Cloacadieren
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| Cloacadieren Fossiel voorkomen: Beneden-Krijt tot heden |
|||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Vogelbekdier (Ornithorhynchus anatinus) |
|||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
|
|||||||||
| Orde | |||||||||
| Monotremata Bonaparte, 1837 |
Cloacadieren, snaveldieren, eierleggende zoogdieren of monotremen (Monotremata) vormen een orde van de klasse zoogdieren die voorkomt in Australië en Nieuw-Guinea. Ze behoren tot de onderklasse Australosphenida, Prototheria of Ornithodelphia. Doordat ze kenmerken bezitten die eerder aan reptielen dan aan zoogdieren worden toegeschreven, als het leggen van eieren en de cloaca, worden de cloacadieren soms beschouwd als primitieve zoogdieren. Tot de cloacadieren behoren het vogelbekdier, de mierenegels en verwante uitgestorven soorten.
Het zijn de enige levende zoogdieren die eieren leggen. De eieren zijn zacht en leerachtig en komen na een dag of tien uit. Cloacadieren hebben wel melkklieren en voeden hun jongen met melk, maar op een andere wijze dan de andere zoogdieren. Ook bezitten ze naast de melkklieren ook andere belangrijke kenmerken die alle zoogdieren gemeen hebben: ze zijn warmbloedig en hebben een vacht, een onderkaak die uit één bot bestaat en de drie gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel). Cloacadieren hebben korte poten, een kleine kop en zeer kleine oogjes. De snuit is rijk aan tastorganen, waarmee ze voedsel opsporen. Mierenegels en volwassen vogelbekdieren hebben geen tanden. Alleen jonge vogelbekdieren ontwikkelen tanden.
De twee urineleiders, de blaas en de twee eileiders monden uit in één opening, de cloaca. De cloaca komt over het algemeen niet voor bij zoogdieren (enkel bij deze dieren en buideldieren), waarbij de openingen gescheiden zijn, maar wordt over het algemeen aangetroffen bij andere gewervelde dieren, als vogels en reptielen. Aan deze cloaca danken de dieren ook hun wetenschappelijke naam: Monotremata betekent letterlijk "wezens met één (monos) gat (trema)".
Samen met enkele soorten spitsmuizen en de solenodons, die giftige speekselklieren hebben, zijn de cloacadieren de enige giftige zoogdieren. Het vogelbekdiermannetje heeft een giftige spoor op zijn enkel. Het gif uit deze spoor kan pijn veroorzaken bij mensen en een hond doden. Bij vrouwtjes ontbreekt deze spoor, en bij mannetjesmierenegels is de spoor wel aanwezig, maar niet functioneel. De gifklieren van de mierenegels zijn namelijk gedegenereerd.
Cloacadieren leven voornamelijk van ongewervelde dieren. Het zijn gespecialiseerde jagers: het vogelbekdier is gespecialiseerd in waterinsecten en schaaldieren, de mierenegel in mieren en termieten en de vachtegels in regenwormen.
De oudste cloacadieren zijn bekend uit het Onder-Krijt van Australië, zo'n 120 miljoen jaar geleden. Deze fossiele snaveldieren verschillen weinig van de hedendaagse soorten. Er is een Paleocene soort bekend uit Argentinië, Monotrematum.
[bewerk] Indeling
De orde omvat de volgende soorten:
- Onderorde Vogelbekdierachtigen (Platypoda)
- Familie Kollikodontidae†
- Geslacht Kollikodon (Beneden-Krijt van Australië) †
- Kollikodon ritchiei†
- Geslacht Teinolophus†
- Teinolophus trusleri†
- Familie Vogelbekdieren (Ornithorhynchidae)
- Geslacht Monotrematum (Paleoceen van Argentinië) †
- Monotrematum sudamericanum †
- Geslacht Obdurodon† (Oligoceen en Mioceen van Australië)
- Obdurodon dicksoni†
- Obdurodon insignis†
- Geslacht Ornithorhynchus
- Vogelbekdier (Ornithorhynchus anataninus)
- Geslacht Steropodon†
- Geslacht Monotrematum (Paleoceen van Argentinië) †
- Familie Kollikodontidae†
- Onderorde Mierenegels (Tachyglossa)
- Familie Mierenegels (Tachyglossidae)
- Geslacht Tachyglossus
- Mierenegel (Tachyglossus aculeatus)
- Vachtegels (Zaglossus)
- Zaglossus attenboroughi
- Zwartharige vachtegel (Zaglossus bartoni)
- Gewone vachtegel (Zaglossus bruijni)
- Zaglossus hacketti†
- Zaglossus harrisoni†
- Zaglossus owenii†
- Zaglossus ramsayi†
- Zaglossus robustus†
- Geslacht Tachyglossus
- Familie Mierenegels (Tachyglossidae)
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden in de categorie Monotremata van Wikimedia Commons. |
