Joannes Gijsen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Joannes (Jo) Matthijs Gijsen (Oeffelt, 7 oktober 1932) is een Nederlands bisschop van de rooms-katholieke Kerk.
Gijsen was van 1972 tot 1993 bisschop van het bisdom Roermond en van 1996 tot 2007 bisschop van het bisdom Reykjavik in IJsland. Zijn bisschoppelijk motto is Parate viam Domini ('Bereidt de weg des Heren' - een uitspraak van Johannes de Doper).
Mgr. dr J.M. Gijsen werd op 6 april 1957 tot priester en op 13 februari 1972 tot bisschop gewijd door Paus Paulus VI in Rome. Vóór zijn bisschopswijding was hij rector van het zusterklooster Sint-Elisabethsdal te Nunhem. Zijn benoeming kan gezien worden als een maatregel van paus Paulus VI om de onrustige Nederlandse kerkprovincie weer meer in het midden van de Wereldkerk te krijgen. Net als de benoeming in 1970 van Adrianus Simonis tot bisschop van Rotterdam veroorzaakte ook zijn benoeming hevig protest van met name modernistische geestelijken en leken.
Inhoud |
[bewerk] Rolduc
In 1974 richtte Gijsen het seminarie Rolduc op. Zeven jaar eerder hadden de Nederlandse bisschoppen en de priesterordes hun samen ongeveer vijftig seminaries gesloten en vervangen door vijf theologische hogescholen. Nieuwe priesters leverden deze vijf opleidingen echter nauwelijks op. Rolduc verschafte in de periode tussen 1974 en 2004 de opleiding aan 180 priesters, onder wie de latere aartsbisschop Eijk, bisschop Punt (Bisdom Haarlem) en hulpbisschop De Jong (Bisdom Roermond).
[bewerk] Missiebureau Roermond
Gedurende deze periode ontstond ook een controverse rond verschillende Limburgse missie-organisaties. Het Bureau voor Internationale Solidariteit in Roermond had zich in 1983 in het geheim opgeworpen als het Limburgse steunpunt van het Komitee Kruisraketten Nee, waarin naast het IKV ook de PPR, de CPN en andere linkse partijen zaten. Dit werd ontdekt door de telefoonnummers op de pamfletten van het kruisrakettencomité te vergelijken met de bestaande telefoonboeken. De latere voorzitter van Pro Ecclesia et Pontifice: Voor Kerk en Paus, gaf de informatie door aan het Katholiek Nieuwsblad. Mgr. Gijsen kwam er bovendien via kerkelijke kanalen achter dat het ingezamelde geld niet zozeer voor de missie werd gebruikt, maar voor sociale en emanciperende projecten, zonder dat de Kerk er nadrukkelijk bij betrokken was; bovendien bleken er vele projecten van linkse bevrijdingstheologen begunstigd te worden in projecten in Zuid-Amerika.
Nadat mgr. Gijsen deze organisaties herhaaldelijk veroordeeld had, richtte hij een eigen missiebureau op, dat overigens tot op de huidige dag actief is. Het splitsen van de katholieke ontwikkelingssamenwerking door oprichting van dit missiebureau leverde de bisschop herhaaldelijk kritiek op. Vaak werd er tegen de bisschop scherpe kritiek geuit via regionale kranten (Dagblad de Limburger) of de landelijke media. Hij vond het ook erg opvallend dat veel participanten van de Acht-Mei-beweging actief waren in organisaties voor ontwikkelingssamenwerking. Een reden te meer voor de bisschop om de relaties met de bestaande missie-organisaties in Limburg op een laag pitje te zetten. Voorstanders van de bisschop vonden dat hij via de Bijzondere Synode in 1980 onder druk was gezet door zijn medebisschoppen om een handtekening onder het document te plaatsen waarin hij beloofde de eenheid met de missieorganisaties te herstellen. Dit herstel is tot en met zijn vertrek nooit van de grond gekomen.
[bewerk] Aftreden als bisschop van Roermond
In 1993 trad mgr. Gijsen op dringend advies van zijn arts - volgens wie de kans op een collaps zeer groot was - af als bisschop van Roermond. Volgens het Katholiek Nieuwsblad kan op de achtergrond de zaak van de conrector van zijn priesteropleiding, die publiekelijk beschuldigd was van een homoseksuele verhouding met een (overigens reeds oudere, langvolwassen) seminarist, hier ook een rol in gespeeld hebben[1]. Volgens sommigen zou Gijsen door de toestand op zijn seminarie de steun van het Vaticaan ontvallen zijn. Zelf heeft hij dit altijd ontkend[2]. Gijsen werd opgevolgd door mgr. F.J.M. Wiertz.
Vlak na zijn vertrek werd bisschop Gijsen hevig bekritiseerd door kardinaal Simonis, ook enkele malen op de televisie. Simonis oordeelde dat Gijsen verdeeldheid had gezaaid in zijn eigen bisdom. Deze opmerkingen zetten kwaad bloed bij sommige katholieken in Limburg. In de tijd dat de bisschop van Roermond nog diocesaan bisschop was, werd hij door diezelfde kardinaal Simonis openlijk geprezen. Kardinaal Simonis noemde in een vroegere televisieuitzending de bisschop immers "zijn geweten". De overeenstemming tussen de bisschop en zijn aartsbisschop bleek echter broos en maakte verschillende visies op de bisschoppelijke macht duidelijk.
[bewerk] Bisschop van Reykjavik
Na een verblijf van drie jaar als rector van een zusterklooster te Walpersdorf (Oostenrijk) werd hij op 24 mei 1996 benoemd tot bisschop van Reykjavik, waar slechts ongeveer 3 % van de bevolking katholiek is en elf priesters werken. Hij werd daarmee na Hendrik Hubert Frehen (1917-1986) de tweede Limburgse bisschop van IJsland. Sinds 1995 is het aantal katholieken er verdrievoudigd: het zijn er anno 2007 zo'n tienduizend[3].
[bewerk] Terugkeer naar Nederland
Gijsen is in oktober 2007, de maand waarin hij 75 is geworden, met emeritaat (pensioen) gegaan, en als bisschop van Reykjavík opgevolgd door de Zwitserse hulpbisschop Pierre Bürcher. Gijsen is teruggekeerd naar Sittard en zal daar de zielzorg van de zusters karmelietessen aan de Kollenberg op zich nemen.
[bewerk] VPRO-programma Andere Tijden van 20 september 2007[4]
Bij gelegenheid van zijn aanstaande emeritaat zond het VPRO-programma Andere Tijden op 21 september 2007 een reportage uit waarin bisschop Gijsen door ontgoochelde priesters en ex-priesters, voormalige medewerkers met van de officiële kerkleer afwijkende opvattingen, uitgetreden gelovigen en enkele leken werd bestempeld als een autoritair optredende 'herder', die zoveel mogelijk discussies met 'onderhorigen' uit de weg zou gaan, geen enkele tegenspraak zou hebben geduld tegen zijn "orthodoxe" beleid en die zelfs eens met een asbak gegooid zou hebben naar een voormalig priester tijdens een oplopend meningsverschil. In de aflevering van Andere Tijden werd meerdere keren beweerd dat zijn benoeming was doorgedrukt door de hoogste leiding van de Rooms-katholieke Kerk in het Vaticaan. Deze benoeming zou ook van harte zijn gesteund door de huidige paus Benedictus XVI, toen een bekend theoloog uit West-Duitsland, die echter in 1971 nog geen kardinaal was, nog geen aartsbisschop van München en nog niet in Rome woonachtig of in het Vaticaan actief; hetgeen het tijdens Andere Tijden beweerde zeer onwaarschijnlijk maakt. Wel werd door pater Joannes Bots een brief van kardinaal Ratzinger uit 1981 voorgelezen, waarin de toenmalige Vaticaanse prelaat zijn tevredenheid met Gijsen uitdrukte. Bisschop Gijsen, die zichzelf zag als degene die zijn diocees terug op het rechte pad moest brengen, werd in de uitzending ook uitdrukkelijk beschuldigd van antisemitisme en het zogenaamd plannen van 'deportaties' van geestelijken die zich niet langer in de Kerk van Rome konden vinden. Dit geschiedde door een ex-priester die in het verleden een persoonlijk conflict met Gijsen had gehad, en in het programma zijn eigen kant van het conflict wilde belichten. Opnieuw kon Gijsen overigens geen steun verwachten van kardinaal Simonis, die aanvankelijk - bij zijn wijding in 1972 - met hem op dezelfde golflengte zei te zitten. De presentator van Andere Tijden typeerde Gijsen tijdens de inleiding als "orthodox en een gesel voor de progressieve katholiek" en iemand die schade zou hebben aangericht in zijn bisdom, hetgeen overigens niet in het aantal priesterwijdingen onder zijn tijd als bisschop tot uitdrukking kwam. In het bisdom Roermond bleef dat aantal veel hoger dan in overige veelal als progressiever geziene bisdommen van Nederland.
[bewerk] Externe link
- Kaþólska kirkjan á Íslandi Over de Katholieke Kerk in IJsland (in het IJslands met een sectie in het Engels)
| Referenties: |
|
| Voorganger: Petrus Moors |
Bisschop van Roermond 1972-1993 |
Opvolger: Frans Wiertz |
| Voorganger: Alfred James Jolson |
Bisschop van Reykjavik 1993-2007 |
Opvolger: Pierre Bürcher |
