De officiële omschrijving van het doel van de Katholieke Actie was 'de participatie van de leek in het hiërarchisch apostolaat van de kerk te bevorderen'. In de praktijk betekende dit vooral een intensivering van het georganiseerde geloofsleven en een centralisatie van katholieke sociale organisaties.

De term “katholieke actie” werd voor het eerst gebruikt door paus Pius X (1903-1914) in zijn encycliek Il firmo proposito uit 1905. Met deze term duidde hij het geheel van katholieke organisaties aan, die in ieder land aangepast aan de plaatselijke omstandigheden opereerden. Hij zag het als hun prioriteit activiteiten te ontplooien met betrekking op het sociale vraagstuk, en verklaarde dat goede leken in aanmerking kwamen voor het leiderschap voor deze organisaties.

De term werd opnieuw gebruikt in de eerste encycliek van Pius XI (1922-1939) uit 1922 getiteld Ubi Arcano Dei (Consolio). In deze tekst sprak Pius zijn bezorgdheid uit over de slechte situatie in de wereld na de Eerste Wereldoorlog (onder andere zedenverwildering) en riep hij vooral de bisschoppen op het katholieke gedachtegoed in de individuele mens, het gezin en de maatschappij herstellen, waarbij hij een speciale rol zag voor organisaties op het gebied van de verhouding tussen kerk en gezin en de jeugd. In aanvullende brieven aan enkele bisschoppen lichtte hij zijn ideeën toe, waarbij hij duidelijk maakte dat de Katholieke Actie (nu met hoofdletters geschreven) gezien moest worden als een nieuwe organisatie waarin gelovigen het apostolaat (geloofsverbreiding) zouden beoefenen onder leiding van de bisschoppen als aanvulling op de bestaande zielzorg. Organisaties die al (gedeeltelijk) op het gebied van de zielzorg actief waren moesten in de KA worden geïntegreerd. Deze 'klerikale centralisatie' moest worden doorgevoerd opdat het episcopaat “animerend, regelend en disciplinerend” kon optreden.

De Katholieke Actie werd relatief laat ingevoerd in Nederland, in 1936. In de jaren '60 ontwikkelde de Katholieke Actie zich als een belangrijke spreekbuis voor kritiek van leken op het kerkbeleid. De Katholieke Actie werd in 1966 opgeheven.

De religieuze legitimatie voor de Katholieke Actie werd gevormd door het beeld van de Kerk als Mystiek Lichaam van Christus, waarvan iedere gelovige organisch deel uitmaakte.

[bewerk] Literatuur

Peter de Haan, Van volgzame elitestrijder tot kritische gelovige. Geschiedenis van de Katholieke Actie in Nederland 1934-1966 (Nijmegen 1994).