Epilepsie
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
 |
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts |
| Epilepsie | |
| ICD-10 | G40-G41 |
| ICD-9 | 345 |
| DiseasesDB | 4366 |
| MedlinePlus | 000694 |
| eMedicine | neuro/415 |
 Geneeskunde |
|
Epilepsie of vallende ziekte (niet-medici spreken het meestal uit als epilepsie, artsen als epilepsie) is een ziekte waarbij bepaalde typen aanvallen optreden die hun oorsprong hebben in de hersenen. Een aanval wordt ook wel een epileptisch insult (of insult, toeval) genoemd. Niet iedereen die een epileptisch insult heeft gehad, heeft epilepsie; niet iedereen met epilepsie heeft epileptische insulten.
Inhoud |
[bewerk] Kenmerken
Epilepsie kan aangeboren zijn of later optreden. Soms is er een aantoonbare oorzaak (symptomatisch) maar vaak ook niet (idiopatisch). Verworven epilepsie kan na hersenbeschadiging ontstaan, bijvoorbeeld na een geboorteletsel, na een ernstige hersenschudding of als gevolg van doorbloedingsstoornissen (beroerte). Andere oorzaken voor epilepsie zijn prikkeling door een hersentumor of door een hersenontsteking, maar ook een genetische afwijking (bijv. een afwijking op het SCN1A-gen[bron?]) kan de oorzaak zijn.
De diagnose van epilepsie wordt gesteld op grond van de kenmerkende verschijnselen en aan de hand van een elektro-encefalogram (EEG ofwel 'hersenfilm'), dat bij de verschillende soorten aanvallen kenmerkende stoornissen laat zien. Bij verdenking op een onderliggende aandoening wordt hier onderzoek naar gedaan. Soms kan deze oorzakelijk behandeld worden.
[bewerk] Soorten epilepsie
Epilepsie kan grof worden ingedeeld in vier soorten:
- Partiële epilepsie
- Gegeneraliseerde epilepsie
- Epilepsie, waarvan niet vaststaat of zij plaatsgebonden of gegeneraliseerd is
- Speciale syndromen
[bewerk] Partiële epilepsie
Bij partiële epilepsie ontstaat door plaatselijke elektrische ontladingen hypofunctie van het betreffende hersendeel. Als het alleen bij dit hersendeel blijft, ziet een aanval er vaak als volgt uit:
- De aanval begint vaak met bijvoorbeeld een vreemd gevoel in de buik, een reuk- of smaakhallucinatie of bijvoorbeeld een spraakstoornis (afasie). Dit wordt een (epigastrisch) aura genoemd.
- Daarna wordt de patiënt afwezig en gaat smakken, kauwen of een eenvoudige handeling uitvoeren.
- Deze aanvallen duren minuten tot een kwartier.
- Soms vertoont de patiënt tijdens de aanval voor hem vreemd, agressief gedrag.
Jackson-epilepsie is een vorm van partiële epilepsie. Een typische Jackson-aanval begint met tintelingen in een hand. Deze begint te schokken en dit verspreidt zich over de gehele lichaamshelft.
Partiële aanvallen zijn te verdelen in elementair partiële en complex partiële aanvallen. Beide vormen zijn hetzelfde, behalve dat bij een complex partiële aanval er na het schokken soms bewustzijnsverlies ontstaat.
[bewerk] Gegeneraliseerde epilepsie
Grand Mal (tonisch-clonisch)
De meest bekende en dramatische epileptische aanval is de gegeneraliseerde toeval (tonisch-klonische aanval of grand mal). Hierbij worden plotseling alle hersencellen door de elektrische ontladingen geprikkeld. Aan zo'n aanval gaat vaak een vreemd gevoel van onwel zijn of een aura vooraf. Bij de aanval zelf verliest de patiënt het bewustzijn en ontstaat een gehele verkramping van het lichaam. Dit is de tonische fase. Hierbij kan een tongbeet voorkomen. Na enkele seconden ontstaan steeds heftiger spierschokken, de klonische fase. De ogen staan vaak open en zijn weggedraaid. Er is nogal eens incontinentie voor urine. Omdat de ademhaling even stokt door de kramp, wordt de patiënt eerst rood en daarna blauw. Dan volgt een blazende ademhaling met schuim op de mond. Na de spiertrekkingen volgt een tot 15 minuten durende bewusteloosheid, waaruit de patiënt vaak in een verwarde toestand ontwaakt. Dergelijke aanvallen kunnen elkaar soms voortdurend opvolgen, zodat het bewustzijn tussendoor in het geheel niet meer helder wordt (status epilepticus). Dit is een gevaarlijke toestand, omdat door zuurstofgebrek hersenbeschadiging kan optreden.
Petit Mal (absences)
Deze vorm van epilepsie wordt gekenmerkt door vluchtige aanvallen van daling van het bewustzijn. Deze aanvallen kunnen vaak zo kort van duur zijn dat ze onopgemerkt voorbijgaan. Het hoofd kan eventjes knikken, de spraak kan enkele seconden stokken en dan weer normaal verder gaan of een wezenloze blik kan de aanval kenmerken. Soms treden enkele schokken in de arm op of knippert de patiënt even met de oogleden. Ook zuig- en kauwbewegingen doen zich vaak voor.
[bewerk] Epilepsie bij kinderen
Bij kinderen komt epilepsie vaak op een andere manier tot uiting dan bij volwassenen. Bij kinderen van 4 tot 12 jaar kunnen absences optreden. Dit zijn aanvallen die 5 tot 10 seconden duren waarbij het kind abrupt een activiteit stopt en ook daarna weer abrupt hervat. Het kind kan dan een wazige uitdukking hebben, en er kunnen spierschokjes rond mond en oogleden optreden of smak-, kauw- of friemelbewegingen. Na de absence gaat het kind verder met z'n bezigheden zonder zelf iets te hebben gemerkt. Deze aanvalletjes treden vele malen per dag op. Deze vorm van epilepsie is meestal goed te behandelen en gaat ook vaak weer over binnen enkele jaren. Een diermodel voor deze absence epilepsie is de WAG/Rij rat.
Veel ernstiger zijn de zogenoemde salaamkrampen, dit is een vorm van epilepsie die optreedt vanaf de leeftijd van 5 tot 6 maanden. Vaak is dan sprake van een hersenbeschadiging. Deze aanvallen bestaan uit plotselinge buig- of strekkrampen van hoofd met romp gedurende enkele seconden. Meestal treden deze krampen op in reeksen van enkele tot zeer vele krampen. De vooruitzichten zijn vaak slecht: verstandelijke handicap en ernstige epilepsie. Dit geldt ook voor het zogenoemde Lennox-syndroom. Dit is een vorm van epilepsie die kan optreden bij twee- tot vijfjarige kinderen met hersenbeschadiging. Aanvallen van plots verstijven van de spieren of juist verslappen van de spieren, waardoor het kind abrupt valt en zich kan verwonden.
Koortsstuipen zijn epileptische aanvallen bij kinderen van 6 maanden tot 4 jaar, die op kunnen treden wanneer de lichaamstemperatuur plotseling sterk stijgt (koorts). Deze stuipen kunnen zich tijdens een volgende koortsperiode herhalen. De kans dat zich bij kinderen met koortsstuipen later epilepsie ontwikkelt, is iets verhoogd maar toch nog steeds niet groot. Koortsstuipen zijn in principe onschuldig, maar de oorzaak van de hoge koorts is dit niet altijd - men moet bedacht zijn op oorzaken als longontsteking of meningitis.
Dravet syndroom is een relatief 'nieuw' epilepsiesyndroom. Kinderen met Dravet krijgen veel verschillende soorten epileptische aanvallen en hebben vaak een ernstige verstandelijke beperking. De epilepsie begint al heel jong, binnen enkele maanden na de geboorte. De eerste aanvallen worden vaak uitgelokt door koorts. De aanvallen kunnen lang duren, soms wel drie uur. Meer over dit syndroom, ook bekend als Severe Myoclonic Epilepsy in Infancy (SMEI) is te lezen op www.dravet.com.
[bewerk] Behandeling
De behandeling van epilepsie bestaat voornamelijk uit het toedienen van geneesmiddelen die het zenuwstelsel minder prikkelgevoelig maken. Het effect van de behandeling wisselt zeer per persoon. De epilepsiepatiënt kan het beste een regelmatig leven leiden om ook op deze manier overprikkeling van het zenuwstelsel en ontregeling te voorkomen. Helaas zijn vele activiteiten (zwemmen, autorijden) niet toegestaan voor epilepsiepatiënten aangezien ze zichzelf en anderen bij een aanval ernstig letsel zouden kunnen toebrengen. Auto- of brommerrijden mag na een medische keuring waarvoor o.a. een aanvalsvrije periode van een jaar is vereist.
Anti-epileptica:
- valproïnezuur (Depakine, Propymal, Convulex)
- lamotrigine (Lamictal)
- levetiracetam (Keppra)
- clobazam (Frisium, Urbadan)
- carbamazepine (Tegretol, Carbymal)
- oxcarbazepine (Trileptal)
- gabapentine (Neurontin)
- topiramaat (topamax)
- acetazolamide (Diamox)
- clonazepam (Rivotril)
- fenytoïne (Diphantoine)
- diazepam (Valium, Stesolid, Diazemuls (bij status epilepticus))
- nitrazepam (Mogadon)
- ethymal
[bewerk] Verklaringen
De oorzaak van epilepsie is vooralsnog onbekend maar wetenschappelijk onderzoek suggereert dat epilepsie komt door een verstoring in de verhouding van inhibitoire (remmende) zenuwcellen (voornamelijk GABA) en excitatoire (stimulerende) zenuwcellen (voornamelijk glutamaat). Deze verstoring ontstaat tijdens de ontwikkeling van de hersenen na de geboorte. Bepaalde typen zenuwcellen nemen hun vorm aan onder invloed van de stof BDNF, Brain-derived Neurothrophic Factor. Hoe meer BDNF, des te meer inhibitoire zenuwcellen gevormd worden.
[bewerk] Handelingen tijdens een aanval
Tijdens een aanval wordt de patiënt veelal tegen letsel beschermd. Doorgaans probeert men het slachtoffer zo neer te leggen dat hij of zij zich niet aan meubels en dergelijke kan verwonden. Als de patiënt verslapt kan hij of zij in stabiele zijligging worden gelegd. Om te voorkomen dat een patiënt zich tijdens een epileptische aanval tot bloedens toe op de tong bijt, werd vroeger vaak aangeraden iets tussen de tanden te stoppen. Tegenwoordig raadt men dit eerder af. Het kan juist schade aan tanden en dergelijke geven, de hulpverlener kan er zelf ook schade door oplopen, bijvoorbeeld aan de vingers. Daarnaast bestaat er ook nog de mogelijkheid dat het voorwerp een obstructie van de luchtweg veroorzaakt, hierdoor kan de zuurstofvoorziening in gedrang komen. Ook is het mogelijk dat de hulpverlener de tong zodanig naar achter duwt met hetzelfde effect tot gevolg. De verwondingen van de patiënt (tong- of wangbeet) genezen meestal snel en staan niet in verhouding tot eventuele nare gevolgen van goedbedoelde hulp. Verder kan bij patiënten van wie bekend is dat zij epilepsie hebben, een middel worden toegediend om de aanval te doen stoppen. Het is zelden nodig een ambulance te laten komen. Als de aanval langer dan 15 minuten aanhoudt, er meerdere aanvallen kort na elkaar plaatsvinden ('status epilepticus') of de patiënt zich bijvoorbeeld ernstig verwond heeft, is het echter wel nodig een ambulance te laten komen.
[bewerk] Beroemde epilepsielijders
- Alexander de Grote van Macedonië (Griekenland)
- Julius Caesar
- Tiberius Claudius Caesar Britannicus
- Paus Cornelius, Heilige voor epilepsie (Corneliusziekte)
- Lodewijk I van Etrurië (1773-1803)
- Ferdinand I van Oostenrijk (1793-1875), keizer van Oostenrijk en Hongarije
- Ronaldo Luiz Nazario da Lima (1976), Braziliaans profvoetballer
- Karen Armstrong, Brits schrijfster en godsdienstwetenschapper
- Richelieu (1585-1642), Frans kardinaal en staatsman
- Fjodor Dostojevski (1821-1881), Russisch schrijver
- Guadalupe Victoria (1786-1843), eerste president van Mexico
- Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840-1893), Russisch componist
- Ian Curtis (1956-1980), zanger van de Britse rockband Joy Division. Hij schreef het autobiografische elementen bevattende nummer She's Lost Control over een vrouw met epilepsie.
Voor sommige van deze personen bestaan alleen vermoedens van epilepsie, bijvoorbeeld Julius Caesar en Richelieu.
