Exon
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een exon (van Engels: expressed region) is een stukje DNA dat zich bevindt in een gen en dat in het uiteindelijke mRNA terecht zal komen. Het grootste deel van de exons zal uiteindelijk ook coderen voor het eiwit wat door het betreffende gen bepaald wordt. De delen van het gen die niet in het uiteindelijke mRNA terecht komen, worden introns genoemd.
De situatie is enigszins te vergelijken met een boek waar tussen de leesbare tekst door opeens enkele regels staan die uit willekeurige letters bestaan. Deze willekeurige letters zullen in het uiteindelijke "boek" ertussenuit gehaald worden, waardoor een verhaal zal ontstaan dat volledig leesbaar is. De exons vormen de leesbare tekst.
Inhoud |
[bewerk] Exons blijven over in het mRNA na splicing
Voor het maken van een eiwit wordt eerst het hele gen door transcriptie afgeschreven, waardoor een pre-mRNA bestaat, waarin zowel de introns als de exons aanwezig zijn. Van dit pre-mRNA wordt door een proces dat splicing heet het uiteindelijke mRNA gemaakt. De stukken van het gen die in het uiteindelijke mRNA overblijven worden exons genoemd.
[bewerk] Nummering van exonen
Naar goed gebruik worden exonen gewoon genummerd vanaf nummer 1. Het eerste intron komt pas na het eerste exon. Bij zeer ingewikkelde genen wordt tegenwoordig een exon wel eens genummerd met 3A, 3B etc.
[bewerk] Exons coderen voor een eiwit
Drie opeenvolgende nucleotiden (een codon) van een mRNA coderen samen voor één aminozuur. Deze codering wordt de genetische code genoemd. Tijdens de translatie van een mRNA wordt telkens een codon afgelezen en het bijgehorende aminozuur aan de aminozuurketen aangebouwd.
[bewerk] 5'UTR en 3'UTR
Het begin en het einde van het mRNA codeert echter vaak niet voor het uiteindelijke eiwit. Deze regio's worden 5' en 3' untranslated region of UTR (Nederlandse uitspraak: 5 accent UTR) genoemd. Tijdens de translatie van het mRNA in een eiwit worden deze niet gebruikt voor de codering van de bouwstenen van het eiwit (de aminozuren) zelf. Deze twee regio's hebben wel signaalfuncties, die het proces van de translatie regelen. Dit betekent dat (een deel van) de eerste exonen en (een deel van) de laatste exonen van een gen niet coderen voor het uiteindelijke eiwit.
Wanneer we nog even teruggaan naar de analogie van het boek, zouden deze regio's de "instructies voor de drukker" kunnen bevatten, die aangeven hoe en hoe vaak een boek gedrukt moet worden en aan wie het verstuurd moet worden. Leesbare tekst die echter in het uiteindelijke boek (eiwit) niet meer terug te vinden zal zijn.
[bewerk] Het voorkomen van introns in diverse organismen
Niet alle organismen hebben introns tussen de exons van hun genen. Introns komen hoofdzakelijk voor in eukaryote organismen (organismen waarvan de cellen een celkern hebben). Wetenschappers speculeren nog over de functie(s) die introns mogelijk toch hebben.
[bewerk] Ontdekker
Voor de ontdekking dat een gen kan bestaan uit introns en exons kregen Richard J. Roberts en Phillip A. Sharp in 1993 de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.
