IJskap
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een ijskap is een koepelvormige, aaneengesloten ijsmassa van grote omvang. Op Aarde bevinden zich twee grote ijskappen, te weten de Groenlandse ijskap en de Antarctische ijskap. Daarnaast bevinden zich op Aarde nog talloze kleinere ijskappen, bijvoorbeeld de Vatnajökull op IJsland, de Hardangerjøkulen in Noorwegen en de Agassiz-ijskap op Ellesmere Island in Arctisch Canada.
Inhoud |
[bewerk] Cijfers
De Antarctische ijskap is 12 miljoen km2 groot, en bevat 29 miljoen km3 ijs. Dat is 90% van al het bevroren zoetwater op aarde. De Groenlandse ijskap is 1,7 miljoen km2 in oppervlakte, en heeft een inhoud van circa 3 miljoen km3, 9% van het bevroren zoetwater op aarde. IJskappen buiten Antarctica en Groenland bedekken ongeveer 121.000 km2. Het zeespiegelequivalent, d.w.z. de hoeveelheid zeespiegelstijging bij afsmelting van de volledige ijskap, is ongeveer 61,1 meter voor de Antarctische en 7,2 meter voor de Groenlandse ijskap.
Het ijs van een ijskap kan zeer dik worden. De maximale ijsdikte op de Groenlandse ijskap is ruim 3 km, die van Antarctica bijna 4 km. Op de plekken waar het ijs het dikst is, worden ijskernen geboord, die meer inzicht kunnen geven in het klimaat op Aarde in het verleden.
[bewerk] Poolkap
In het Nederlands wordt ook de term poolkap gebezigd. Daarmee wordt de Antarctische ijskap bedoeld, en het meerjarige zeeijs rond de Noordpool. Het laatstgenoemde is echter volgens de definitie geen ijskap.
[bewerk] IJskappen in ijstijden
In ijstijden hebben er op aarde meer dan twee grote ijskappen bestaan. In het gebied van Noorwegen, Zweden, Finland, de Baltische staten en Noord-Rusland bevond zich de grote Fennoscandische ijskap, en in Noord-Amerika de Laurentide ijskap en de aangrenzende Cordillera ijskap in de Rocky Mountains. In Zuid-Amerika bevond zich de Patagonische ijskap.
[bewerk] IJskappen en klimaat
De huidige opwarming van de aarde zorgt ervoor dat de Groenlandse ijskap in omvang afneemt. Van de Antarctische ijskap is dit minder zeker, omdat een stijging van de temperatuur in het Antarctische gebied ook kan leiden tot meer verdamping van oceaanwater en vervolgens voor meer sneeuwval. Een grootschalige afsmelting van ijskappen door klimaatverandering kan grote gevolgen hebben voor het leefklimaat van mensen overal ter wereld door de stijging van de zeespiegel.
[bewerk] IJskappen: fysische concepten
Twee niet-lineaire processen helpen het kunnen bestaan van grote ijskappen. Het eerste is de zogenaamde hoogte-massabalans-terugkoppeling. Op grotere hoogte is het kouder, dus valt een groter deel van de neerslag als sneeuw en smelt er minder ijs: de massabalans is positiever op grotere hoogte. Daar waar de massabalans het grootst is groeit de ijskap ook hoger. Deze positieve terugkoppeling zorgt ervoor dat ijskappen relatief snel kunnen groeien in een koud klimaat, zoals een ijstijd.
Het andere niet-lineaire proces is de albedo-massabalans-terugkoppeling. Albedo is de witheid of reflectiviteit van het oppervlak. Als het albedo hoog is, zoals van een sneeuwoppervlak, wordt veel zonnestraling weerkaatst waardoor weinig smelt plaatsvindt. Het albedo blijft daardoor hoog.
[bewerk] IJskappen op Mars
Ook op Mars bevinden zich twee grote ijskappen op de polen van de planeet. Deze ijskappen bestaan voornamelijk uit bevroren kooldioxide. De noordelijke ijskap heeft een volume van circa 1,6 miljoen km3 en een diameter van circa 1000 km. De zuidelijke ijskap is circa 350 km in diameter. Beide ijskappen worden gekarakteriseerd door grote spiraalvormige kloven.
