Homograaf
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Twee woorden zijn elkaars homograaf of homogram wanneer zij op dezelfde manier geschreven worden, maar geheel verschillende betekenissen hebben.
Inhoud |
[bewerk] Homoniem
Daarbij kan het in de eerste plaats om homoniemen gaan: de drie woorden
- els (een soort boom)
- els (kruidenbitter)
- els (gereedschap: priem)
hebben niets met elkaar te maken, behalve dat zij toevallig hetzelfde klinken en op dezelfde manier geschreven worden. Noch qua oorsprong, noch qua betekenis zijn zij aan elkaar verwant.
[bewerk] Suprasegmentale verschillen
Maar homografen kunnen ook verschillend worden uitgesproken, terwijl zij toch dezelfde spelling hebben. Het verschil zit hem dan in kenmerken die in de spelling niet, maar in de uitspraak wel tot uitdrukking komen, met name in een klemtoonverschil. (Deze kenmerken als klemtoon en intonatie worden suprasegmentalen genoemd.) Ter illustratie dienen de volgende woordparen, steeds elkaars homograaf:
- voorkómen (verhinderen)
- vóórkomen (bestaan, aangetroffen worden)
- óverweg (spoorwegovergang)
- overwég (uit de voeten [kunnen], "met iemand, met een instrument, overwég kunnen")
- mísdadiger (crimineel)
- misdádiger (in hogere mate misdadig).
Deze homografen klinken dus niet hetzelfde als hun partner.
[bewerk] Spellingskwesties
- plant ([hij] poot, zaait [Nederlandse uitspraak met korte /a/])
- plant ([hij] maakt een plan [imitatie-Engelse uitspraak met Nederlandse /è/]).
[bewerk] Taalgrapjes
Sommige homogrammen zijn eerder grappig dan dat ze tot de categorie in engere zin behoren. Deze sets behoren vooral daardoor tot de meer speelse voorbeelden van het verschijnsel homografie, doordat een van beide elementen ongebruikelijk is in de alledaagse taal. Het zijn eerder grapjes dan serieuze alternatieven.
- massagebed ("massage-bed", een bed waarop een massage gegeven wordt)
- massagebed ("massa-gebed", een gebed dat door een massa wordt uitgevoerd)
- bómmelding ("bom-melding", melding dat er een bom is geplaatst)
- bómmeldíng ("bommel-ding", ding dat bommelt, gonst [ongebruikelijk])
- pijpetuitje ("pijp-etuitje", foedraaltje voor een pijp)
- pijpetuitje ("pijpe-tuitje", tuitje van een pijp [ongebruikelijk]).
Bij het laatste paar is niet alleen van suprasegmentale verschillen sprake: er is ook verschil tussen de traditioneel Nederlandse uitspraak van het eerste woord, en de Franse van het tweede. In zulke uitspraakverschillen voorziet onze spelling niet: ook hier betreft het mede een spellingskwestie.
[bewerk] Geen polysemie
Het verschijnsel polysemie valt niet onder het begrip homografie. Bij polysemie gaat het immers om betekenisvarianten van één en hetzelfde woord.
