Fritz Lang

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Fritz Lang (Wenen, 5 december 1890 – Beverly Hills, 2 augustus 1976) was een Oostenrijkse filmregisseur, scenarioschrijver en (incidenteel) filmproducent. Hij is vooral bekend vanwege zijn films Metropolis (1927) en M - eine Stadt sucht einen Mörder (1931). Lang geldt naast Billy Wilder en Josef von Sternberg als een van de belangrijkste emigrés die later in de USA een succesvolle carrière als cineast in Hollywood voortzetten.

[bewerk] Leven en werk

Frits Lang, geboren in Wenen, 1890 in het Oostenrijk van de dubbelmonarchie, als zoon van een Weens stadsbouwmeester volgde aanvankelijk de cursussen bouwtechniek aan de Weense Technische Hochschule. Hij hield dit slechts een semester vol en werd plastisch kunstenaar. In zijn autobiografie definieert hij zichzelf als een visueel ingesteld persoon. Als voorbeelden golden Egon Schiele en Gustav Klimt. Nadat hij zijn vader trachtte te overtuigen dat hij noch een goed ingenieur noch een succesvol architect zou worden ontvluchtte hij het ouderlijk huis. Na vele rondzwervingen in Turkije, Afrika en Azië, aan de kost komend met het verkopen van zelfgemaakte geschilderde postkaarten en cartoons voor kranten belandde hij tenslotte in Parijs bij de Maurice Denis schildersschool waar hij het modeltekenen leerde tot in 1914. Vanaf dan keerde hij terug naar Wenen waar hij werd opgeroepen voor de legerdienst in een officiersfunctie. Na een jaar dienst werd hij ongeschikt verklaard voor verdere militaire dienst. Nadat hij zowel lichamelijk als geestelijk gewond teruggekeerde, kwam hij bij de UFA-studio terecht. Tijdens de Spartacusrebellie (1919) in Berlijn draaide hij als regisseur zijn eerste film "Halbblut". Twee jaar later trouwde hij met Thea von Harbou. Van dan af schreef Lang al zijn scenario's in samenwerking met haar. Hij verwierf ook het Duitse staatsburgerschap. In deze periode maakte Lang kunstzinnige films als Der Müde Tod en populaire thrillers als Die Spinnen en Dr. Mabuse, der Spieler. Lang werd alzo in de jaren 20 in Duitsland een invloedrijk cineast.

De films Die Nibelungen met verwijzing naar de Germaanse mythologie en de beklemmende panoptische controle van Metropolis maakten diepe indruk bij de nazileiders. Lang moest echter niets hebben van de nazi-ideeën en nam in zijn film Das Testament des Dr. Mabuse (1933) anti-nazistatements op waarbij hij nazi-slogans in de mond legde van een ziekelijke misdadiger. Toen de nazi's aan de macht kwamen, werd Langs werk in de ban gedaan. Volgens Langs autobiografie had Hitler na het zien van Metropolis echter veel respect getoond voor Langs werk en bood hem via Josef Goebbels aan hoofd te worden van de Duitse filmindustrie. Hitler zou beweerd hebben dat Lang de man er naar was om nationaalsocialistische films uit te brengen. Lang weigerde en ontvluchtte Duitsland zo vlug als mogelijk na een 2 uur en 30 minuten durend onderhoud met Goebbels. Volgens eigen zeggen had hij niet de tijd om zijn geld van de bank te halen en had hij net genoeg zakgeld om een treinticket naar Parijs te betalen. Zijn huwelijk met de scenariste Thea von Harbou, die lid was van de NSDAP en in Duitsland bleef, liep op de klippen. Lang vertrok volgens eigen zeggen haast zonder geld naar Parijs waar hij met eveneens gevluchte Duitse vrienden de film Liliom draaide. De Joodse afkomst van Langs moeder Paula Schlesinger speelde ook een rol bij Langs vlucht. Later ging Leni Riefenstahl wel in op het aanbod van de toenmalige politieke leiders om pro nazifilms als Triumph des Willens te maken.

Via Parijs belandde Lang uiteindelijk in Hollywood, waar de filmstudio MGM hem een contract aanbood. Dit had ook gevolgen voor zijn carrière: waar hij in Duitsland nog had kunnen doen wat hij wilde, moest Lang zich hier schikken naar de zeden van Hollywood. In 1936 regisseerde hij de film Fury, in de volgende 21 jaar gevolgd door 21 films. In de loop der tijd werd zijn wereldbeeld langzaam steeds pessimistischer en zijn stijl eenvoudiger.

Lang stond bekend als een eigenzinnig iemand met wie het moeilijk samenwerken was. Hierdoor en door zijn monocle die hij vaak droeg, kreeg hij een stereotypisch imago van een Duitse tiran en dictator. Een aantal malen werd zijn voorkomen en gedrag geparodieerd.

In de jaren vijftig keerde Lang terug naar Duitsland om zijn laatste films te maken. In 1960 maakte hij zijn laatste film: Die Tausend Augen des Dr. Mabuse. Nadat zijn gezichtsvermogen hem in de steek liet, keerde hij terug naar de Verenigde Staten. Hij stierf in 1976 en werd begraven in Los Angeles.

Hoewel Langs werk door sommigen als eenvoudig melodrama wordt gekarakteriseerd, kennen zijn films veel karakteristieken van de zogenaamde film noir met terugkerende thema's als psychologische conflicten, paranoia, het noodlot en morele dubbelzinnigheid. Zijn werk heeft andere regisseurs als Jacques Rivette en William Friedkin beïnvloed.

[bewerk] Filmografie (als regisseur)

• Halbblut (1919)
• Die Spinnen, 1. Teil: Der Goldene See (1919)
• Harakiri (film) (1919)
• Die Pest in Florenz (1919)
• Der Herr der Liebe (1919)
• Die Spinnen, 2. Teil: Das Brillantenschiff (1920)
• Das Wandernde Bild (1920)
• Der müde Tod (1921)
• Die Vier um die Frau (1921)
• Doktor Mabuse, der Spieler (1922)
• Die Nibelungen: Deel 1: Siegfried (1924)
• Die Nibelungen: Kriemhilds Rache (1924)
• Metropolis (film) (1927)
• Spione (1928)
• Die Frau im Mond (1929)
• M - eine Stadt sucht einen Mörder (1931)
• Das Testament des Dr. Mabuse (1933)
• Liliom (1934)
• Fury (1936)
• You Only Live Once (1937)
• You and Me (1938)
• The Return of Frank James (1940)
• Western Union (1941)
• Man Hunt (1941) (geldt als anti-nazifilm)
• Confirm or Deny (1941)
• Moontide (1942)
• Hangmen Also Die (1943) (geldt als anti-nazifilm)
• Ministry of Fear (1944) (geldt als anti-nazifilm)
• The Woman in the Window (1944)
• Scarlet Street (1945)
• Cloak and Dagger (1946) (geldt als anti-nazifilm)
• Secret Beyond the Door (1948)
• House by the River (1950)
• American Guerrilla in the Philippines (1950)
• Rancho Notorious (1952)
• Clash by Night (1952)
• The Blue Gardenia (1953)
• The Big Heat (1953)
• Human Desire (1954)
• Moonfleet (1955)
• While the City Sleeps (1956)
• Beyond a Reasonable Doubt (1957)
• Der Tiger von Eschnapur (1959)
• Das indische Grabmal (1959)
• Die tausend Augen des Dr. Mabuse (1960)

[bewerk] Bibliografie

• Steven Jacobs, Hilde D'haeyere en Roel Vande Winkel, Frits Lang in "Reader Zomerfilmcollege", ingericht te Brugge, juli 2007 door de Vlaamse Dienst voor Filmcultuur met medewerking van "Cinema Lumière" en het Koninklijk Belgisch Filmarchief.
• Lotte H. Eisner,Fritz Lang, uitg. Flammarion, 1970