Boekentoren

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De zuidwestelijke kant van het boekentoren. Merk de belabberde staat van het gebouw op, vooral aan deze kant, want deze kant heeft meest te maken met slaande regen (meeste regen komt van het zuid-westen)

De boekentoren, een ontwerp van de Belgische architect Henry van de Velde, is een van de bekendste gebouwen van de stad Gent in België. Het is het meest opvallende voorbeeld van modernistische architectuur in de stad. De toren herbergt circa 3 miljoen boeken (november 2006) van de Gentse universiteitsbibliotheek.

Inhoud

1 Geschiedenis van het gebouw
2 Het boekenbestand
- 2.1 Online te raadplegen
3 Trivia
4 Externe links
5 Referenties

[bewerk] Geschiedenis van het gebouw

Van de Velde, toen professor aan de Gentse universiteit, werd op zeventigjarige leeftijd (1933) gevraagd een nieuwe universitaire bibliotheek te ontwerpen. In dezelfde opdracht zaten ook de nieuwe gebouwen voor de instituten voor Kunstgeschiedenis, Dierkunde en Farmacie. De bouwplaats was het voormalige De Vreesebeluik of Cité Ouvrière op de Gentse Blandijnberg, het hoogste punt van de stad. Van de Velde opteerde voor een toren als baken van de wetenschap, een vierde toren die zich kon meten met de bekende torens in Gent van de Sint-Niklaaskerk, de Sint-Baafskathedraal en het Belfort, die een tegenpool kon zijn van de religieuze en de wereldlijke machten. Het ontwerp was omstreden en er werd zelfs een alternatief plan met een langwerpig gebouw besteld bij de architect Armand Cerulus.

De toren kwam er echter toch. In 1935 had Van de Velde de definitieve plannen klaar. Het werd een toren van 64 meter hoog, met 20 verdiepingen, 4 kelderverdiepingen en een belvedère als uitkijkplatform. Als symbool voor de moderniteit koos Van de Velde een constructie uit beton, waarvan de sokkel bekleed is met arduin. Het grondplan kreeg de vorm van een Grieks kruis, om de verbinding tussen hemel en aarde en de vermenging van tijd en ruimte te symboliseren.

De bouwwerken startten in 1936, in 1939 waren de ruwbouw en een deel van de afwerking klaar. Het ontwerp omvatte ook de binnenarchitectuur: zwarte ijzeren raamprofielen, vloerpatronen, deurkrukken, meubilair,... allemaal volledig uitgetekend volgens de gulden snede. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stond echter op vele vlakken de geplande uitvoering in de weg. Van de Velde zag zich verplicht om andere materiaalkeuzes te maken. Ook het meubilair werd slechts gedeeltelijk gerealiseerd, vaak ook met andere materialen dan gepland. Zo zijn er de vele leestafels die volledig in hout zijn, maar normaal gietijzeren voeten moesten krijgen. Van de vele geplande kunstprojecten bleven enkel die van Karel Aubroeck en Jozef Cantré overeind. Tijdens de oorlog werd de toren door de Duitsers gebruikt als centrum van de luchtafweer.

[bewerk] Materiaalkeuze

Voor het pronkstuk van de Boekentoren echter, de belvedère, werden uitzonderlijke materialen toch gebruikt, aangezien vele daarvan op voorhand besteld of gekocht waren. Van de Velde richtte deze belvedère volledig in met materialen uitsluitend afkomstig van België of haar kolonie Congo. Zo zijn de zuilen gedecoreerd met koloniaal hout, ligt er onder de huidige linoleumvloer het restant van een compleet eikenhouten parketvloer en werd de trap van de lift naar de eigenlijke belvedèrezaal opgetrokken in marmer. De vier terrassen werden dan weer volledig met platen van arduinsteen afgewerkt, maar helaas heeft slechts 1 terras nog haar volledige arduinbekleding.

Het aanpalende gebouw voor het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde werd ook afgewerkt, maar de afdelingen voor Dierkunde en Farmacie kwamen er niet. In de jaren 1950 werden op die plaats de nieuwe gebouwen voor de Faculteit voor Letteren en Wijsbegeerte opgetrokken, maar in een andere stijl en met andere materialen dan Van de Velde voorzien had. Het nieuwe gebouw vloekt dan ook op vele punten met het deel van het eigenlijke ontwerp.

[bewerk] Huidige toestand

Vandaag is de boekentoren echter in slechte staat. Gedurende jaren werd het monument verschillende keren gebrekkig opgelapt, soms met een slechte materiaalkeuze, terwijl de zware structurele problemen aan hun lot werden overgelaten uit gebrek aan geld. Zo is bijvoorbeeld de betonnen buitenmantel zwaar aangetast door betonrot. Maar ook wansmakelijke elementen werden toegevoegd: o.a. de antennes op het dak, een brandslang vastgeboord in het marmer en verstikkende platen (het type dat op platte daken wordt gebrand) bovenop arduinsteen. Op 1 juli 1992 kreeg de boekentoren dan ook de status van beschermd monument. In 2003 liet de Antwerpse projectontwikkelaar André Singer, die het jaar voordien de stukken over de Boekentoren had gekocht uit de private archieven van Henry Van de Velde, een voorstudie voor restauratie uitvoeren. De grote aandacht die de media hieraan gaf, brachten de onderhandelingen over een restauratie op gang tussen onder meer het universiteitsbestuur en de verschillende overheden. Op 16 september 2005 besliste de Raad van Bestuur van de Universiteit Gent om 30 miljoen euro te investeren in de restauratie van de Boekentoren. Momenteel (november 2006) zijn er nog 5 internationaal gekende bureaus in de running voor het project.
Ondertussen raakte bekend dat de restauratie zal aanvangen in 2010. De digitalisering van het boekenbestand komt de universiteit goed uit, want in 2007 start men een project van de digitalisering van het bestand.

[bewerk] Deelname Monumentenstrijd

De belvedère aan de binnenkant

De belvedère van de Boekentoren werd in 2006 geselecteerd voor het tv-programma Monumentenstrijd van de VRT. De Boekentoren verzamelde genoeg stemmen om een plaats te verdienen in de tweede ronde waarin 3 monumenten per Vlaamse provincie het tegen elkaar opnamen en werd met 48% van de uitgebrachte stemmen geselecteerd als finalist voor Oost-Vlaanderen. In de finale van 19 februari 2007 kon de Boekentoren de hoofdprijs echter niet bemachtigen, die ging naar de Limburgse Stoomstroopfabriek van Borgloon.

[bewerk] Het boekenbestand

[bewerk] Online te raadplegen

Dank zij het Google Book Searchproject kan de UGent vanaf mei 2007 een belangrijk deel van haar boekenbestand op het internet plaatsen. Het is dan door eenieder rechtenvrij online te raadplegen. Het betreft vooral 19e-eeuwse Nederlands- en Franstalige werken waarop geen auteursrechten meer rusten. Gent is de eerste Nederlandstalige universiteit die meewerkt aan het Google Library Project in navolging van o.a. universiteiten uit Oxford, Harvard, Stanford, Princeton en Madrid. [1] De ingescande boeken handelen over het humanisme en de reformatie van Erasmus en Luther, zijn wetenschappelijke werken van Simon Stevin en Dodoens en het omvat de unieke collectie over het dagelijkse leven in Gent in de 19e eeuw. De moeizame arbeid van het inscannen van de werken gebeurt door en op kosten van Google. ^[1]

[bewerk] Trivia

Boven de belvedère is een waterreservoir om het water meteen ter plaatse te hebben, bv. in geval van brand.

De biljarttafel in de belvedère

Ooit werd de belvedère gebruikt als ontspanningszaal voor het personeel. Er bevindt zich onder meer een versleten biljarttafel die omwille van zijn omvang onmogelijk met de lift naar boven gebracht kan zijn. Vermoedelijk werd ze ter plekke gemonteerd óf met een kraan binnengehesen tijdens de bouw. Ze kan er bijgevolg ook niet meer weg.