Demosthenes (redenaar)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Demosthenes was een Grieks redenaar, jurist en politicus, die leefde van 384 tot 322 v.Chr. Als politicus gold hij als een van de belangrijkste leden van de anti-Macedonische partij.

Demosthenes werd voor het leven getekend én gehard door zware tegenslagen (fysiek en materieel) in zijn kinderjaren. Op 8-jarige leeftijd verloor hij zijn vader, een rijk industrieel, maar zijn erfdeel werd verspild door zijn ooms, die bij testament als voogden over hem en zijn zusje waren aangesteld. Hij begon ijverig te studeren (o.a. bij Isaeus) en wist door koppige volharding zijn fysieke tekorten (zwakke gezondheid, spraakgebrek) te overwinnen. Hij overwon zijn spraakgebrek door met kiezelstenen in zijn mond duidelijk te proberen articuleren.

Aanvankelijk werkte hij als advocaat. Hij bracht het tot briljant jurist en actief, strijdbaar politicus, die ervan droomde de vroegere grootheid van Athene te herstellen. Zo werd hij, als woordvoerder van de anti-Macedonische partij in Athene, dé spilfiguur in het pan-helleense verzet tegen de opdringende machtsuitbreiding van Philippus II van Macedonië. Zijn Philippica's ("Redevoeringen tegen Philippus") golden als standaardvoorbeelden van retorische aanklachten. Nadat na lang dralen de Atheners zich bij zijn bezwaren tegen Macedonië aansloten, bewerkte hij een bondgenootschap tussen Athene en Thebe, dat aanvankelijk voldoende leek om Philippus te weerstaan. Demosthenes streed mee in de Slag bij Chaeronea (338) waarin het Atheens-Thebaanse bondgenootschap werd verslagen, en hield de lijkrede voor de gevallenen. Na de dood van Philippus deed hij nog pogingen tot een nieuw Grieks anti-Macedoons bondgenootschap, die echter door Alexander snel de kop werden ingedrukt.

Toen men Demosthenes wegens zijn verdiensten voor de staat met een gouden krans wilde eren, verzette zijn aartsrivaal Aeschines zich daartegen. Demosthenes bestreed hem in zijn magistrale Kransrede, die Aeschines noopte in ballingschap te gaan. Hij was populair onder het Atheense volk, en bekleedde diverse ambten, waardoor hij een tegenwicht kon vormen tegen de pro-Macedonische partij. De laatste levensjaren na zijn betekenisvolle overwinning op zijn aartsrivaal kregen een verrassende slotfase, waarin een paar gebeurtenissen zijn levensavond vertroebelden. In 324 kwam Demosthenes in opspraak in het zogenaamde Harpalus-schandaal. Om aan verdere verdachtmakingen te ontsnappen moest hij zelf naar Egina vluchten, na een veroordeling wegens omkoperij en het ontvangen van smeergeld, maar zijn schuld of onschuld in deze zaak is nooit onomstotelijk bewezen.

Na de dood van Alexander de Grote keerde hij alleszins terug naar Athene, waar de hoop op onafhankelijkheid weer opflakkerde. Toen Antipater na de slag bij Crannon en het beëindigen van de Lamische oorlog, Athene bezette, werden de leiders van de anti-Macedonische partij vervolgd en ter dood gebracht. Dat was het lot van Hyperides en enkele anderen. Ook Demosthenes werd ter dood veroordeeld, maar om zijn hachje te redden vluchtte hij naar het eiland Kalauria, waar hij in de toenmalige Poseidontempel asiel zocht. Toen het Macedonische leger opdrong zag hij geen uitweg meer, en door vergif in te nemen maakte hij een eind aan zijn leven. De soldaten van Antipater kwamen wel te laat, maar aarzelden niet de tempel binnen te dringen en het lijk van Demosthenes mee te nemen, wat in die tijd een schending van het asielrecht betekende.

Enkele decennia na zijn dood werd er in Athene een standbeeld van hem opgericht. Daarnaast leeft hij door in de vorm van enkele bewaard gebleven redevoeringen.