Biologische klok
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De biologische klok is een aangeboren mechanisme bij organismen waarbij allerlei lichamelijke functies met een bepaalde periodiciteit plaatsvinden. Er zijn:
- 'circadiane' ritmes die ongeveer 24 uur in beslag nemen, zoals het waak-slaapritme;
- maandelijkse ritmes die ongeveer een (maan)maand duren, zoals de menselijke menstruatiecyclus, en
- jaarlijkse ritmes, zoals de vogeltrek of het voortplantingsgedrag van veel dieren.
Een dergelijke inwendig meetikkende klok wordt meestal gelijk gezet door invloeden van buitenaf, vooral daglicht. Bij organismen die steeds in het donker, of steeds in het licht worden gehouden ontspoort het eigen ritme meestal iets, en blijkt dan vaak een iets langere periode te hebben dan de duur van een etmaal, bijvoorbeeld 24,5 of 28 uur. Hierover zijn vele experimenten gedaan, bij mensen, muizen, insecten en vele andere dieren.
De inwendige klok kan ontregeld raken, bijvoorbeeld door systematisch laat naar bed te gaan (ploegendienst) of door een lange reis in oost-west richting of vice versa (vliegtuig). Het duurt dan enige dagen voor men zich weer lekker voelt. Wat langer opblijven geeft minder verstoring dan wat vroeger opstaan. Bij opvolgende ploegendiensten is het dan ook van belang zoveel mogelijk volgens het schema ochtend-avond-nacht te rouleren, niet andersom.
Bij cyanobacteriën is al een mechanisme aantoonbaar dat met behulp van slechts drie eiwitten een cyclus van 22 uur in stand houdt[bron?].
Bij zoogdieren is de circadiane klok gelokaliseerd in de nucleus suprachiasmaticus, een aparte groep cellen in de hypothalamus[bron?]. Beschadiging hiervan resulteert in een volledig chaotisch dag/nacht gedrag[bron?].
