Filips van Kleef
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| 1459 – 1528 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Admiraal van de Nederlanden | ||||||
|
||||||
|
Filips van Kleef (Le Quesnoy, 1459 - Wijnendale, 28 januari 1528), heer van Ravenstein, Wijnendale en Edingen, was een vooraanstaand edelman en veldheer uit de kring van raadslieden rond Maximiliaan van Habsburg.
Inhoud |
[bewerk] Vroege leven
Zijn ouders waren Adolf van Kleef-Ravenstein (1425-1492, kleinzoon van de Bourgondische hertog Jan zonder Vrees) en Beatrix van Portugal (overleden 1462, dochter van Peter van Portugal). Omdat zijn vader Adolf, als ridder van het Gulden Vlies, hoge ambten bekleedde aan het hertogelijke hof, en na de dood van zijn eerste echtgenote hertrouwde met Anna van Bourgondië, gouvernante (en tante) van de jeugdige hertogin Maria van Bourgondië, was Filips een jeugdvriend en speelkameraadje van Maria.
In 1477 werd Filips van Kleef door Maria van Bourgondië en haar echtgenoot Maximiliaan van Habsburg aangesteld tot militair opperbevelhebber van Frans-Vlaanderen. In die hoedanigheid bestreed hij met wisselend succes het Franse leger. In 1482 herstelde hij de orde in het prinsbisdom Luik, nadat bisschop Lodewijk van Bourbon daar vermoord was door Willem van der Marck, bijgenaamd het Everzwijn der Ardennen.
Philippe Monsieur, zoals hij gewoonlijk in de omgang werd genoemd, trouwde in 1485 met Francisca van Luxemburg (1523), dochter van de kasteelheer van Edingen. Het huwelijk, dat kinderloos bleef, werd ingezegend op het kasteel van Edingen.
[bewerk] Maximilaan
Toen Maximiliaan in 1486 naar Duitsland geroepen werd om er de opvolging van zijn vader Frederik III te regelen, nam Filips van Kleef in de Nederlanden a.i. het algemeen bestuur waar, samen met Engelbert II van Nassau en kanselier Jean Carondelet. Bij de terugkeer van Maximiliaan nam Filips actief deel aan de onderdrukking van de opstand in de Vlaamse steden (Ieper, Brugge en Gent), en toen Maximiliaan in Brugge gevangen gehouden werd, bood hij zich vrijwillig aan als één van de gijzelaars die er met hun leven borg moesten voor staan dat de vorst bij zijn vrijlating de afgedwongen akkoorden van 16 mei 1488 zou naleven. Maar nauwelijks kwam Maximiliaan vrij, of hij hield zich niet aan zijn beloften.
Misnoegd door de woordbreuk van zijn vorst, koos Filips van Kleef de zijde van de opstandige steden. Hij verspreidde een eigenaardig pamflet Philalites, waarin hij verklaarde de ware verdediger van het Bourgondische huis te zijn, tegenover de Habsburgers. Hij beschuldigde Maximiliaan ervan de Nederlanden bij het Duitse Rijk te willen annexeren en stelde tegenover de meinedige Maximiliaan diens zoon Filips de Schone als enige wettelijke erfgenaam van het Bourgondische Rijk. De reactie bleef niet uit: op 5 september werd Filips van Kleef gedegradeerd en in de Rijksban geslagen.
[bewerk] Opstand
Hij bleef echter niet bij de pakken zitten, en sloot een verbond met koning Karel VIII van Frankrijk, van wie hij echter weinig militaire steun kreeg. Ook de Hoeksen en het prinsbisdom Luik sloten zich nu bij hem aan, en de Brabantse steden Brussel en Leuven openden hun poorten voor hem. Het bleef hem echter niet voor de wind gaan: op 12 oktober 1492 moest Filips van Kleef, volkomen geïsoleerd, zijn laatste bolwerk Sluis prijsgeven en zich onderwerpen.
[bewerk] Latere leven
Hij zocht evenwel naar een manier om een tweede leven te beginnen, en vond die in 1498 toen hij in dienst trad van de Franse koning Lodewijk XII en naar Italië vertrok. Na enkele jaren onderkoning in Genua te zijn geweest, keerde Filips van Kleef terug naar Edingen, waar hij zich terugtrok in zijn kasteel, dat hij liet verfraaien. Hij hield zich bezig met studiewerk en is de auteur van een door historici hoog ingeschat werk Introduction de toutes manières de guerroyer tant par terre que par mer et des choses y servantes (gepubliceerd in 1579). Ook was hij een verzamelaar van kunstwerken, waarmee hij zijn kastelen van Edingen en Wijnendale inrichtte. Zijn uitgebreide collectie boeken bevond zich in zijn huis in Gent.
Toen zijn vrouw Francisca op 5 december 1523 kinderloos overleed, vererfde het kasteel en de heerlijkheid van Edingen aan haar zuster en erfgename Maria. Filips zelf trok zich terug in het kasteel van Wijnendale, dat sinds 1410 in handen was van de hertogen van Kleef en waar hij een drietal jaar later overleed aan een beroerte. Het echtpaar werd begraven in de voormalige Dominikanenkerk te Brussel.
Niet alleen als veldheer maar ook als edelman kende Filips van Kleef bepaalde mislukkingen, en kon hij niet al zijn ambities vervullen. Ondanks de voorspraak van zijn vriend graaf Karel van Lalaing, slaagde hij er niet in opgenomen te worden in de ridderorde van het Gulden Vlies (wat zijn vader wel gelukte). Men verweet hem onder meer zijn weinig heldhaftige optreden in de Slag bij Guinegatte (1479) en zijn betrokkenheid bij de (ongestraft gebleven) moord op twee van zijn tegenstanders (in 1484 en 1490). Maar toch kan hij beschouwd worden als één van de laatste middeleeuwse ridders, voor wie een gegeven woord heilig was.
[bewerk] Bibliografie
- Degryse, R. (1954): Filips van Kleef, admiraal en schrijver van een tractaat over de zeeoorlog (± 1500), Het Leger De Natie 9(9): 12-18
- Degryse, R. (1954): Filips van Kleef, admiraal en schrijver van een tractaat over de zeeoorlog (± 1500) (vervolg), Het Leger De Natie 9(10): 13-20
- Degryse, R. (1955): Filips van Kleef, admiraal van de Bourgondische landen (1485-1489), Marine 55(8): 5-8
- Degryse, R. (1955): Filips van Kleef, rebel en admiraal in Franse dienst (1489-1509), Marine 55(9): 7-11
- Degryse, R. (1956): Filips van Kleef, admiraal van de Bourgondische landen (1485-1498), Marine 56(1): 9-15
