Geschiedenis van Argentinië
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit artikel gaat over de geschiedenis van Argentinië. Als land bestaat Argentinië nu ongeveer 200 jaar. Voor het ontstaan van de staat in haar huidige vorm waren er echter ook al samenlevingen actief in het gebied.
Inhoud |
[bewerk] Voor de kolonisatie
Het gebied dat nu bekend staat als Argentinië was voor de periode van de kolonisatie vrij dun bevolkt. In het Oosten leefden de Guarani. De Diaguita leefden in Noordwest Argentinië. Mogelijk bezaten de Inca’s ook wat gebied. Het fort bij Tilcara in het uiterste Noordwesten van Argentinië schijnt door hen te zijn bezet.
[bewerk] Spaanse kolonisatie
De regio raakte bekend door de Europeanen vanaf de reis van Amerigo Vespucci. De Spaanse zeeman Juan Díaz de Solís bezocht het gebied in 1516. In 1536 stichtten de Spanjaarden een klein dorpje. Dit dorpje ging na verloop van tijd ten onder door strijd met de inheemse bevolking en honger. Een grote kolonie werd in 1580 gevestigd op de plek van het huidige Buenos Aires. Het gebied behoorde tot het Onderkoninkrijk Peru. Kolonisatie verder landinwaarts gebeurde vooral vanuit Peru en Chili.
Hoewel het gebied aan de Rio de la Plata een uitstekende natuurlijke haven had kon het vrij weinig worden gebruikt. Volgens de koloniale wetten had Lima het monopolie over de koloniale handel en communicatie. Aangezien de kosten voor transport vanuit Lima naar Europa veel hoger lagen dan vanuit het Rio de la Plata gebied werden deze wetten veel ontdoken. Onder andere Buenos Aires, Asunción en Montevideo zijn ontstaan of gegroeid vanuit smokkelhandel. In 1776 werd het gebied opgewaardeerd tot het Onderkoninkrijk Rio de la Plata. De Spaanse kolonisators deelden de bevolking in hun koloniën in drie etnische groepen in: blanken, indianen en zwarten. Deze groepen kenden weer in totaal tien onderverdelingen.
Aan de top stonden de blanken die in Spanje waren geboren. Klein in aantal namen zijn de hoogste posities in het ambtelijke bestuur en de maatschappij in. Een grote groep waren de creolen, ook geboren uit blanke ouders maar in Zuid-Amerika en daarom met minder rechten. Indianen en zwarten stonden ver daaronder en hadden nauwelijks rechten. Overigens waren deze bevolkingsgroepen in de toenmalige kolonie niet erg groot.
[bewerk] Onafhankelijkheid
Onder de creolen bestond ontevredenheid over hun ondergeschikte positie ten opzichte van de Spanjaarden. Deze gevoelens werden versterkt door de Amerikaanse en Franse revolutie. Bovendien had het Spaanse bestuur vrij weinig oog voor de (handels)belangen van de bewoners van Rio de la Plate. In 1806 en 1807 deden de Engelsen twee pogingen om de kolonie te veroveren. Ze slaagden erin om Buenos Aires in te nemen maar moesten in beide gevallen vrij snel verslagen. Tijdens deze strijd hadden vooral de creolen zich geweerd wat hun gevoel van verbondenheid met Spanje niet erg had gestimuleerd. Na de afzetting van de Spaanse koning Karel IV door Napoleon riep in Buenos Aires een lokale groep machthebbers een Junta uit. Deze junta was in eerste instantie ontstaan om een overname van het gebied door de Fransen te voorkomen. De leden bestonden uit creolen en deze kregen zo zelf het bestuur in handen. Nadat Napoleon was verslagen en in Spanje weer een lid van het eigen koningshuis op de troon zat, was de junta niet bereid om het bestuur weer af te staan aan de Spanjaarden. Dit conflict liep uit op oorlog van 1810 tot 1818. Na aanvankelijk tegenslagen wisten de Argentijnen onder leiding van Martin Guemes, Manuel Belgrano en José de San Martin de Spanjaarden te verslaan in Argentinië en Chilie. In 1816 had de junta de onafhankelijkheid van Argentinië uitgeroepen. In Peru en het Noorden van Zuid-Amerika ging de oorlog nog door tot aan 1824, zonder dat de Argentijnen zich hier aan mengden.
[bewerk] Periode tot aan de Grote Depressie
[bewerk] Politiek
De net ontstane republiek raakte vrij snel verwikkeld in een korte oorlog tegen het Keizerrijk Brazilië 1825-1828. Na deze oorlog verkreeg Uruguay zijn onafhankelijkheid. In de binnenlandse politiek stonden Federalen en Unionisten tegenover elkaar. De eersten zegevierden en hun leider Juan Manuel de Rosas was dictator van 1825 tot 1852. Na zijn verdrijving en een korte poging van Buenos Aires om onafhankelijk te worden werd Argentinië een centraal geregeerd land. In buurland Paraguay was dictator Francisco Solana Lopez aan de macht gekomen. Hij probeerde Paraguay te vergroten en te versterken ten koste van Uruguay. Nadat hij Brazilië al de oorlog had verklaard verzocht hij Argentinië zijn leger doortocht te verlenen door Corrientes zodat hij Uruguay kon binnenvallen. Argentinië weigerde en Lopez verklaarde ook Argentinië de oorlog. Argentinië, Brazilië en Uruguay sloten een verbond. Ondanks hun grote bevolking duurde het tot 1870 dat Paraguay verslagen was (zie Oorlog van de Drievoudige Alliantie).
[bewerk] Economie
Door hun invasies in Buenos Aires hadden de Engelsen al laten zien geïnteresseerd te zijn in het Rio de la Plate gebied. na de onafhankelijkheid volgde hun interesses een vreedzamer, maar even invloedrijk, pad. In veel sectoren (spoor, handel enz) van de Argentijnse economie investeerden Britse zakenlieden. Onder andere door deze investeringen en de hoge prijzen voor landbouwproducten groeide de Argentijnse economie sterk. Een belangrijke factor hierbij was de uitvinding van koelsystemen en de toepassing hiervan op schepen zodat bederfelijke waar (o.a. vlees) verhandeld kon worden aan Europa. Wat rijkdom betreft stond Argentinië op hetzelfde niveau als veel West-Europese landen op dat moment. Aangetrokken door deze voorspoed emigreerden veel Europeanen naar Argentinië.
[bewerk] Inheemse bevolking
Bij begin van de Europese kolonisatie was Argentinië dun bevolkt. Nadat Europeanen het gebied rond Rio de la Plate en het gebied rond Mendoza in bezit hadden genomen was het grootste deel van de inheemse bevolking geconcentreerd in het noorden bij de tegenwoordige grens met Bolivia en in Patagonië. De Kolonisatie en periode onmiddellijk na de onafhankelijkheid veranderde hieraan niet veel. Controle over het grondgebied dat de nieuwe republiek claimde omvatte niet Patagonië.
Dictator de Rosas was de eerste die hierin verandering in ging brengen. In 1870 volgde een veel grotere campagne onder de naam 'Verovering van de woestijn'. Tijdens deze campagne stierf een zeer groot deel van de inheemse bevolking. Een deel door geweld, maar een veel groter deel door de blootstelling van ziektes en bacteriën waartegen de Indianen in tegenstelling tot de blanken geen weerstand tegen hadden opgebouwd. De campagne bracht de regering controle van Patagonië en Neuquén. Sinds deze periode maakt inheemse bevolking slechts een klein deel uit van de Argentijnse bevolking: +/- 1%
[bewerk] Depressie en Wereldoorlog
De jaren van welvaart eindigden met de Beurskrach van 1929 en de opvolgende wereldwijde Grote Depressie. Argentinië die een deel van zijn welvaart te danken had aan de handel werd hard geraakt. Hoeveelheid en waarde van de handel viel terug en investeringen bleven uit. In dezelfde tijd nam de invloed van fascistische bewegingen en het leger toe. Argentinië was officieel neutraal tijdens de Tweede Wereldoorlog maar de militaire regeringen uit deze periode waren de As mogendheden goed gezind. Tegen het eind van de oorlog verklaarde Argentinië de As alsnog de oorlog.
[bewerk] De periode Peron
'Zie ook Peronisme'
Gebruikmakend van de fraude en geweld probeerden de regeringen uit de jaren dertig verandering tegen te houden. Door de economische omstandigheden onstanden bewegingen die gericht waren op de opkomende stedelijke werkende klasse, ook in het leger.
In 1943 werd de regering door militairen omvergeworpen. Een van de coupleiders werd de belangrijkste figuur in de nieuwe regering, Juan Peron. Zijn aanhangers waren vooral de arbeiders voor wie hij opkwam. Tijdens zijn regering steeg het aantal vakbondsleden enorm en werden belangrijke industrieën genationaliseerd. Zijn vrouw Evita Peron die afkomstig was uit de arbeidsklasse had een magnetische invloed op de lagere klassen. Door haar invloed kregen vrouwen in 1947 kiesrecht. Peron was een polariserende figuur, hij werd óf vereerd, of gehaat. Na de dood van Evita nam zijn populariteit af en in 1952 werd hij door een nieuwe staatsgreep afgezet en verbannen naar Spanje. Desondanks bleef hij bij grote groepen populair.
De periode na Perons verbanning tot aan zijn terugkomst in 1973 wordt gekenmerkt door een voortdurende strijd tussen zijn aanhangers en tegenstanders. Een strijd die steeds gewelddadiger begon te worden en waarin verschillende conflicterende bewegingen binnen het Peronisme ontstonden. In deze strijd stond het grootste deel van het leger tegenover de Peronisten. Het leger pleegde enkele malen een staatsgreep om te voorkomen dat Peron aanhangers aan de macht kwamen. In 1973 werd na een grote overwinning van de Peronisten Peron toegestaan om terug te keren. Voor grote delen van de bevolking was hij de grote verlosser. Zijn aanhang liep uiteen van uiterst linkse guerrilla’s tot aan figuren rechts van het politieke spectrum. Peron schreef opnieuw verkiezingen uit, won die en werd president. Zijn derde vrouw Isabella werd vicepresident. Hij was inmiddels een oude man geworden en overleed kort daarna op 24 maart 1974. Onder de regering van zijn opvolger escaleerde de al langer lopende strijd tussen verschillende bewegingen binnen het Peronisme kompleet. Hierdoor en door de economische tegenslag raakte haar regering verlamd en werd in 1976 afgezet door een militaire staatsgreep.
[bewerk] Vuile oorlog
Na de coup tegen Isabella Peron kwam een militaire junta aan de macht tot aan 1983. Deze junta begon hun regering met een programma dat ze het Nationale Reconstructie Proces noemden. De economische kant van dit programma was een aantal maatregelen om de marktwerking te versterken en deregulering. Het geweld door de Montoneros (linkse Peronisten) en andere guerrilla’s als rechtvaardiging gebruiken namen de militaire strenge maatregelen tegen ieder die tegen de dictatuur was of daarvan werd verdacht. Hierbij werden mensen rechten en burgerrechten op grote schaal geschonden. Velen werden gearresteerd, gemarteld en vermoord. Van de meeste werd nooit iets meer vernomen, ze verdwenen. Mensenrechten bewegingen vermoeden dat tijdens deze periode ongeveer 30.000 mensen het leven verloren. Het overgrote hiervan komt voor de rekening van de militairen. De junta slaagden erin de guerrilla’s te verslaan en slechts weinigen durfden in het openbaar tegen het bewind te protesteren. Praktische de enigen waren de Moeders van de Plaza de Mayo. Dit waren een groep moeders van verdwenenen die elke donderdag bij elkaar kwamen op het Meiplein in Buenos Aires om tegen de regering te protesteren (het Meiplein staat aan het parlementsgebouw).
Economische problemen, corruptie, algemene afschuw wegens mensenrechten schendingen zorgde voor een toenemende druk op het militaire bewind. Het laatste zetje kwam na de militaire nederlaag tegen het Verenigd Koninkrijk in de Falklandoorlog.
[bewerk] Terugkeer naar democratie
In 1983 konden de Argentijnen naar de stembus om een president, vicepresident en nationale en provinciale parlementen te kiezen. Volgens internationale waarnemers waren de verkiezingen eerlijk. Raul Alphonsin van de Radicale Partij werd tot president gekozen. Hij benoemde een commissie die onderzoek moest doen naar de 'Verdwijningen' tijdens de Vuile oorlog maar gaf ook amnestie voor het tijdens deze oorlog gedane geweld. In 2003 en 2005 werden deze wetten uiteindelijk herroepen. Tijdens de regering van Alphonsin werd het Vredes-en Vriendschap verdrag met Chili getekend en werd de basis gelegd voor het Mercosur handelsblok. De verkiezingen in 1985 en 1987 bevestigden de steun voor de nieuwe democratie. De regering ondernam stappen om een aantal problemen op te lossen als inzicht in de 'Verdwenenen', burgerlijke autoriteit over de strijdkrachten en het consolideren van de democratie. Echter constante frictie met de militairen, economische problemen en het niet kunnen oplossen ervan ondermijnden het vertrouwen in de regering. Presidentschap en regering werd na verkiezingen overgenomen door de Peronisten onder leiding van Carlos Menem.
[bewerk] De jaren van '90
Als president begon Menem grootschalige hervormingen waarin de rol van de staat teruggedrongen werd. Ironisch gezien waren het in het verleden altijd de Peronisten geweest die een grote rol voor de staat zagen, maar nu werd in hun regering veel industrieën geprivatiseerd. Overtuigd van zijn koers en met een controversiële agenda schrok Menem er niet voor terug om besluiten per decreet door te voeren als het parlement niet mee werkte. Zijn macht werd verminderd door een compromis met de oppositie. In ruil voor vermindering van de macht per decreet werd de wet veranderd zodat Menem zich opnieuw kandidaat kon stellen voor het presidentschap. Evengoed was Menems neoliberale koers behoorlijk omstreden.
Een nieuwe partij slaagde erin de verkiezingen van 1999 te winnen. De regering De la Rua volgde een verder neoliberaal beleid wat het IMF programma volgde. De pogingen om het arbeidsrecht te hervormen en via de stimulatie van bedrijven de economie te later groeiden slaagde niet. In tegendeel explodeerde de werkloosheid.
[bewerk] De economische crisis
Tegen het einde van 2001 zat Argentinië in ernstige economische problemen. Het IMF preste Argentinië om de peso die verbonden was aan de dollar te devalueren. De bevolking anticipeerde op deze plannen door massaal zijn geld van bankrekeningen af te halen. Hierdoor ontstond een kapitaal vlucht en verder verlies aan vertrouwen in de munt. In korte tijd klapte de economie totaal ineen. Het gevolg was rellen waarin tientallen de dood vonden. Onder druk van de rellen volgden de presidenten elkaar in rap tempo op. De la Rua trad af, werd ad interim opgevolgd door de voorzitter van de senaat (de vicepresident was al eerder afgetreden. Als nieuwe president koos het Congres Adolfo Saá, deze moest na een week aftreden waarna de voorzitter van de 1e kamer ad interim president was. Uiteindelijk op 2 januari Eduardo Duhalde, de verliezer van de presidentsverkiezingen van 1999 door het parlement tot president gekozen. In 2 weken 5 mensen het ambt van president waargenomen of bezeten. De munt was in januari 2002 gedevalueerd met 29%, in juli was de munt verder in waarde gedaald tot een kwart van zijn voormalige waarde.
[bewerk] Herstel
President Duhalde zag zich geconfronteerd met een land in beroer. Zijn regering had te maken met de nog steeds grote golven van protest van de middenklasse die zijn spaargeld was kwijtgeraakt en een groeiende groep werklozen. Zijn beleid richtte zich op tegengaan van de inflatie zonder hierbij tot ernstige bezuinigingen over te gaan (wat de onrust zou verhogen) en spanningen en geweld te verminderen. Na een jaar zag Duhalde zijn taak als vervuld en trad af. De opvolgende verkiezingen brachten Néstor Kirchner aan de macht.
| Geschiedenis van Zuid-Amerika |
|---|
|
Geschiedenis van: Argentinië · Bolivia · Brazilië · Chili · Colombia · Ecuador · Guyana · Panama · Paraguay · Peru · Suriname · Trinidad en Tobago · Uruguay · Venezuela |
