Duke Ellington

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Duke Ellington in de Hurricane-Club 1943

Edward Kennedy Ellington (Washington D.C., 29 april 1899 - New York, 24 mei 1974), beter bekend als Duke Ellington was een Amerikaans jazz pianist, orkestleider en componist.

Inhoud

1 Levensloop
2 Oeuvre
- 2.1 Composities
- 2.2 Belangrijke werken en liveregistraties
3 Bandleden
4 Voetnoot
5 Literatuur
6 Zie ook
7 Externe links

[bewerk] Levensloop

Ellington werd geboren als zoon van de chefkelner James Edward Ellington, die ooit in het Witte Huis werkte en daarna een cateringservice bedreef. Zijn vader probeerde de kinderen op te voeden zoals dat in die dagen in een burgerlijke middenstandsfamilie gebruikelijk was. Zijn eerste pianolessen kreeg de jonge Ellington op zevenjarige leeftijd van zijn moeder Daisy Kennedy Ellington. Aanvankelijk had hij er weinig plezier in en werden de lessen gestaakt, maar toen hij op veertienjarige leeftijd de pianist Harvey Brooks had horen spelen ontvlamde zijn interesse. Vanwege zijn deftige verschijning werd hij door zijn klasgenoten al in zijn jeugd „Duke“ (hertog) genoemd. Zijn carrière als professioneel musicus begon toen hij zeventien jaar oud was. Op vierentwintigjarige leeftijd verhuisde hij naar New York en richtte daar met een aantal musici uit Washington de groep „The Washingtonians“ op. Ze speelden in verschillende clubs en tourden tot 1927 als dansorkest door New England. Toen de destijds beroemde King Oliver de bekende Cotton Club (New York) verliet kon Ellington daar met zijn band als huisorkest komen werken. Als „Duke Ellington and his Jungle Band“ verwierf hij nationale bekendheid door de vele radiouitzendingen die vanuit deze club in Harlem gemaakt werden.

In deze periode was Ellington in de gelegenheid vele verschillende stijlen uit te proberen. Hij experimenteerde in zijn composities veel met tonaliteit, met trompetgeschetter, met dempers en met grommende saxofoons (Jungle Style). Toen Ellington in 1931 vertrok bij de Cotton Club was hij een van de bekendste Afro-Amerikanen; hij produceerde veel werk voor platenfirma's en filmstudio's. Hij toerde met zijn band door de VS en door Europa. In de jaren '60 maakte hij een wereldtournee. Zijn hele leven bleef hij experimenteren en werkte hij samen met de meest vooruitstrevende musici van zijn tijd zoals John Coltrane en Charles Mingus

Duke Ellington in 1965

Hij bereikte in de jaren veertig met zijn band grote hoogten door speciaal voor iedere stem in zijn orkest te componeren en te arrangeren. Een belangrijke invloed daarbij was zijn vriendschap met de pianist en componist Billy Strayhorn, die in de jaren dertig tot de band was toegetreden. Het stuk Take the A Train dat vaak aan Ellington wordt toegeschreven werd in feite door Strayhorn gecomponeerd.

Toen de populariteit van de Swing afnam en zijn bandleden andere wegen gingen bleef Ellington nieuwe vormen vinden die hij met gelegenheidsmuzikanten ten uitvoer bracht. In zijn late werk componeerde hij veel lange stukken waarbij hij zich op de klassieke muziek oriënteerde, zoals Black, Brown and Beige (1943) of Such Sweet Thunder (1957) dat gebaseerd is op William Shakespeare. Hij maakte een Bigband versie van de Peer-Gynt-Suite (1960).

In 1956 maakte hij een comeback doordat er een liveoptreden op plaat verscheen van zijn compositie Diminuendo and Crescendo in Blue. Dit werk was een combinatie van twee oudere stukken (Diminuendo in Blue unden Crescendo in Blue) en werd met een bijzonder lange tenorsaxofoon solo opgevooerd door Paul Gonsalves op het Newport Jazz Festival.

Critici vonden soms dat Ellington in zijn lange composities het wezenlijke van de jazz ten gunste van een kunstmatige klassieke muziek had opgegeven. Duke Ellington stond bekend om zijn ijdelheid en zijn autoritaire manier van omgaan met de bandleden en zijn familie. Zo verbood hij zijn zus om zonder begeleiding het huis te verlaten. Zijn zoon bevestigde dat Ellington met harde hand regeerde.

In 1965 werd Ellington voor de Pulitzer-prijs genomineerd, die hij echter niet won. Zijn ironische commentaar daarop was dat het lot hem welgevallig was omdat het ervoor zorgde dat hij niet te vroeg beroemd zou worden.

President Nixon rijkt de Presidential Medal of Freedom uit aan Duke Ellington (1969)

Op 24 april 1969 kreeg Ellington voor zijn oeuvre de Presidential Medal of Freedom uit handen van VS president Richard Nixon. In 1973 werd hij opgenomen in het Franse Erelegioen. Duke Ellington stierf op 24 mei 1974 aan een longontsteking. Hij werd begraven op het Woodlawn Friedhof in de Bronx in New York.

In 1997 werd er een door de beeldhouwer Robert Graham gemaakt beeld opgericht ter nagedachtenis aan Ellington in het Central Park ter hoogte van de kruising van de Fifth Avenue en de 110th Street. In zijn geboorteplaats Washington bestaat er een school, de Duke Ellington School of the Arts, die getalenteerde leerlingen op een carrière in de kunst voorbereid.

Duke Ellington was sinds 1932 vrijmetselaar.

[bewerk] Oeuvre

Duke Ellington was een veelzijdig jazzcomponist wiens invloed op de muziek tussen de jaren '20 en de jaren '60 van de vorige eeuw niet gering was. Hij wordt tot de grootste Amerikaanse componisten gerekend. Zijn grote successen waren Take the A Train, Satin Doll, Rockin' in Rhythm, Mood Indigo, Caravan en Sophisticated Lady. In jaren '20 en de jaren '30 werkte hij veel samen met Irving Mills, vanaf 1930 het meest met Billy Strayhorn.

Veel van zijn composities waren speciaal op bepaalde musici van zijn orkest toegeschreven: Johnny Hodges, Bubber Miley, Cootie Williams, Joe „Tricky Sam“ Nanton, Barney Bigard, Ben Webster, Harry Carney, Sonny Greer, Otto Hardwick en Wellman Braud. Een van de bekendste van deze stukken is Concerto for Cootie (1940). Sommige musici uit zijn band bereikten zelf sterstatus zoals Jimmy Blanton en Ben Webster.

Ellington schreef ook filmmuziek voor Black and Tan Fantasy (1929), Anatomy of a Murder (1959) en Paris Blues (1961) (met de acteurs Paul Newman en Sidney Poitier als jazzmusici).

[bewerk] Composities

Een greep uit de meer dan tweeduizend composities die van Duke Ellington bekend zijn:

East St. Louis Toodle-Oo 1927
Black & Tan Fantasy 1927
Black Beauty 1928
Creole Love Call 1928
Jubilee Stomp 1928
The Mooche 1929
Dreamy Blues/Mood Indigo 1931
Rockin’ in Rhythm 1931
Creole Rhapsody 1931
It Don’t Mean a Thing (If It Ain’t Got That Swing) 1932
Sophisticated Lady 1933
Daybreak Express 1934
Delta Serenade 1935
In a Sentimental Mood 1935
Reminiscing in Tempo 1935
Clarinet Lament 1936
Caravan 1937
Azure 1937
Diga Diga Doo 1937
Blue Reverie 1937
Pyramid 1938
Prelude to a Kiss 1938
C Jam Blues 1938
Battle of Swing 1939
Blue Light 1939
Subtle Lament 1939
Sergeant was Shy 1939
Ko-Ko 1939
Concerto for Cootie 1939
Cotton Tail 1940
All too Soon 1940
Warm Valley 1941
Take the "A" Train 1941
I Got it Bad (and That Ain’t Good) 1941
Just Squeeze Me (But Don't Tease Me) 1941
Don’t Get Around Much Anymore 1942
Moon Mist 1942
Diminuendo 1943
Crescendo in Blue 1943
Across the Train Blues 1943
Do Nothin’ Till You Hear from Me 1943
I’m Beginning to See the Light 1944
Perfume Suite 1944
Harlem 1950
Lonesome Valley 1956
A Drum Is a Women 1956
Monologue 1957
Portrait of Ella Fitzgerald 1957
Satin Doll 1958
Midnight Indigo 1959
Such Sweet Thunder 1959
Sunswept Sunday 1959

[bewerk] Belangrijke werken en liveregistraties

Black, Brown, and Beige 1945
Newport Jazz Festival Suite 1956
A Drum Is a Woman 1956
Royal Ancestry (Portret van Ella Fitzgerald) 1957
Shakespearean Suite 1957
Toot Suite 1958
Jump for Joy 1959
Anatomy of a Murder 1959
The Ellington Suites (incl. Queens Suite) 1959
Nutcracker Suite 1960
Paris Blues 1961
The Far East Suite 1964
The Second Sacred Concert 1967
And His Mother Called Him Bill 1967
Francis A. Sinatra & Edward K. Ellington (1968, met Frank Sinatra)
New Orleans Suite 1971

[bewerk] Bandleden

Eerste bezetting

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Arthur Whetsel - Trompet
Elmer Snowden – Banjo
Sonny Greer – Drums

1923

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Bubber Miley- Trompet
Elmer Snowden – Banjo
Charlie Irvis - Trombone
Sonny Greer – Drums

1926

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Harry Carney – Saxofoon
Bubber Miley – Trompet
Elmer Snowden – Banjo
“Tricky Sam” Nantons – Trombone
Sonny Greer – Drums
vier niet met name genoemde musici

1928

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Harry Carney – Saxofoon
Johnny Hodges – Saxofoon
Barney Bigard – Klarinet
Cootie Williams – Trompet
Elmer Snowden – Banjo
“Tricky Sam” Nantons – Trombone
Sonny Greer – Drums
vier niet met name genoemde musici

1932

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Harry Carney – Saxofoon
Johnny Hodges – Saxofoon
Barney Bigard – Klarinet
Cootie Williams – Trompet
Elmer Snowden – Banjo
“Tricky Sam” Nantons – Trombone
Lawrence Brown - Trombone
Sonny Greer – Drums
vier niet met name genoemde musici

1939

Duke Ellington – Piano
Otto Hardwick – Saxofoon
Harry Carney – Saxofoon
Johnny Hodges – Saxofoon
Ben Webster - Saxofoon
Barney Bigard – Klarinet
Cootie Williams – Trompet
Elmer Snowden – Banjo
“Tricky Sam” Nantons – Trombone
Lawrence Brown – Trombone
Jimmy Blanton – Bas (+1941)
Sonny Greer, Sam Woodyard – Drums
twee niet met name genoemde musici
Billy Strayhorn – Arrangeur

[bewerk] Voetnoot

[bewerk] Literatuur

(en) Stanley Dance: The world of Duke Ellington, Scribner's Sons, 1970/Da Capo Press, 2000

(en) Derek Jewell: Duke: a portrait of Duke Ellington, W.W. Norton & Company, 1977/Pavilion 1986

(en) Mercer Ellington, Stanley Dance: Duke Ellington in person: an intimate memoir, Houghton Mifflin, 1978

(en) Ron Frankl, Nathan I. Huggins: Duke Ellington: bandleader and composer (Black Americans of achievement), Chelsea House Publishers, 1989

(en) Gene Brown: Duke Ellington, Silver Burdett Press, 1991

(en) John Edward Hasse: Beyond category-the life and genius of Duke Ellington, Simon & Schuster, 1993/Da Capo Press 1995

(en) Ken Rattenbury: Duke Ellington, jazz composer, Yale University Press, 1993

(en) Peter Lavezzoli: The king of all, Sir Duke Ellington and the artistic revolution, Continuum Int. Publ. Group, 2001

(en) Ken Vail: Duke's diary: the life of Duke Ellington, 1927-1950, part 1, Scarecrow Press, 2002

(en) Ken Vail: Duke's diary: the life of Duke Ellington, 1950-1974, part 2, Scarecrow Press, 2002

(en) Richard Terrill: Duke Ellington African-American biographies), Raintree Paperback, 2003

(en) Stuart A. Nicholson: Reminiscing in tempo: A portrait of Duke Ellington
(de) Terkel (Louis) Studs: Giganten des Jazz Frankfurt, 2005, ISBN 3-86150-723-4
(de) Mercer Ellington: Duke Ellington - Eine Biographie Rüschlikon-Zürich, 1980, ISBN 3-275-00748-3
(de) James Lincoln Collier: Duke Ellington, Genius des Jazz Wenen, 1989, ISBN 3-85445-045-1
(de) Darmstädter Beiträge zur Jazzforschung, dl. 6: Duke Ellington und die Folgen Hofheim, 2000, ISBN 3-923997-91-4