Kamp Jodensavanne
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Kamp Jodensavanne was een interneringskamp in Suriname. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden hier 146 al dan niet vermeende aanhangers van de NSB en de nazi's geïnterneerd die afkomstig waren uit Nederlands-Indië. Onder hen bevonden zich Ernest Douwes Dekker, een achterneef van Eduard Douwes Dekker, en Lo Hartog van Banda.
Het kamp bestond uit drie barakken die bij Jodensavanne waren gebouwd. De kampgevangenen maakten deel uit van een groep van enige duizenden Duitsers, Hongaren, Tsjechen, Italianen, Nederlanders met een Duitse achternaam, en Indische NSB-ers die op 10 mei 1940 in Nederlands-Indië waren opgepakt en aanvankelijk werden geïnterneerd op het eiland Onrust en in Ngawi. Nadat Nederland op 8 december 1941 Japan de oorlog verklaarde, verzocht gouverneur-generaal Van Starkenborgh of de meest gevaarlijken onder hen in De West konden worden ondergebracht. Gouverneur Kielstra besliste positief. Een groep van 146 werd in een kooi in het schip Tjisedane van Soerabaja naar Paramaribo vervoerd. Op 21 maart 1942 kwam de groep in Suriname aan. Door vertraging bij de aanvoer van bouwmaterialen kon Kamp Jodensavanne echter pas in september van dat jaar in gebruik worden genomen. De gevangenen werden daarom aanvankelijk in Fort Nieuw Amsterdam opgesloten in oude slavenverbijven en werden pas in september naar het nieuwe kamp overgebracht. Ze moesten dwangarbeid verrichten in de houtploeg, de bootploeg of de visploeg, en kregen geen post en ook geen voedselpakketten van het Rode Kruis. Het kamp werd 'de groene hel' genoemd. De hygiënische omstandigheden waren slecht, en veel gevangenen liepen dysenterie op en malaria. De enige arts was de havenarts van Tanjung Priok Lex Schoonheyt, zelf een geïnterneerde.
[bewerk] Executies
In oktober 1942 kreeg gevangene Lo Hartog van Banda wegens werkweigering eenzame opsluiting in een houten barak aan de rand van het kamp. Hier stelde hij vast dat eenzame opsluiting de beste kansen bood voor ontsnapping. Hierna plande hij samen met zijn medegevangenen Raedt van Oldenbarneveldt, Van Poelje, Stulemeyer en Kraak een ontsnappingspoging die moest beginnen met werkweigering en de daaropvolgende eenzame opsluiting. Begin november kregen de vijf gevangenen de opdracht om de toiletten van de bewakers met de blote handen te reinigen. Nadat zij dit weigerden werden zij inderdaad opgesloten in de houten cellenbarak. Besloten werd om in de nacht van 4 op 5 november te ontsnappen. Hartog van Banda werd echter op 4 november vanwege zijn verjaardag vrijgelaten uit zijn cel. De andere vier ontsnapten zonder hem, na een stuk plank uit de achterste cel te hebben gezaagd. Ze wilden naar Frans-Guyana maar liepen in rondjes en werden gepakt. Na te zijn mishandeld werden ze overgebracht naar Paramaribo waar ze door kolonel Jan Meyer werden verhoord. Alle vier werden ter dood veroordeeld. Twee van hen, L.K.A. Raedt van Oldenbarneveld en L.A.J. van Poelje, werden daadwerkelijk doodgeschoten. Vervolgens ketste een geweer en kwam de directeur van Fort Zeelandia tussenbeide. Van de beide geëxecuteerde mannen werd later officieel beweerd dat ze op de vlucht waren neergeschoten. Na de oorlog bleek dat ze van achteren waren doodgeschoten terwijl ze geboeid waren. Kolonel Meyer werd echter niet vervolgd. De moordenaars Grift en Verhoeven werden beloond met een tevredenheidsgetuigenis.
Gevangene Stulemeyer bracht later het verhaal in de wereld dat zij hadden geweigerd om oude joodse graven te openen en te zoeken naar juwelen.
Na de bevrijding wist de Nederlandse regering niet goed wat ze met de geïnterneerden aan moest. Ze vielen onder de regering van Nederlandsch-Indië, maar die had feitelijk opgehouden te bestaan. Tenslotte werd besloten ze naar Nederland over te brengen.
Hendrik Jan van der Molen, kapitein van de marechaussee en later Amsterdams hoofdcommissaris, kreeg de opdracht om dit incident te onderzoeken.
Pas op 15 juli 1946 kwamen de gevangenen van Kamp Jodensavanne weer vrij. Drie dagen later verlieten ze per schip Suriname.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
