Chris van Abkoude
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| Chris van Abkoude Christiaan Frederik van Abkoude |
|
|---|---|
| Afbeelding gewenst | |
| Geboren | 6 november 1880 |
| Overleden | 2 januari 1960 |
| Land | Nederland |
| Jaren actief | 1905-1936 |
| Uitgeverij(en) | Kluitman |
|
|
|
Christiaan Frederik (Chris) van Abkoude, later Charles Winters (Rotterdam, 6 november 1880 – Portland (Oregon), 2 januari 1960) was een Nederlands schrijver met circa veertig boeken op zijn naam, waarvan de bekendste Kruimeltje en de boeken van de Pietje Bell-reeks zijn. Daarnaast schreef hij graag liedjes en kon hij goed piano spelen.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
[bewerk] Jeugdjaren
Chris van Abkoudes vader, Piet van Abkoude, had een kapperszaak aan Jonker Fransstraat 128 in de Rotterdamse wijk Crooswijk. Voor zijn klanten had hij altijd een grappig verhaal of vrolijk liedje, wat hem onder zijn vaste klanten de bijnaam 'Piet Plezier' opleverde. Tijdens het bombardement op Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog is dit huis verdwenen.
In die tijd ging er wel eens wat fout bij een bevalling. Bij Chris van Abkoudes geboorte op 6 november 1880 raakte zijn moeder dusdanig verzwakt dat zij twee weken later kwam te overlijden. Vader Piet had het dusdanig druk met zijn kapperszaak dat de verzorging van Chris voornamelijk voor de rekening kwam van Chris' zus Ida Margaretha.
In zijn jeugdjaren bracht Chris van Abkoude veel tijd door op straat, waarbij het zich vermaakte met allerlei kattenkwaad. Bovendien was hij een driftig jongetje dat zich enorm kon opwinden over onrecht. Zo zag hij op een keer hoe een politieagent een zwerver oppakte en naar het politiebureau bracht. Hierop werd Chris zo kwaad dat hij een steen door een ruit van het politiebureau gooide, waarop hij werd opgepakt en een nacht opgesloten. Dit avontuur heeft Chris van Abkoude later in zijn kinderboek Kruimeltje verwerkt.
Een ander incident deed zich voor op de basisschool. Zoals in die tijd gebruikelijk stond op elk bureau een inktpot. Op een dag werd Chris vals beschuldigd door de meester, die hem voor de klas riep. Chris weigerde, en kreeg hierop een draai om de oren. Chris gooide vervolgens woedend de inktpot in het gezicht van de meester. Ook dit incident heeft hij later in twee van zijn boeken verwerkt.
Na de middelbare school ging Chris van Abkoude naar wat toen heette de normaalschool (of kweekschool) en behaalde hier zijn onderwijsakte.
[bewerk] 1901 - 1911
Van 1901 tot circa 1909 was Chris van Abkoude leerkracht op een volksschool in de Rotterdamse wijk Crooswijk.
Van Abkoude had opgemerkt dat leerlingen de lessen saai vonden en besloot zijn onderwijs op te vrolijken met poppenkastspel. Het schoolhoofd was minder te spreken over deze manier van lesgeven.
Naast het lesgeven ging Van Abkoude zich ook met journalistiek bezig houden. Verder hielp hij een paar vrienden bij de oprichting van een krant. Tevens verzorgde hij een artikel in een tijdschrift onder de naam Oom Chris.
Chris van Abkoude schrok van de vele duizenden arme kinderen in Rotterdam. Deze kinderen leden vaak aan honger en ziektes. In een Rotterdamse krant schreef Van Abkoude in 1903 artikelen over deze kinderen. Daarnaast hielp hij burgers bij het inzamelen van geld voor deze kinderen. Ook schreef hij in samenwerking met de Commissie tot Kostelooze Voeding van Schoolkinderen de brochure Droevig kinderleven in Rotterdam - Een onderzoek naar den toestand van behoeftige schoolkinderen. Deze commissie vroeg al jaren tevergeefs bij de gemeente om subsidie. Helaas mocht ook deze brochure daarbij niet baten.
Eveneens in 1903 trouwde Chris van Abkoude met de Rotterdamse Johanna van Wijk. Kort na elkaar worden 3 zoons geboren, waarvan veel belevenissen verwerkt zijn in het boek De zonen van Pietje Bell.
Chris van Abkoude ontdekte dat hij goed met de pen overweg kon. Hij schreef twee boeken voor volwassenen, waarvan de eerste Een strijd tegen domheid was. Deze eerste twee pennenvruchten verdwenen echter vrij snel uit de handel. In 1907 verschenen zijn eerste twee kinderboeken, Bert en Bram en Hollandsche jongens. Deze zijn beide uitgegeven door de Alkmaarse uitgeverij Kluitman.
Naast het schrijven van boeken organiseerde Chris van Abkoude ook kinderfeesten. Deze bestonden uit voordrachten met lichtbeelden en poppenkastvoorstellingen. Eveneens zong hij liedjes aan de piano. Journalist J. Pekop de Haas van het Rotterdamsch Nieuwsblad deed enkele keren verslag van deze feesten en ze bevielen hem dusdanig dat hij ging helpen bij de uitvoering en organisatie.
In 1907 hadden de verslaggevers Jean-Louis Pisuisse en Max Blokzijl van het Algemeen Handelsblad als Italiaanse straatzangers een reis gemaakt, en hierover onder pseudoniem reportages geschreven in de krant.
Chris van Abkoude besloot hetzelfde te gaan doen met twee vrienden, J. Pekop de Haas en ex-collega P. van Leening. Hiertoe bouwden zij een poppenkast en in de zomervakantie van 1909 gingen ze op reis. Ook zij bedienden zich hierbij van pseudoniemen en wel uit het werk van Justus van Maurik: Chris van Abkoude gebruikte de naam 'Jacques Helmer', Pekop de Haas nam de naam 'Karel Mullens' aan en Van Leening droeg de naam 'Victor de Koster'.
In september 1909 publiceerden zij hun avonturen in het Rotterdamsch Nieuwsblad. Verder verscheen in 1910 het boek Met de poppenkast op reis. Avontuurlijke lotgevallen van drie journalisten, een bundeling van hun reisverslag en poppenkastteksten. Chris van Abkoude had de smaak te pakken gekregen van dit vrije bestaan en besloot het onderwijs definitief vaarwel te zeggen. Hij ging zijn brood verdienen als schrijver, journalist en artiest.
In 1910 verscheen zijn boek Het jongenskamp waarin hij de ideeën van Duitser Walter Heichen gebruikte, die het idee had gelanceerd om kinderen uit grote steden de zomervakantie te laten doorbrengen op speciale kampementen zonder toezicht van ouders, onderwijzers of leiders.
[bewerk] 1912 - 1915
In 1912 verscheen het boek De padvinders van Duinwijk, één van de eerste boeken over de padvinderij.
In 1913 verhuisde Chris van Abkoude met zijn gezin naar Baarn. Zijn optredens bleken een succes en hij ontving zelfs een uitnodiging vanaf het nabijgelegen paleis Soestdijk, waar hij een voorstelling verzorgde voor de jonge prinses Juliana.
Begin 1914 verscheen het boek Pietje Bell. De oorspronkelijke titel van dit boek luidde Pietje Bell of de lotgevallen van een ondeugenden jongen, maar kranten, en het blad van de school met de bijbel, schreven hier schande van. Het boek verkocht echter goed in zowel Nederland als België en zelfs Zuid-Afrika.
In augustus 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en Chris van Abkoude ging in militaire dienst. Hij werd korporaal bij de landmacht, maar probeerde hier op allerlei manieren onderuit te komen.
[bewerk] 1916 - 1920
Nadat Chris van Abkoude in 1916 werd ontslagen uit militaire dienst ging zijn droom in vervulling: hij emigreerde naar de Verenigde Staten. Van Abcoude had in 1910 in het boek Tim en Tom al geschreven over de Holland-Amerika Lijn, en ook in het in 1913 uitgegeven boek Jan Boenders of Hoe een Hollandsche jongen in Amerika rijk werd had hij al iets van zijn droom los gelaten.
Op 7 juni 1916 vertrok hij naar Amerika. Dit was niet geheel zonder risico, want Duitse onderzeeboten hadden al eens een boot getorpedeerd van de Holland-Amerika Lijn.
Van Abcoude kwam op 22 juni 1916 aan in Amerika. Hij huurde een kamer in het Broadway Central Hotel en ging hij aan de slag als kinderentertainer en als pianist bij stomme films in een bioscoop. Verder regelde Van Abkoude al snel optredens voor zijn Holland Dutch Show, bestaande uit poppenkastspel, goocheltoeren en verhalen uit Nederland. Ook veranderde Chris van Abkoude zijn naam in Charles Winters omdat zijn echte naam te lastig bleek voor Amerikanen.
In het stadje Hoboken in de staat New Jersey vond Van Abkoude woonruimte voor zijn gezin. In juli 1917 kwam zijn gezin over naar Amerika. Korte tijd later werden zijn 2 jongste kinderen Fred en Mary geboren.
Op aandringen van uitgeverij Kluitman schreef Chris van Abkoude ook een nieuw boek over Pietje Bell: De vlegeljaren van Pietje Bell, waarin Pietje reeds 16 jaar is. Dit boek verscheen in 1920 in grote oplage in de winkels.
[bewerk] 1921 - 1929
In Amerika leerde Chris van Abkoude de miljonair August Heckscher kennen. Deze zoon van een Duitse minister kon onder andere Theodore Roosevelt en collega-miljonair Vanderbilt tot zijn vriendenkring rekenen.
In 1920 richtte Hekscher The Heckscher Foundation for Children op, waar Chris van Abkoude in 1921 werd aangesteld als 'Children's Director'. Zijn taak was het bedenken van activiteiten om kinderen van de straat te houden. Op de donderdagmiddagen organiseerde hij een 'kindervariété': een show met danseressen en een compleet orkest. Op de zaterdagochtenden organiseerde hij poppenkastvoorstellingen of vertoonde hij, onder zijn eigen pianobegeleiding, een stomme film. Jongste zoon Fred kwam met het idee voor een modelbouwclub, en toen werd er ook elke zaterdagmiddag geknutseld aan modellen.
Begin 1922 probeerde Chris van Abkoude zijn reeks verhalen over Pietje Bell af te sluiten met het boek De zonen van Pietje Bell, waarin zijn eigen drie oudste zoons centraal staan. Korte tijd later ontving Uitgeverij Kluitman ook het verhaal van Kruimeltje, dat in 1923 werd uitgegeven.
De zaken gingen goed en zodoende huurde Van Abkoude een duur appartement in het centrum van New York. In 1926 kocht de Heckscher Foundation for Children een gedeelte van Central Park, waar een grote speeltuin, de 'Heckscher Playground', werd gebouwd. Hier organiseerde Van Abkoude voorstellingen waar duizenden kinderen op af kwamen.
In het begin van de jaren '30 ontstond een steeds grotere werkloosheid in Amerika, en ook Van Abkoude kreeg te horen dat er geen werk meer voor hem was. In 1929 schreef hij het vijfde deel van de reeks Pietje Bell boeken, Pietje Bell in Amerika. Maar hoewel het Pietje in dit boek voor de wind gaat, had de schrijver zelf steeds meer moeite de hoge huur van zijn appartement op te brengen en moest hij noodgedwongen verhuizen. Een directeur van de Heckscher Foundation kreeg medelijden en bood zijn zomerhuisje in Danbury in Connecticut aan, waar Van Abkoude dankbaar gebruik van maakte.
Opnieuw probeerde Van Abcoude met de 'Holland Dutch Show' geld te verdienen. Verder had hij alle tijd om zich op het schrijven te storten. Er was in het kleine zomerhuisje echter geen ruimte om te schrijven, en zodoende bouwde Van Abkoude een tentje met een houten vloer in de tuin. In de wintermaanden was dit echter te koud.
Het schrijven ging Van Abcoude steeds moeilijker af. Hij woonde al geruime tijd in Amerika, en het werd steeds moeilijker voeling te houden met het Nederlandse leven. Ook waren de oudste drie kinderen inmiddels uit huis en werd er zodoende thuis vrijwel geen Nederlands meer gesproken. De jongste kinderen, Fred en Mary, beheersten het Nederlands nauwelijks.
[bewerk] 1930 - 1934
In 1930 verscheen het boek In het land van Uncle Sam, dat zich voornamelijk in Amerika afspeelde. Het is een sciencefiction-verhaal over een professor die de Nederlandse scheepsjongen Tom Tikker een ruimtereis laat maken. Uitgeverij Kluitman liet echter weten niet op dit soort werk te wachten, omdat Nederlandse kinderen weinig in zo'n verhaal zouden zien. Kluitman dringt aan op nog een deel van Pietje Bell en bij voorkeur de jonge versie.
In 1932 stuurde Chris een nieuw boek, Nieuwe avonturen van Pietje Bell, naar uitgeverij Kluitman. Het werd al vlug gevolgd door het verhaal van Pietje Bell is weer aan den gang.
Chris van Abkoudes vrouw, Johanna, had door de koude winters in Connecticut last van reumatiek. Hierom besloot Van Abkoude in 1933 te verhuizen naar een warmer gedeelte van de VS. De reis ging naar zoon Dirk Winters, die ruim 4500 km verderop woonde in Portland in Oregon. Veel geld voor de verhuizing was er echter niet. Van Abkoude en zijn gezin verkochten met uitzondering van wat kleding, de poppenkast en een typemachine alle bezittingen. De opbrengt was voldoende voor een 2 jaar oude Ford .
In het voorjaar van 1934 werd een woonwagen gebouwd die net genoeg ruimte bood voor Chris van Abkoude en zijn vrouw. De kinderen zouden overnachten in een tent. Van Abkoude schilderde rode bakstenen op de wanden, en de onderrand van de wagen werd wit gekalkt en voorzien van een Hollands tafereel met boeren en boerinnen, klompen en molens. De reis, die 10 weken in beslag zou nemen, begon in juni 1934. Tijdens de reis werden geen grote steden aangedaan, vanwege de strenge regels over straatmuzikanten en zigeuners. In september 1934 bereikte het gezin Portland, waar ze een jaar bleven. Van Abkoude werkte aan een nieuwe woonwagen. In deze periode schreef hij ook twee boeken, het in 1936 verschenen Pietje Bell gaat vliegen, wat eveneens het allerlaatste boek in de reeks was, en het op het laatst uitgegeven boek Het verlaten huis.
[bewerk] 1935 - 1960
In 1935 reisde Chris van Abkoude met zijn vrouw en dochter Mary naar Californië. Zoon Fred Winters bleef achter in Oregon en ging een opleiding volgen op een school voor vliegtuigbouw. Van Abkoude belandde ook in Hollywood, maar wist daar geen scenario's te verkopen.
De jaren hierna trok Chris van Abkoude met zijn gezin door Californië, maar dit was een vermoeiend bestaan voor de al op leeftijd gerakende Van Abkoude.
In 1942 (?) belandde het echtpaar in het stadje Alameda, dichtbij San Francisco. In San Francisco was een Amerikaanse marinebasis gevestigd, waar Chris van Abkoude voorstellingen verzorgde, voornamelijk voor kinderen van militairen en havenarbeiders. Met het eind van de oorlog in 1945 neemt ook dit werk weer af. Van Abcoude ontving een ouderdomsuitkering, maar dat was amper genoeg om van te leven.
Om wat bij te verdienen nam Van Abkoude een baantje aan bij Curtis Company, een tijdschriftendistributeur. In Nederland werd veelal gedacht dat hij hier werkte als directeur tot aan zijn pensioen, maar dat is incorrect. Zijn taak was het zorgdragen voor de verspreiding van tijdschriften in Alameda. Hiervoor gebruikte hij zijn garage als opslagplaats. De bezorging kwam voor rekening van de plaatselijke jeugd. Hij werd echter al na enkele jaren ontslagen, waarna hij zich stortte op het schilderen, en zijn hele huis beschilderde. Het werd een geliefde plaats voor de jeugd, waarvoor Chris van Abkoude altijd een luisterend oor of een mooi verhaal klaar had.
In 1950 overleed Chris van Abkoudes vrouw Johanna. Inmiddels had hij contact met Altarena Little Theatre waarvoor hij een kindertheater oprichtte. Kinderen van vijf tot zestien jaar konden zich opgeven voor één rol van de door Chris van Abkoude geregisseerde toneelstukken. Chris van Abkoude schreef ook een kort toneelstuk, The Miracle. Nadat dit stuk in oktober 1951 met succes werd opgevoerd maakte Van Abcoude plannen voor nieuwe stukken.
Begin 1951 werd Chris van Abkoude echter getroffen door een beroerte, en moest hij stoppen met toneel en schilderen. Ook pianospelen lukte niet meer. Nadat zijn kinderen ook zijn rijbewijs afnamen, omdat hij een 'gevaar op de weg' was geworden, begon hij gekluisterd aan zijn huis te vereenzamen.
In 1955 besloot Van Abkoudes zoon Dirk hem weer naar Portland te halen. Voor deze gelegenheid gaf Van Abcoude nog een laatste interview aan de Oakland Tribune, welke zo afscheid nam van de bekende inwoner van de stad.
Op 2 januari 1960 overleed Chris van Abkoude op 79-jarige leeftijd in een verzorgingstehuis.
Zijn boeken verschijnen nog steeds, en drie ervan zijn opnieuw bewerkt door W.N. van der Sluys, omdat ze niet meer in dit tijdsbeeld zouden passen.
De bewerkte delen betreffen:
- De vlegeljaren van Pietje Bell
- De zonen van Pietje Bell
- Pietje Bell in Amerika
De andere delen zijn ongemoeid gelaten.
[bewerk] Bibliografie
In totaal heeft Chris van Abkoude circa 40 boeken geschreven, waaronder:
- 1905 - Een strijd tegen domheid
- 1907 - Bert en Bram
- 1907 - Hollandsche jongens
- 1908 - Hein Stavast
- 1908 - Willem's verjaarsgeschenk
- 1910 - Het jongenskamp
- 1910 - Tim en Tom
- 1911 - De fietsclub 'alle vijf'
- 1912 - De padvinders van Duinwijk
- 1912 - Een ongeluksvogel
- 1912 - Het boek van luilekkerland
- 1913 - Jan Boenders of Hoe een Hollandsche Jongen in Amerika rijk werd
- 1913 - De Pinkertonnetjes
- 1913 - De voetbalclub
- 1913 - Jolige liedjes voor de jeugd
- 1914 - Pietje Bell
- 1914 - Instituut Sparrenheide
- 1915 - Jaap Snoek van Volendam
- 1915 - De waterratten
- 1916 - De zonnige jeugd van Frits van Duuren
- 1916 - Jolig strandleven
- 1917 - Hoe Jaap Bekkers een fiets kreeg
- 1920 - De vlegeljaren van Pietje Bell
- 1921 - Dickie Pool, of Hoe twee gymnasiasten automobiel-fabrikant werden
- 1922 - De zonen van Pietje Bell
- 1922 - De circusclown of de lotgevallen van Daantje
- 1923 - Kruimeltje
- 1924 - Pietje Bells goocheltoeren
- 1929 - Pietje Bell in Amerika
- 1930 - In het land van Uncle Sam
- 1931 - Hoe Fred aviateur werd
- 1932 - Nieuwe avonturen van Pietje Bell
- 1932 - Peppie
- 1934 - het verlaten huis
- 1934 - Pietje Bell is weer aan de gang
- 1936 - Pietje Bell gaat vliegen
- 1936 - Brown Sails and Silver Guilders
