Hormesis

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Hormesis of hormese (Grieks: 'prikkeling') is het biologische effect dat een stof die in hoge dosis schadelijk is, bij lage dosis positieve effecten kan hebben. Dit positieve effect heeft een optimum: bij nog lagere dosis neemt het positieve effect af.

Naar het schijnt is hormesis een kenmerk van talloze medicijnen: bij de gebruikelijke dosis hebben ze een geneeskrachtig effect, bij overdosering komen de schadelijke (bij)werkingen tevoorschijn.

Voor vitamines en mineralen (sporenelementen) geldt dat een lage dosis niet alleen gunstig maar zelfs essentieel is, terwijl een hoge dosis de gezondheid schade toebrengt.

Een verklaring voor hormesis:een begrensd positief effect bij lage dosis overschaduwd door een negatief effect bij hogere dosis

Het werkingsprincipe van hormesis is niet altijd helemaal duidelijk. Vaak kan men denken aan twee geheel verschillende effecten die tegelijkertijd optreden: een positief effect dat al bij lage dosis optreedt en een negatief effect dat pas bij hoge dosis optreedt; in het geval van een hoge dosis worden de positieve effecten overschaduwd door de negatieve.

Omstreden is het begrip stralings-hormesis, het effect dat een lage chronische stralingsbelasting de kans op ziekte als gevolg van een plotselinge forse blootstelling kan verkleinen. Het bestaan van een adaptieve respons wordt wel erkend maar er is voorlopig niet voldoende exact bewijs om de stralingsnormen hierop te baseren. Tegenstanders van deze theorie menen dat ioniserende straling bij geen enkele dosis een netto positief effect heeft, of dat dat in elk geval niet opgaat bij mensen die extra gevoelig zijn, zoals jonge kinderen.

[bewerk] Verwante begrippen

Ander begrippen die wat aan hormesis doen denken, zijn gewenning of training. Het lichaam stelt zich in op een regelmatig terugkerende prikkel, zodat een zwaardere belasting beter wordt verdragen. Voorbeelden zijn gewenning aan kou en warmte en de beoefening van sport. Het verschil met hormesis is dat de lage 'dosis' aanvankelijk hetzelfde effect heeft als een hoge: ook van sporten wordt men moe.

Vaccinatie is het toedienen een aanzienlijke dosis van een verzwakte ziekteverwekker, waarna het lichaam een antwoord heeft op een invasie van een onverzwakte ziekteverwekker van dezelfde soort. Hier is het verschil met hormesis dat het hier twee verschillende middelen betreft, waarbij bovendien de dosis een ondergeschikte rol speelt.

Homeopathie beroept zich op de heilzame werking van een laag gedoseerde giftige stof, maar hier neemt de geneeskrachtige werking naar men meent almaar toe bij lagere concentratie, zelfs als de dosis door extreem verdunnen in feite nul geworden is.