Jodendom in Nederland
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Het jodendom in Nederland bestaat uit verschillende stromingen, variërend van uiterst orthodox tot uiterst liberaal jodendom.
In Nederland leven heden ten dage naar schatting tussen de 30.000 en 40.000 Joden. De meerderheid van hen woont in Amsterdam; een aanzienlijk deel van hen, waaronder vrijwel alle orthodox-religieuze joden, woont in de Amsterdamse wijken Rivierenbuurt, Oud-Zuid, Buitenveldert en in Amstelveen. In deze wijken zijn veel synagoges te vinden, alsmede alle joodse scholen en koosjere winkels.
Inhoud |
[bewerk] Stromingen
Er zijn in Nederland verschillende stromingen, hieronder ingedeeld op graad van titulaire religiositeit: Traditioneel of Orthodox Jodendom , met als belangrijkste exponent het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap en de kleinere maar qua aanwezigheid van haar leden in Nederland oudere broeder het Portugees-Israëlietisch Kerkgenootschap, voorts: het progressief of liberaal jodendom (waaronder Beit Hachidush, dat aanzienlijk liberaler is dan de Liberaal Joodse Gemeenten in Nederland)
De grootste is het NIK, op afstand gevolgd door de liberale LJG en het Sefardische PIK, die op verre afstand gevolgd wordt door de Masorti en Beit Hachidush. De Masortigemeente in Weesp en Beit Hachidush in Amsterdam zijn pas in het begin van de 21e eeuw ontstaan.
[bewerk] Orthodox jodendom
Het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) vertegenwoordigt het grootste deel van de Asjkenazisch joodse gemeenschap van Nederland. De meeste leden leven niet volgens de regels van de joodse wet, de Halacha. In alle synagoges van bij het NIK aangesloten gemeenten worden echter wel de regels van de Halacha nageleefd, zoals de scheiding van mannen en vrouwen en de indeling van de gebedsdiensten. Het NIK identificeert zich als organisatie met een gematigde vorm van religieus zionisme, maar ook meer orthodoxe niet-zionistische personen, synagoges en bewegingen zijn erbij aangesloten.[1][2][3]
De gemeenten aangesloten bij het NIK staan bekend als Nederlands Israëlitische Gemeente (plaatsnaam)'NIG (plaatsnaam)', met uitzondering van enkele gemeenten, zoals die van Amsterdam en Maastricht, die staan bekend als 'Nederlands-Israëlietische Hoofdsynagoge' of NIHS.Zij delen een gezamenlijk hoofdkantoor in de Amsterdamse wijk Buitenveldert, nabij de Vrije Universiteit en het VU Medisch Centrum.
De Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) vertegenwoordigt de Sefardische joden in Amsterdam. Zij beschikt over twee synagoges: de immense eeuwenoude Esnoga aan het Mr. Visserplein, nabij het Waterlooplein, en de kleine PIG-synagoge te Amstelveen.[4]
Volgelingen van het charedisch ofwel 'ultra-orthodox' jodendom vindt men in Nederland voornamelijk in de joodse school het Cheider in Buitenveldert en de synagoge Lekstraat waar zich ook het Kollel Chacham Zwi bevindt. Zie ook onder 'Scholen'
[bewerk] Conservatief jodendom
Masorti jodendom heeft als onderscheidend kenmerk dat men de Halacha weliswaar centraal stelt, maar qua interpretatie van wat de Halacha is, fundamenteel verschilt van de Orthodoxie. Grote verschillen liggen in het feit dat bij het Masorti jodendom, dat in Amerika bekend staat als 'Conservative' en zich tussen Orthodox en Reform in bevindt, mannen en vrouwen gelijke taken kunnen hebben in de gebedsdiensten en dat zij meestal gemengd zitten. Er zijn echter grote verschillen tussen lokale gemeenten. Aan de gemeenten van Masorti Nederland (MN), die nog in opbouw zijn, zijn nog geen rabbijnen verbonden; zij maken gebruik van buitenlandse rabbijnen, die geregeld Nederland bezoeken. Er is een Masorti gemeenten in Weesp (Almere).[5]
[bewerk] Liberaal jodendom
Het Verbond van Liberaal-religieuze Joden (LJG) is de progressieve tegenhanger van het NIK, en bestaat uit negen gemeenten. Buiten NIK en PIG beheert van de niet-orthodoxe gemeenten alleen de LJG drie eigen begraafplaatsen (Hoofddorp, Amstelveen, Rijswijk). De LJG heeft verschillende synagoges door Nederland verspreid, onder andere in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Tilburg en Zuidlaren. Zowel de landelijke overkoepelende organisatie als de afzonderlijke gemeenten staan bekend als 'LJG'.[6]
Beit Hachidush (BHC) bestaat uit een gemeente in Amsterdam, die eenmaal per twee weken bijeen komt. De gemeente heeft als rabbijn de de Duits-Nederlandse Elisa Klapheck, de eerste vrouwelijke rabbijn in Nederland. Deze beweging valt onder het Reform jodendom, net zoals het liberaal jodendom. BHC heeft als eerste gemeenschap in Nederland een vrouw als religieus leider aangesteld en er worden speciale activiteiten voor joodse homoseksuelen georganiseerd rond de Amsterdamse gay pride evenementen.[7]
Klal Israel bestaat uit twee gemeenten: in Delft en Assen, die meermaals per maand samenkomen. Binnen Nederland is Klal Israel vermoedelijk de meest uitgesproken representant van het Reform jodendom.[8]
[bewerk] Scholen
In Nederland bestaan drie joodse scholen, alle drie in Amsterdam: twee zijn voor respectievelijk basis- en voortgezet onderwijs vanuit een traditionele invalshoek, de derde is op een volledig orthodoxe invalshoek gebaseerd en combineert basis- en voortgezet onderwijs in een enkel gebouw en organisatie, gescheiden op geslacht. Allen zijn op geringe afstand van elkaar gevestigd in de Amsterdamse wijk Buitenveldert.
Tot deze drie scholen worden alleen halachisch joodse leerlingen toegelaten. Kinderen met alleen een joodse vader, of kinderen van wie de moeder (of grootmoeder, etc.) een bekering tot niet-orthodox jodendom heeft ondergaan, en dus naar de opvatting van het traditionele Jodendom niet als joods worden beschouwd, worden op geen van de scholen toegelaten. Dit is eind jaren '80 onderwerp van een rechtszaak geweest, toen de ouders van een kind waarvan de moeder bij de LJG was bekeerd, trachtten hun kind op de Maimonides-school toegelaten te krijgen en werd geweigerd. De Hoge Raad oordeelde destijds dat de JSG Maimonides het recht had om het kind te weigeren.
[bewerk] Rosj Pina en Maimonides
Rosj Pina en Maimonides zijn onderdeel van het Joods Bijzonder Onderwijs. Rosj Pina verzorgt basisonderwijs vanuit een orthodox oogpunt maar met respect voor een niet-orthodoxe leefwijze van kind en ouders. Er wordt gemengd onderwezen. De school is geaffilieerd met het NIK en de NIHS en PIG Amsterdam, de voornaamste orthodoxe organisaties.[9]
De Joodse Scholengemeenschap Maimonides verzorgt voortgezet onderwijs vanuit een vergelijkbaar oogpunt. Het onderwijs is op seculier gebied identiek aan het onderwijs op iedere andere school. In aanvulling wordt er ook onderwijs gegeven op verschillende niveaus in het jodendom, joodse geschiedenis en iwriet (Hebreeuws). De school staat open voor zowel seculiere als traditioneel-gelovige joden. Zo is er een dagelijkse (niet-verplichte) ochtenddienst en heeft men vrij met de joodse feestdagen. Wie niet in Amsterdam woont kan op vrijdagmiddag eerder vrij krijgen, zodat men voor het begin van de sjabbat thuis kan zijn.[10]
[bewerk] Cheider
Het Cheider verzorgt onderwijs op alle niveaus: peuterspeelzaal, kleuterschool, basisschool, en voortgezet onderwijs (VMBO, havo, vwo), alsmede speciaal onderwijs. Dit alles is gevestigd in een enkel gebouw, met in totaal ongeveer 200 leerlingen.
De school heeft een strikt orthodox (charedisch) uitgangspunt. Jongens en meisjes zijn na de kleuterklassen gescheiden, tijdens alle lessen en pauzes, en hebben ook eigen schoolpleinen en ingangen; binnen het gebouw loopt een scheiding waar alleen personeel doorheen mag. Er zijn ook ouders van minder orthodoxe huize die hun kinderen hierna toe sturen.[11]
[bewerk] Volwassenenonderwijs
Het Kollel Chacham Zwi verzorgt onderwijs aan getrouwde (jonge)mannen die tot de charedische, ofwel strikt-orthodoxe wereld behoren. Circa 10 tot 15 mannen studeren in het Kollel. Het Kollel is gevestigd in de Lekstraat-synagoge in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Hoofd van het kollel, ofwel Rosj Kollel, is de Amerikaanse rabbijn Yaakov Shatz.
Het Nederlands-Israëlitisch Seminarium (NIS) verzorgt formeel deeltijd volwassenenonderwijs in joodse onderwerpen zoals Talmoed en Halacha, alsmede Bijbels en Modern Hebreeuws, Thora-commentaren en andere onderwerpen. Rector van het Seminarium is rabbijn Raphael Evers.[12]
Het Beth Hamidrash Ets Chajiem geeft ruimte aan mensen om samen te leren.
Joods Educatief Centrum Crescas is een onafhankelijk instituut voor Joodse educatie aan volwassenen. Crescas heeft geen formele binding met één van de Joodse kerkgenootschappen. Door het geven van cursussen en lezingen op diverse Joodse gebieden probeert Crescas de Joodse identiteit binnen de Nederlands-Joodse gemeenschap te versterken. Het Crescas-programma bestrijkt een breed scala aan Joodse onderwerpen.[13]
[bewerk] Joodse organisaties in Nederland
Vele joodse organisaties zijn in Nederland actief, op allerlei gebieden. Er zijn jeugdverenigingen, sportverenigingen, vrijwilligersorganisaties, zionistische verenigingen, van zowel seculiere, liberale als orthodoxe signatuur.
- Crescas, Joods Educatief Centrum - volwassenenonderwijs op een breed Joods terrein. [14]
- Gan Israel Nederland, voor de joodse jeugd. leeftijd 8 t/m 13 jaar[15]
- Tzivot Hashem Nederland, voor de joodse jeugd. leeftijd 4 t/m 8 jaar[16]
- Haboniem-Dror, seculier socialistisch-zionistische jeugdbeweging[17]
- CIDI jongerenorganisatie 'CIJO'[18]
- Bne Akiwa (Bnei Akiva), religieus-zionistische jeugdbeweging[19]
- Netzer, liberaal-zionistische jeudgdbeweging[20]
- Ijar, joodse studenten- en jongerenvereniging van orthodoxe achtergrond (niet religieus)[21]
- Moos, onafhankelijke joodse jongerenvereniging[22]
- Arza, een liberaal-joodse zionistische vereniging, die grote waarde hecht aan de rijke verscheidenheid van het joodse religieuze, culturele en historische erfgoed. ARZA Nederland is één van de veertien lidorganisaties van ARZENU, de wereldfederatie van Progressief Joodse Zionisten, de politieke arm van de WUPJ, de Wereldunie voor Progressief Jodendom.[23]
- Agudas Yisroel, een Nederlandse tak van de gelijknamige wereldwijd opererende charedische organisatie
- Een Ander Joods Geluid is een actiegroep, die zich - juist uit verbondenheid met het lot en het voortbestaan van Israël - het politieke debat en de kritische meningsvorming over Israël en de bezette gebieden ten doel stelt. Dit wordt gedaan door het in vraag stellen van het exclusieve karakter van de staat Israël.[24]
[bewerk] Nederlandse rabbijnen
[bewerk] Orthodoxe rabbijnen
- Rabbijn Meir Just, Voorzitter van het Opperrabbinaat voor Nederland (kasjroet en Gittin)
- Rabbijn Aryeh Ralbag, deeltijd Opperrabbijn van Amsterdam, woonachtig in New York, lid waad Haraboniem (wonende in New York)
- Rabbijn Raphael Evers, NIK-rabbijn, rector van het Nederlands-Israëlietisch Seminarium, secretaris Wa'ad Haraboniem, Rabbijn van Rotterdam
- Rabbijn Shimon Evers, Rabbijn Amersfoort, Stedendriehoek, Zeeland; Rabbijn bij het Inter Provinciaal Opper Rabbinaat (IPOR), Joods onderwijzer aan het Maimonides lyceum, Justitierabbijn, Chabad Shliach, lid wa'ad haraboniem
- Rabbijn Ing. Jitschak Vorst, Em. Rabbijn Amstelveen, Hoofdshliach van Chabad in Nederland, Lid wa'ad haraboniem.
- Rabbijn Binyomin Jacobs, HoofdRabbijn Inter Provinciaal Opper Rabbinaat (IPOR), Rabbijn Sinai, Voorzitter Wa'ad Haraboniem, Vice-voorzitter Cheider, HoofdShliach van Chabad in Nederland
- Rabbijn Yitschak Huisman, Hoofdrabbijn Justitie, (geen rabbinale bevoegdheden)
- Rabbijn Eliezer Wolf, part time Dayan NIHS Amsterdam (belast met kashrut), lid Wa'ad Haraboniem, woonachtig in Frankrijk
- Rabbijn Shmuel Katzman, Rabbijn Den Haag, Bestuurder Cheider, lid Wa'ad Haraboniem, Chabad Shlieach
- Rabbijn Aryeh Leib Heintz, Justitierabbijn, Rabbijn Utrecht (IPOR), Chabad Shlieach, consulent koosjer voedsel
- Rabbijn Jehoeda Vorst, Rabbijn te Rotterdam, Justitierabbijn, Chabad Shlieach
- Rabbijn Moshe Stiefel, Rabbijn Joodse Gemeente Almere / Flevoland (IPOR), Chabad Shlieach[25]
- Rabbijn Shmuel Spiero, Rabbijn Haarlem, Groningen (IPOR), Chabad Shlieach
- Rabbijn Yaakov Schapiro, Rabbijn Limburg, Eindhoven (IPOR), Chabad Shlieach[26]
- Rabbijn Menachem Sebbag, hoofdkrijgsmachtrabbijn, Jongerenrabbijn
- Rabbijn Zwi Spiero, Rabbijn Amsterdam, Chabad Shlieach
- Rabbijn Menachem Evers, Rabbijn Amsterdam, joods onderwijzer Cheider, Chabad Shlieach
- Wim (Ze'ev) van Dijk, oud-Krijgsmachtrabbijn
- David Gaillard, Krijgsmachtrabbijn (geen rabbinale bevoegdheden)
- Rabbijn Eliyahoe Philipson, Rabbijn Enschede (IPOR)
[bewerk] Liberale rabbijnen
- Rabbijn Awraham Soetendorp, voormalige rabbijn van LJG Den Haag, president van de Europese Regio van de Wereld Unie van Progressief Jodendom en vicevoorzitter van het Global Forum of Spiritual and Parliamentary Leaders
- Rabbijn Menno ten Brink, rabbijn van LJG Amsterdam, LJG Gelderland, LJG Flevoland,
- Rabbijn dr. Sonny Herman, rabbijn van LJG Brabant
- Rabbijn David Lilienthal, rabbijn van LJG Rotterdam, LJG Twente, LJG Noord Nederland en geestelijke verzorger van luchthaven Schiphol
- Drs. Albert Ringer, krijgsmachtrabbijn voor de LJG
- Rabbijn Reuben Bar-Ephraïm, geestelijke verzorger Joodse Gedetineerden voor de LJG
[bewerk] Media
- Joodse Omroep - een Nederlandse zendgemachtigde
- Nieuw Israelietisch Weekblad (NIW) - nieuws- en opinieblad, opgericht 4 augustus 1865
- NIK Hakehillot Nieuws, Joods nieuws, dagelijks uit binnen- en buitenland
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Verbond van Liberaal Religieuze Joden in Nederland
- Chabad-Lubavitch Nederland
- Nederlands Israëlitisch Weekblad
- Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
| Jodendom (Portaal) |  |
|---|---|
|
Joden - Thora - Tenach - Talmoed - Kabbala - Literatuur - Halacha - Mitswa - Tzedaka - Kasjroet - Briet - Sjabbat - Gebed - Feestdagen - Maanden - Jaartelling - Geschiedenis - Tempel - Synagoge - Rabbijn - Chazzan - A tot Z |
| Richtingen in het jodendom (Portaal) |  |
|---|---|
|
Rabbijns: Orthodoxen - Conservatieven - Liberalen | Niet-Rabbijns: Karaïeten |
